Azerbaycan’da sovyet katliamı: 20 ocak

1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

SSCB döneminde Birlik üyeleri içinde en yoğun bağımsızlık mücadelesi veren halk
Azerbaycan Türkü olmuştur. Özellikle SSCB’nin zayıfladığı dönem olan 1980’li yıllardan
sonra Azerbaycan Türkleri bağımsızlık taleplerini daha yüksek sesle dile getirmiştir.
Azerbaycan’ın yeniden bağımsızlığa kavuşturmak üzere Azerbaycan Türkünün verdiği en
önemli mücadelelerden biri de “20 Yanvar (20 Ocak) Olayları” olarak tarihe geçen olay
olmuştur.

Sovyet ordusunun vatansever sivilleri katlettiği gün olan “20 Ocak Katliamı”nın acısı
yüreğimizde tazeliğini korusa da o tarih aynı zamanda bağımsızlığın yeniden kazanmasına
giden yolu açan bir gurur günü olarak ta görmek gerekir. Zira 20 Ocak olayları Azerbaycan
Türkü’nün vatanseverliğin hiçbir korku ve baskı ile sindirilemeyeceği ve Türk’ün toprağı asla
işgal edilemeyeceğini canını feda ederek başta Sovyet rejimi olmak üzere tüm dünyaya
göstermiştir.

Kara Ocak, Kara Cumartesi veya 20 Ocak faciası, 1990 Ocağında 19’unu 20’sine
bağlayan gece Sovyet Ordusu’nun Azerbaycan SSC’nin başkenti Bakü’ye girmesiyle
gerçekleştirilen klasik bir Sovyet katliamın adıdır.

Bu katliamın temel nedeni Ermenistan’ın Azerbaycan’dan toprak koparmak ve Rusya’nın
diğer Sovyet ülkelerine gözdağı vermek talepleridir. Olayın tarihi arka planına bakıldığında
“sıcak denizlere inmek” şeklinde ifade edebileceğimiz kadim Rusya politikasını hayata
geçirmeye çalışan Çarlık Rusya’sı Güney Kafkasya’yı işgale başlamış ve burada kendisine
destek sağlamak üzere Azerbaycan topraklarında bir Ermeni devleti kurmak istemiştir. Bunu
hayata geçirebilmek için öncellikle İran ile yapılan Kürekçay (1805), Gülistan (1813) ve
Türkmençay (1828) anlaşmaları ardında Osmanlı Devleti ile imzalanan Edirne Anlaşması
(1829) ile hukuki zemin oluşturarak buradaki Ermenileri bu bölgeye göç ettirilmiştir.

Bu anlaşmalar sonucu daha önce bölgede son derece seyrek halde yaşayan Ermeni toplumu bu
tarihten itibaren yoğun göç politikaları sayesinde kalabalık hale getirmiş ve Ermenilerden
oluşan yeni iskân birimleri ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Bu şekilde Ermenistan devletinin
kurulması için zemin oluşturulmuştur. Ermeni devleti kurulduğu tarihten itibaren Rusya
desteğini arkasına alarak Azerbaycan topraklarını parça parça işgale etmeye başlamıştır. Bu
işgal SSCB döneminde de farklı şekillerde devam etmiştir.

İşte 20 Ocak olaylarının asıl neden de SSCB desteğini arkasına alan Ermenistan talepleri ile
alakalıdır. Ermenilerin artan toprak talepleri karşısında büyük bir Azerbaycanlı kitlesi tepki
göstermiş ve “Ermeniler Dışarı” sloganları atarak yürüyüşler tertiplemişlerdi. Buna misilleme
olarak Ermenistan da kendi bölgesinde yaşayan çok sayıda Azerbaycanlı Türkü sınır dışı
etmiştir. Bununla yetinmeyen Ermenistan Azerbaycan Türklerinin evlerini, yurtlarını işgal
ederek tarihi yurtlarından sürmeleri, Dağlık Karabağ başta olmak üzere Azerbaycan
topraklarına saldırmaları ve bunun karşısında Moskova’nın sadece olayları seyretmesi
Azerbaycan içerisinde hem bağımsızlık isteklerini daha da kamçılamıştır. Rusya’nın ise
Azerbaycan’ın bu talebine karşı tepkisi çok sert olmuştur.

Sovyetlerin olaya bu şekilde yaklaşmasının bilinçaltında yatan temel iki neden vardı. Bunlar:

• Çökmekte olan SSCB’yi kurtarmak amacıyla Birlik içindeki topluluklara gözdağı
  vermek.
• Her fırsata yaptığı gibi yine Türk milletine karşı olan kin ve nefretini kusturmaktı.
• 
  SSCB yönetimi, Azerbaycan’lıları cezalandırmaktan öte, artan milliyetçi akımları ve
  bağımsızlık girişiminde bulunabilecek tüm Sovyet cumhuriyetlerine bir gözdağı vermek üzere
  bu katliamı işleyerek hedeflerine varmak istemiştir. Ancak uyguladığı taktik geri tepmiş, başta
  Azerbaycan olmak üzere SSCB egemenliğindeki diğer Sovyet Cumhuriyetlerinde
  milliyetçilik akımını ve bağımsızlık talebini hızlandırarak Sovyetler Birliği’nin çöküşünü
  doğru atılan bir adım olmuştur.
• 
  Sovyetler Birliği’nin o günkü yöneticileri açıkça cinayet işlediler. Bu sebeple Azerbaycan
  SSC Başsavcılığı 20 Ocak olaylarıyla ilgili olarak soruşturma başlattı. 100 ciltlik iddianame
  hazırlandı. Bu iddianamenin 69 cildi SSCB Başsavcılığı’nın talebi üzerine Moskova’ya
  gönderildi.
• Ancak bugüne kadar o soruşturmalardan hala bir haber çıkmamıştır.
• Daha sonra yayınlanan uluslararası raporlarda da, Ocak 1990’da Sovyet ordusunun orantısız güç
  kullandığı teyit edildi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporunda, yapılan operasyonun
  “Azerileri toplu olarak cezalandırmak olduğu” belirtildi. Gorbaçov da sonraki yıllarda, 20
  Ocak olaylarıyla ilgili kararının, hayatının en yanlış kararlarından biri olduğunu söylemiştir.
• 
  Sonuç olarak 20 Ocak olayları Azerbaycan Türkü’nün vatan toprakları için canını feda ederek
  tüm dünyaya vatanseverlik dersini vermiştir.
• Bu olayda çok sayıda şehit veren Azerbaycan aynı zamanda sadece kendi bağımsızlığına giden yolu açmakla kalmamış SSCB üyesi diğer ülkelerde bağımsızlık için umut vermiştir. Bu uğurda can veren tüm şehitlerimi rahmet ve
  şükran anıyoruz. Şairin dediği gibi:

“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.

Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”