İSO 500 araştırması sonuçlarına nazaran orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin yaratılan katma bedel içindeki hakkı ilk sefer yüzde 30’u aştı. Öte yandan Ar-Ge harcamaları yüzde 150 artarak 3,8 milyar liradan 9,7 milyar liraya çıktı.
İSO 500 araştırmasında en dikkat cazip gelişmelerden biri orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin yaratılan katma paha içindeki hissesinin yükselişi oldu. 2017’de yüzde 20,2 olan orta-yüksek teknoloji hakkı, 2018’de yüzde 22,2’ye, 2019’da ise yüzde 23,5’e yükseldi. Tekrar 2017’de yüzde 3,6 olan yüksek teknoloji hakkı da 2018’de yüzde 5,3’e, 2019’da da yüzde 6,9’a çıktı. 2019 yılında ilk sefer orta-yüksek ve yüksek teknolojinin yaratılan katma bedeldeki hakkı yüzde 30’u geçti. Düşük teknoloji yoğunluklu sanayi, yüzde 40 ile tekrar en yüksek hakkı almaya devam etti.
Borçların vadeleri uzadı
En büyük 500’ün mali borçlar 2019’da yüzde 23,7 artış göstererek 329 milyar liradan 406 milyar liraya yükseldi. Mali borçlardaki artış suratı, geçen yıla nazaran yavaşlasa da gerçek olarak büyüme eğilimini sürdürdü. Öte yandan borçların vadelerinde ise düşüş meydana geldi. 2017’de yüzde 41,9, 2018’de yüzde 45,3 olan kısa vadeli mali borçların yekun mali borçlar içindeki hissesi, 2019’da yüzde 41,4’e indi. Uzun vadeli mali borçların hissesi da yüzde 58,6’ya çıktı. Bu durum, geçen yıl gerçekleştirilen borç yapılandırmaları ile birçok kısa vadeli mali borcun uzun vadeli hale getirildiğini gösterdi.
Kâr eden kuruluş sayısı 411’e çıktı
İSO 500’ün devreden KDV yükü, uzun yıllardır sürdürdüğü yüksek oranlı artışların akabinde bu yıl hudutlu bir artış gösterdi. Devreden KDV yükü, bir önceki yıla nazaran yüzde 1,9 nispetinde artışla 10,8 milyar TL oldu. Duran varlıkların yekun etkinler içindeki hakkı 2015 yılında yüzde 46,3’e yükseldikten sonra gerilemeye başlamış ve 2018 yılında yüzde 38,8’e kadar inmişti. Duran varlıkların behresi 2019 yılında ise küçük bir orantıda artarak yüzde 39,1’e yükseldi. İSO 500’de kar eden kuruluş sayısı 381’den 411’e yükseldi. Getiri, amortisman ve vergi öncesi kâr elde eden kuruluş sayısı 2019 yılında beş adet azalarak 483 olarak gerçekleşti.
İstihdam yüzde 1, maaşlar yüzde 20.5 arttı
İSO 500’ün geçen yıl istihdamı yaklaşık yüzde 1 arttı. Ödenen maaş ve fiyatlardaki artış da yüzde 20,5 olarak gerçekleşti. Bu da İSO 500’ün istihdama ek yapmaya devam ettiğini gösterdi. İSO 500’de yabancı kapital haklı kuruluşların sayısı, 2019’da bir önceki yıla nazaran değişmeyerek 117 olarak gerçekleşti. Halka açık kuruluş sayısı 2017’de 69, 2018’de 67 iken, 2019’da 66 oldu. İSO 500 şirketleri 2019’da ihracatını yüzde 2,4 artırarak 73,5 milyar dolara çıkardı. Tıpkı yılda Türkiye’nin ihracat artışı yüzde 2,1, Türkiye sanayi ihracatı artışı yüzde 2,3 olarak gerçekleşti. İSO 500 kapsamındaki önemli gelişmelerden biri de ihracat yapan firma sayısı oldu. Bundan 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı 409 iken, son yıllarda bu rakam 450’ler bandını aşarak 2019’da 463 olarak gerçekleşti. Erdal Bahçivan, “ İSO 500’ün ihracatı, bu iki nispete nispeten yakın bir büyüme gösterdi. 2019, kuşkusuz global konjonktürün de tesiriyle ihracat suratının en düşük olduğu yıllardan biri olarak dikkat çekti. Bu noktada şunu vurgulamakta yarar görüyorum. Döviz kurlarında dalgalanmanın yüksek olduğu 2019’da sonlu ihracat performansı, ihracat artışının tek başına kura bağlı olmadığını gösteriyor” diye konuştu.
Duran varlıklarda gerileme sürdü
Erdal Bahçivan, dönen ve duran varlık ilişkisinin önemine dikkat çekerek, İSO 500’de duran varlıkların yekun etkinler içindeki hissesinin 2015 yılında yüzde 46,3’e yükseldikten sonra gerilemeye başladığını ve 2018 yılında yüzde 38,8’e kadar indiğini söyledi. Bahçivan, “2019’da ise duran varlıkların hissesi küçük bir nispette artarak yüzde 39,1’e yükseldi” dedi. Yekun faaller içinde yüksek dönen varlıklar, işletme kapitali yönetimi açısından olumlu bir gösterge iken duran varlıkların hakkının gerilemesi, firmaların makine ve teçhizata yönelik yatırım yapma eğiliminin zayıfladığını gösteriyor.
