Ay’a ayak basma gayesi, bilimsel değil siyasi güdülerle şekillendi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) yayımladığı Beyaz Saray görüşme tutanakları, Ay’a ilk beşerli seferi düzenleme gayesinin, ABD Başkanı John F. Kennedy liderliğindeki Amerikan yönetiminin gözünde, uzayın bilimsel amaçlarla anlaşılması hedefinden çok Soğuk Savaş yarışmasının bir cephesi olarak görüldüğünü ortaya koyuyor.

NASA’nın bütçe gayelerinin konuşulduğu 21 Kasım 1962 tarihi içtimada Kennedy ile NASA Yöneticisi James Webb arasında geçen diyaloglar, dönemin siyasi iradesinin uzay konusunda bilim camiasından farklı önceliklere sahip olduğuna işaret ediyor.

“Hoşumuza gitsin yahut gitmesin, bu bir yarış”

Tutanaklara nazaran, görüşmenin bir noktasında Kennedy, Webb’e, “Sence bu program (Apollo programı/NASA’nın Beşerli Ay görevi) Ajansın en önemli önceliği mi?” diye sorduğunda NASA Yöneticisi, “Hayır efendim, bence en öncelikli programlardan birisi.” diyerek cevap verdi.

Webb, uzay yolculuğunun ama uzayın daha yeterli anlaşılmasıyla mümkün olduğunu, bunun için farklı disiplinlerdeki bilimsel araştırmalara gereksinim duyulduğunu ve kurumun önceliğinin bu olması gerektiğini belirtti.

Webb’in açıklamasına itiraz eden Kennedy, “Jim, bence bu (Ay’a gidiş) en önemli öncelik. Vesair (bilimsel) programlarda altı aylık, dokuz aylık aksamalar olabilir, bunun stratejik bir sonucu olmaz gelgelelim bu siyasi nedenlerle önemli, memleketler arası siyasi nedenlerle. Güzelimize gitsin yahut gitmesin, bu bir yarış.” tabirlerini kullandı.

Sovyetler Birliği’nin uzay yarışını iki tarafın siyasal sistemleri açısından sınama olarak gördüğünü savunan Kennedy, “Yaptığımız her şey Ruslardan önce Ay’a gitmeye odaklanma üzerine olmalı.” değerlendirmesinde bulundu.

“Uzay o kadar da ilgimi çekmiyor”

Ay vazifesi 1. öncelik haline getirilmezse kamuoyunu NASA’nın büyük çaplı bütçe harcamalarına ikna etmenin mümkün olmayacağını vurgulayan Kennedy, şunları kaydetti:

“Bu (Ay görevi), NASA’nın en öncelikli programı, ABD hükümetinin de savunmadan sonraki en önemli önceliği olmalı. Yaklaşımımız bu olmalı, bu bahiste açık olmalıyız. Aksi halde bu kadar para harcamanın meali yok zira uzay o kadar da ilgimi çekmiyor. Kanımca âlâ bir şey, bilgi sahibi olmakta yarar var ve önemli kaynak ayırmaya da hazırız lakin burada tüm bütçeyi ve ülke içi harcamaları sarsacak seviyede fantastik bir harcamadan kelam ediyoruz. Bunu yasallaştırmanın tek yolu, ‘Onları yenmek istiyoruz, birkaç yıl geriden geldik lakin Tanrı’nın oluruyla, onları geçtik.’ demek.”

Görüşmenin ortasında odadan ayrılmak üzere ayağa kalkan Kennedy, Webb ve yardımcılarından, kendisine NASA’nın tüm bilim programlarını Ay vazifesine sağlayacağı yarar açısından değerlendirip bütçe önerilerini ona nazaran düzenledikleri bir yazılı not iletmelerini isteyerek içtimayı terk etti.

Kennedy, NASA yetkilileriyle laf konusu içtimayı yaptığında, ABD uzay yarışının önemli kilometre taşlarını geçerken mütemadi rakibinin gerisinde kalıyordu. O tarihte Sovyetler Birliği, uzaya ilk uyduyu yollamış ve ilk beşerli uzay seferini gerçekleştirmişti.

Soğuk Savaş ve uzay yarışı

İnsanlığın uzay macerasını harekete geçiren şey, keşif güdüsünden çok egemenlik uğraşı oldu. 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde dünyanın iki üstün gücü haline gelen ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB), ellerindeki nükleer silahlarla uzak coğrafyalardaki gayeleri vurabilmek üzere kıtalar arası güdümlü füze sistemleri geliştirmeye başladı. Uzun menzilli roketler, Dünya’nın alçak yörüngesine yapay uydular taşımaya da imkan sağlıyordu.

Uzay yarışı önce uydu yarışı olarak başladı. SSCB, 4 Ekim 1957’de “Sputnik 1” uydusunu uzaya fırlatarak bu yerde bir ilki gerçekleştirdi. ABD, yaklaşık 4 ay sonra, 31 Ocak 1958’de, “Explorer 1” uydusunu Dünya yörüngesine yollayarak karşılık verdi.

