Bilim kişileri gök taşları üzerinden uzayın gizemini araştırıyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Çarpma tehlikesi nedeniyle yeryüzüne tehdit oluşturan asteroidler, bilim beşerlerine Dünya’nın ve Güneş Sistemi’nin oluşumu ve yapısına ilişkin sağladıkları haberlerle, insanlığa uzayın gizemlerine dair yeni ufuklar açma potansiyeli taşıyor.

Dünya’ya yönelik asteroid tehlikesine farkındalığı artırmak ve asteroidlere dair bilimsel ilgiyi canlı tutmak emeliyle her yıl 30 Haziran’da etkinliklerle kutlanan “Dünya Asteroid Günü”, 2020’de asteroidlere karşı gezegen savunması geliştirmeye yönelik çalışmaların yanı sıra asteroidleri araştırma girişimlerine odaklanıyor.

Uzaya savrulmuş “serseri mayınlar”

Asteroidler, gezegenlerin ve uyduların oluşumundan artakalan materyallerin onlardan küçük gelgelelim meteorlar üzere küçük gök taşlarından büyük öbekler halinde birleşmesiyle oluşan gök cisimleri olarak tanımlanıyor.

Güneş Sistemi’ndeki asteroidlerin büyük kısmı, Jüpiter ile Mars arasında yan alan Asteroid Kuşağı’nda bulunuyor. Ama bunlardan kimileri yörüngeden ayrılarak Güneş Sistemi’nin iç kesitlerine savrulabiliyor velev Dünya yörüngesine kadar girebiliyor.

Bilim kişileri, geçmişte dinozorların neslinin tükenmesine yol açan olayda olduğu üzere Dünya üzerinde canlı ömrüne ve doğal etrafa büyük zararlar verebilecek çarpışma muhtemelliğine karşı Dünya’ya yakın asteroidlerin yakından izlenmesi ve anlaşılmasının önemine dikkati çekiyor.

Asteroidlerle nasıl başa çıkılır?

İngiliz gökbilimci Edmund Halley, Aralık 1694’te Kraliyet Bilim Cemiyetini acil içtimaya çağırmıştı. İçeriğinin kamuoyuna aktarılmaması kararlaştırılan zımnî içtimada, Halley, asteroidlerin Dünya’ya çarpabileceğine dair tahminlerini ilk defa cemiyet üyeleriyle paylaşmıştı.

Kuyruklu yıldızların güzergahlarını inceleyen Halley, bunlardan kimilerinin Dünya yörüngesiyle kesiştiğini, bunun çarpışmaları mümkün hale getirdiğini fark etmişti.

Halley, İncil ve Tevrat’ta bahsi geçen doğal felaketlerin geçmişte Dünya’ya çarpan asteroidlerden kaynaklanmış olabileceğini düşünüyordu.

Sibirya vakası

20. yüzyıl başında yaşanan bir asteroid vakası, küçük çaplı bir asteroidin dahi Dünya’ya çarpması halinde ne üzere zararlara yol açabileceğini ortaya koydu.

30 Haziran 1908’de Çarlık Rusyası’nda Sibirya ortamına düşen küçük bir asteroid, büyük bir kentin yüz ölçümüne eşit ölçüde ormanlık ortamı yok etti.

Yenisey eyaletindeki Stony Tuguska Nehri yakınına düşen asteroidin, atmosferdeki sürtünme nedeniyle yanarak parçalanması ve alev toplarına dönüşen kayaçların etrafa saçılmasıyla çıkan yangınlarda, Şark Sibirya taygasındaki 2 bin kilometrelik ormanlık alan yok oldu.

Bu olay, 30 Haziran tarihinin, gök taşı tehdidine karşı farkındalık yaratmayı amaçlayan “Dünya Asteroid Günü” olarak kabul edilmesine ilham verdi.

Gök taşı tehdidine karşı farkındalık

Dünya Asteroid Günü’nün kutlanması fikri, ilk kere 2014’te Alman sinema yapımcısı Gregory Richters tarafından ortaya atıldı.

“51 Kuzey Enlemi” isimli kurmaca filminde dünyaya çarpan bir gök taşının yarattığı global felaketi anlatan Richters, İngiliz müzik kümesi Queen’in gitaristi olarak da tanınan astrofizikçi Brian May ile bu konuda öncülük yaptı.