500 BÜYÜK SIRALAMASINDA ÖNE ÇIKANLAR
– İsmini açıklamak istemeyen şirketler ile birlikte bu yıl 78 şirket ilk sefer İSO 500 listesinde konum aldı.
– İSO 500 içinde yabancı varlık hisseli kuruluşların sayısı, 2019’da bir önceki yıla nazaran değişmeyerek 117 olarak gerçekleşti.
– İSO 500 içinde 2017’de 69, 2018’de 67 halka açık kuruluş bulunurken, bu sayı 2019’da 66 olarak gerçekleşti.
– Star Rafineri, 20 milyar 831 milyon liralık üretimden satışları ile İSO 500’e 5. Sıradan giriş yaptı.
– Arçelik ve Ereğli Demir Çelik, listenin açıklandığı 1968’den bu yana listede ilk 10’da mahal alan iki şirket olarak dikkat çekti.
– Bundan 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı 409 iken, son yıllarda bu rakam 450’ler bandını aşarak 2019’da 463 oldu.
– İSO 500’ü oluşturan şirketler 50’lik kümeler halinde değerlendirildiğinde, sıralamanın ilk 50’sini oluşturan kuruluşların yekun üretimden satışlar içinden aldığı behre yüzde 50’ler seviyesinde gerçekleşti.
– İSO 500’ün 2019’da gayrı faaliyetlerden olağan gelir ve kârları 154 milyar lira iken, masraf ve zararları 117 milyar lira olarak gerçekleşti. İSO 500, 37 milyar liralık üretim faaliyeti dışı net gelir elde etti.
– Sanayi kuruluşları 2018 yılında elde ettikleri kârın neredeyse tamamını finansman masraflarına ayırmışken, 2019 yılında finansman masraflarının faaliyet kârı üzerindeki baskısı azaldı.
– İSO 500’ün mali borçları yüzde 23,7 artış göstererek 406 milyar liraya yükseldi. Mali borçlardaki artış suratı, bir önceki yıla nazaran yavaşlasa da gerçek olarak büyüme eğilimini sürdürdü.
– Borçların vade yapısında iyileşme görüldü ve uzun vadeli mali borçların hakkı yüzde 58,6’ya çıktı.
AR-GE HARCAMASI YAPAN FİRMA SAYISI AZALDI, ÖLÇÜLER ARTTI
İSO 500’de Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı, 2018’de 276 ile bu donenin ölçülmeye başlandığı 2013 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmıştı. 2019’da ise bu sayı 14 azalarak 262’ye geriledi. Ar- Ge harcamaları ise önemli bir artış yaşadı. 2019 yılında İSO 500’ün Ar- Ge harcamaları yüzde 150’yi aşan bir orantıyla artarak 3,8 milyar liradan 9,7 milyar liraya çıktı. Bahçivan, Ar-Ge harcamasının endüstrinin teknoloji yoğunluklu katma paha üretmesinin önünü açacak faktörlerden biri olduğunu söyledi. Bahçivan, “Aynı dönemde Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara orantısının da yaklaşık binde 5’ten yüzde 1’e yükseldiğini bilhassa vurgulamak istiyorum” dedi.
ŞÖLEN ÇİKOLATA, 4 BASAMAK YÜKSELDİ
İSO 500 listesinde 4 basamak yükselerek 135. sıraya yerleşen Şölen Çikolata’nın Yönetim Şurası Başkanı İsmail Çoban, kuruldukları yıldan bu yana istikrarlı büyümelerini sürdürdüklerini belirterek, “Bir yandan ülke ekonomisine ekte bulunurken bir yandan da istihdam sağlamanın memnunluğunu yaşıyoruz. Önümüzdeki dönemlerde daha da üst sıralarda bölge alarak ülke ekonomisine daha da fazla ek sağlayacağımıza inanıyorum” diye konuştu.
BEYÇELİK HOLDİNG, İKİ ŞİRKETİYLE İSO 500’DE TARAF ALDI
Beyçelik Holding bünyesindeki Beyçelik Gestamp’ın iki fabrikası bu yıl İSO 500 listesinde mekan aldı. Beyçelik Gestamp Otomotiv Sanayi A.Ş. şirketi 124’üncü sıradan 116’ncı sıraya yükselirken, Beyçelik Gestamp Şasi Otomotiv A.Ş. firması ise 344’üncü sıradan bu yıl ilk sefer İSO 500 listesine giriş yaptı. Beyçelik Holding CEO’su Baran Çelik, Bursa’da üretim yaptıkları Beyçelik Gestamp Otomotiv Sanayi A.Ş. bünyesinde otomotiv dalında metal şekillendirme yerinde üretim yaptıklarını belirterek, bilhassa daha yüksek mukavemetli ve daha hafif yeni nesil materyallerin şekillendirilmesi ortamında kendilerini geliştirdiklerini anlattı. Gebze’de üretim yapan ve bu yıl ilk defa İSO listesinde bölge alan Beyçelik Gestamp Şasi Otomotiv A.Ş. ile ilgili ise Çelik, “Fabrikamızda aracın salıncak kolundan, aksları, motor taşıyıcı traverslere kadar üretim gerçekleştiriyoruz. Geçtiğimiz yıllarda da belli bir ivmede büyüme vardı lakin bu yıl ilk sefer rakamlarını açıkladık. Şasi üzerine Türkiye’de tek ve kişisel bir teknolojiye sahip bir fabrika. Bütün OEM’lere eser veriyoruz. Ayrıyeten Romanya’ya da ihracat yapılıyor” değerlendirmesini yaptı.
