Gluten alerjisi, gluten intoleransı (çölyak hastalığı) ve çölyak olmayan gluten hassaslığı sıkça sıkça birbirine karıştırılan, aslında birbirinden başka sağlık problemleri. Baş ağrısı, bağırsaklarda tahribat, nefes darlığı üzere belirtilerle kendini gösterebilen gluten kaynaklı rahatsızlıklar hakkında Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Prof. Dr. Metin Başaranoğlu önemli bilgiler paylaştı.
Gluten alerjisi, Gluten intoleransı (Çölyak Hastalığı), Çölyak olmayan gluten hassaslığı nedir? Birbirlerinden ayırt edilmelerini sağlayan farkları nelerdir?
Gluten yada buğday alerjisi: Buğdayda esas 4 tip protein vardır: Albumin, globulin, gliadin ve gluten. Bunların rastgele birine karşı alerji geliştirebilirsiniz. Alerji denilen şey, alerjen buğday içeren besinin yenilmesi ya da unun nefes olarak içinize çekilmesi ile başlar. Buğday yenir yenmez alerjik tepki gelişebilir ya da birkaç saat sonra alerjik tepkisi görürüz. Birinci basamakta bedeninizde IgE antikor oluşur, ikinci etapta histamine ile öbür kimyasallar kana salınır ve alerjik tepki başlar. Alerji dediğimiz şey, kolay bir geniz kaşıntısı olabileceği üzere önemli nefes darlığı yahut anafilaktik şok dediğimiz bir tablo formunda de görülebilir. Alerjinin tedavisi, neden olan alerjenden yani buğday/glutenden uzaklaşmak ve bedene girmemesini sağlamaktan ibaretttir. Alerji başlamışsa ilaçlarla tedavisi gerekir.
Gluten intoleransı yani “Çölyak Hastalığı” genetik temeli olan bir hastalıktır. Yani genetik olarak gluten duyarlılığınız yoksa istediğiniz kadar buğday yahut buğday eseri yeyin Çölyak olmazsınız, olamazsınız. Diğer bir deyişle “buğday” genetik yeri yoksa kimseyi çölyak hastası yapmaz. Genetik olarak bu hastalığı barındıran kişiler buğday yediklerinde, antikorlar yani bedenin aşikâr yapıtaşlarını yabancı algılayan protein parçacıkları oluşur. Biz bu antikorları kan testleri yaparak bulabiliriz. Bu antikorlar maksat organ olan ince bağırsaklarda tahribat yaparak Çölyak hastalığına neden olur.
Çölyak olmayan gluten hassaslığı: Çölyak hastalığı ve buğday alerjisi elendikten sonra ismi konan bir klinik durumdur. Bu tabloda gluten içeren yiyecekler yenince bağırsaklarla ilgili ve ilgisiz bir rahatsızlık durumu ortaya çıkar, lakin bu durum glutenin beslenmeden çıkarılması ile düzelmektedir. Bu durumda esasen gluten-ilişkili hastalık tablolarından biridir.
Gluten intoleransı ile Gluten alerjisi ortasındaki besbelli farklar nelerdir, hangisine sahip olduğumuzu hangi majör farklarla anlayabiliriz?
Alerji ani gelişir. İntolerans ise daha zaman alır ve kronik bir durumdur.
Gluten alerjisinin belirtileri nelerdir?
Tipik bir alerjide görülen bulgular görülür: Bedende kaşıntı, genizde karıncalanma, öksürük, hapşırık, ciltte kızarıklık ve ödem, nefes darlığı, ishal, karın ağrısı ve kramp, baş ağrısı olabilir. Çok önemli tablo anaflaksidir.
Gluten alerjisinin nedenleri nelerdir?
Buğdayda bulunan 4 temel proteinden biri olan “gluten” alerji nedenidir. Esas ekmekte bulunur. Tüm işlenmiş besinler da öbür gluten kaynakları olabilir.
Gluten alerjisi nasıl anlaşılır, tanısı nasıl konur? Gluten hassasiyeti olduğundan şüphelenen bir kişi adım adım neler yapmalıdır?
Şüphelenen kişi öncelikle aile tabibine başvurmalıdır. Düzgün bir tıbbi kıssayla, fizik muayenesiyle ve laboratuvar testlerini yaptırarak teşhis konur. Deri testleri, yiyecek eliminasyonu, yenilenlerin listesini tutmak tanıya giderken gerekebilir.
Gluten alerjisinin sebep olduğu öteki hastalıklar var mıdır?
Gluten/buğdaya alerjiniz varsa, öteki yulaf, arpa ve çavdar için de alerjiniz olabilir. Çölyak hastalığı olanlarda tiroid hastalıkları üzere başka otoimmün hastalıkların da sıklığı artabilir.
Gluten hassasiyetinden korunmak için nelere dikkat edilmeli?
Gluten içeren aşikar yahut bilinmeyen tüm gluten kaynaklarından uzak durmanız gerekiyor.
Gluten içeren yiyecekler nelerdir?
Arpa, buğday, çavdardan uzak durulmalıdır. Ayrıyeten dışarda satılan en önemli gluten kaynakları da ekmek, kurabiye çeşitleri, pasta, kek ve kuru pastalardır.
Gluten içermeyen besinler nelerdir?
Pirinç, yulaf, mısır, nohut, darı, kara buğday, kinoa. Ayrıyeten buğday ile kontamine olmamış besinler.
Gluten ile ilgili bir hassasiyeti olmayıp yalnızca zayıflamak üzerine glutensiz diyet yapmanın ziyanları var mıdır?
İngiltere ve Türkiye birebir oranda şişman (BMI >25) nüfusa (%60) sahipken, Ingiltere’de kişi başı yıllık ekmek tüketimi ülkemizin 4’te biri kadardır. Bugün İspanya’dan Fransa’ya kadar Avrupa toplumlarında rasyonel sağlık siyasetleri çerçevesinde obezite ile uğraş için ekmek tüketimini artırma uğraşı vardır. Ekmek yanlışsız bir şekilde tüketildiğinde obezite ile çabada bir araçtır. Ekmekte şayet bir düzenlemeye gidilecekse benim önerim tam buğday ekmek tüketmek, ekmek üretimi sırasında kullanılan tuz ölçüsünü azaltmak ve içine asla şeker, doymuş yağ ve trans yağ koymamaktır. Zayıflamak isteyenler kaliteli besin tüketmeli, düşük kalori almalı ve fizikî aktiviteyi artırmalıdır. Şişmanlık “aşırı ve kalitesiz gıda” tüketimiyle gelişen bir durumdur.
YAZI: Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Prof. Dr. Metin Başaranoğlu
Alkali beslenme ile ilgili bilmeniz gereken her şey
News
Magazin
Magazin
Magazin
Magazin
Magazin
Magazin
MAGAZIN
MAGAZIN
MAGAZIN
MAGAZIN