Apollo 9 misyonunda vazife alan ABD’li Astronot Rusty Schweickart ve “bilimi ve teknolojiyi kullanarak gezegenin geleceğini himayeyi amaçlayan” B612 sivil topluluk örgütünün kurucusu Danica Remy’inin de desteğiyle yılda bir günün, bu bahisteki bilgilendirici etkinliklere kutlanılmasına karar verildi.

Bu kişisel gün, yeryüzüne yönelik asteroid tehlikesine karşı serinkanlı bir farkındalık yaratmanın yanı sıra asteroidlere yönelik bilimsel ilgiyi canlı tutmayı amaçlıyor.

Bu yıl, Dünya Asteroid Günü kapsamında yapılacak etkinlikler, asteroidlere karşı gezegen savunması geliştirmeye yönelik çalışmaların yanı sıra asteroidleri araştırmaya yönelik uzay hizmetlerine de odaklanacak.

Asteroidlere nasıl müdahale etmeli: DART ve Hera hizmetleri

Dünya’ya yaklaşan bir uzay kayasına karşı korunmak, gök taşlarının hareketlerini titizlikle izlemeyi ve gerektiğinde müdahale ederek yönlendirmeyi gerektiriyor.

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), “Asteroid İkilisi Yine Yönlendirme Testi” (DART) ismi verilen uzay vazifesi kapsamında, uzay aracıyla bir asteroide çarparak onun yanını ölçülebilir formda değiştirmeyi amaçlıyor.

Temmuz 2021’de uzaya fırlatılması planlanan aracın, Dünya ile Mars arasındaki ikiz Didymos asteroidlerinden birine çarpması planlanıyor.

DART uzay aracı, asteroidlerden daha küçük olan ve 170 metre çapındaki Didymos b’ye çarptırılarak yörüngesinden saptırmaya çalışacak.

Çarpışmayı fotoğraflamak üzere İtalyan Uzay Ajansınca (ISA) geliştirilen, “LICIACube” isimli bir hafif küp uydu, DART uzay aracına eşlik edecek.

Öte yandan Avrupa Uzay Ajansı (ESA), “Hera” ismini verdiği araştırma vazifesi kapsamında 2024’te Juventas ve APEX küp uydularını Didymos b asteroidine göndererek tesir değerlendirmesi yapacak.

Didymos asteroidleri Dünya’ya en yakın gök taşları olarak biliniyor.

Gök taşlarının 100 yıldan önce Dünya’ya yaklaşması beklenmese de test, gezegen savunması gayesiyle asteroidlerin yanlarının değiştirilmesi fikrini pratiğe dökmesi açısından yararlı olacak.

Asteroidlerden neler öğrenilebilir: Hayabusa 2 ve OSIRIS-REx vazifeleri

Öte yandan gezegenlerin ve gayrı gök cisimlerinin oluşumuna dair önemli ipuçları barındıran asteroidler bilimin de ilgi sahasına giriyor.

Japonya, “Hayabusa 2” uzay aracıyla “Ryugu” asteroidinden, ABD ise “OSIRIS-REx” uzay aracıyla “Bennu” asteroidinden kaya örnekleri toplamayı amaçlayan uzay hizmetleri yürütüyor.

Hayabusa 2’nin Ryugu asteroidinden topladığı örnekleri bu yıl içinde Dünya’ya yollaması beklenirken, OSIRIS-REx’in ağustosta Bennu asteroidine inmesi ve 2023’te topladığı örneklerle Dünya’ya dönmesi hedefleniyor.

Asteroid Kuşağı’ndaki Apollo kümesi asteroidleri arasında mekan alan Ryugu ve Bennu, bilim kişilerine Güneş Sistemi’nin ve Dünya’nın oluşumuna ufuk açacak yeni haberler sunabilir.

Asteroid Kuşağı’ndan ayrılarak Güneş’e yakın bir yörüngeye yerleşen, akabinde bir merkezkaç savrulmayla yine Asteroid Kuşağı’na gelerek Dünya’ya yakın bir yörüngeye yerleşen Ryugu’nun yolculuğu, asteroidlerin devinimine dair ipuçları barındırıyor.

Güneş Sistemi’nin erken oluşum evresinde formlandığı anlaşılan Bennu ise yüzeyinde bol ölçüde su ve karbon molekülerinin izlerini taşıyor.

Canlı hayatının ortaya çıkmasına elverişli bileşenlere işaret eden izler, bilim beşerlerine Dünya üzere gezegenin nasıl oluştuğuna dair yeni haberler sağlayabilir.