Gagarin uzaya çıkan ilk insan oldu

Uydulardan sonra sıra Dünya yörüngesinde kişili seferler yapmaya geldi. Bunun için her iki ülke de tek kişilik uzay kapsülleri geliştirmeye başladı. SSCB, Vostok Programı kapsamında geliştirdiği roket ve kapsülle rakibini bir kere daha geride bıraktı.

Rus kozmonot Gagarin, 12 Nisan 1961’de “Vostok 1” uzay kapsülü içinde Dünya yörüngesinde bir çeşit attıktan sonra yeryüzüne döndü. Vostok 1’in bu seferi, insanoğlunun ilk uzay yolculuğu olurken, Gagarin de uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçti.

SSCB, 1963 yılına kadar Vostok kapsülleriyle uzaya 5 kozmonot daha gönderdi. ABD ise birebir yıllarda Gemini uzay kapsülleriyle 2 astronotla yörünge altı, 4 astronotla da yörünge uçuşları gerçekleştirdi.

Ay yarışı

20 Ocak 1961’de başkanlık vazifesine başlayan Kennedy, Gagarin’in yörünge seferinin akabinde Sovyetler’in uzay yarışında ipi göğüslemek üzere olduğunun farkına varmıştı.

Üstelik Kennedy’nin ilk vazife aylarında ABD’nin desteklediği Kübalı muhaliflerin Domuzlar Körfezi çıkarmasında başarısızlığı, Ada’da Fidel Castro yönetimini güçlendirmiş ve yeni sosyalist rejimini SSCB’ye yakınlaştırmıştı.

Sonraki yıl Küba Füze buhranıyla tırmanan gerilim, Sovyet tehdidini ABD’nin kapısına kadar getirmişti.

Kennedy, Soğuk Savaş’ın ABD açısından bu en karanlık günlerinde ülkeye yeni bir umut aşılamak istiyordu.

ABD Başkanı, Beyaz Saray’daki NASA yetkilileriyle yaptığı içtimadan iki ay önce, 12 Eylül 1962’de, Teksas eyaletinin Houston kentinde Rice Üniversitesi Stadyumu’nda yaptığı konuşmada, uzay yolculuğunun yeni maksadı olarak Ay’ı işaret etti ve 10 yıl içinde Ay’a insan yollama kelamı verdi.

NASA bu amaçla Apollo programını başlattı.

Kişisiz ay seferleri 

Ayak basma amacından önce her iki ülke de Ay’a kişisiz yüzey araçları ve uydular yollama teşebbüslerinde bulundu. SSCB’nin başarısız 5 denemesinin akabinde 14 Eylül 1959’da “Luna-2” uzay aracı Ay yüzeyine sert iniş yapmayı başardı. 6 Ekim 1959’da Luna-3 uzay aracı Ay’ın uzak yüzünden Dünya’ya fotoğraflar yolladı.

ABD, Luna programına karşılık 1959’da başlattığı Ranger programıyla misal teşebbüslerde bulundu. 5’i başarısız olan, 1’i iptal edilen teşebbüslerin akabinde Ranger 7 uzay aracı 31 Temmuz 1964’te Ay yüzeyine sert iniş yaptı.

Kennedy, öldürülmeden önce Sovyetler’e ortak Ay programı teklif etti

Kennedy 22 Kasım 1963’te suikaste uğrayarak hayatını kaybetmesinden önce, 22 Eylül’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinde yaptığı konuşmada ABD ve Sovyetler Birliği’nin ortak Ay programı yürütmesini teklif etti.

Teklif dönemin SSCB başkanı Nikita Kruşçev tarafından başta kabul edilmese de yakınları, yakın tarihlerde, Kennedy’nin öldürülmesinden önce Kruşçev’in iki ülkenin programlarının uyumlaştırması fikrine yakın olduğu ileri sürdü.

Kennedy’nin ölümünün akabinde hizmete gelen Başkan Yardımcısı Lyndon B. Johnson, Apollo programını Kennedy’nin mirası görerek sürdürdü.

Aralık 1968’de astronotlar Frank Borman, James Lovell ve William Anders’ı taşıyan “Apollo 8” uzay mekiği Ay yörüngesini 10 sefer katetmeyi başardı.

Akabinde 21 Temmuz 1969’da astronotlar Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins’i taşıyan “Apollo 11” mekiği Ay yüzeyine iniş yaptı. Neil Armstrong, bu sefer sırasında Ay’a ayak basan ilk insan oldu.

Armstrong ve onun akabinde yüzeye adım atan Aldrin’den sonra ABD 1972’ye kadar Ay yüzeyine 10 astronot daha çıkardı.

Bu arada, SSCB de birebir yıllarda Ay’a insan yollamak üzere üç kişilik Soyuz mekiklerini üretmeye başladı lakin mekiği yüzeye indirebilecek güçte roket geliştiremediğinden Ay misyonuna 1974’te son verdi.

Beyaz Saray’da 1962’de gerçekleşen konuşmanın taraflarından Kennedy’nin ismi NASA’nın Florida’daki uzay merkezine verilirken, eski NASA Yöneticisi James Webb’in isminin, Hubble Uzay Teleskobu’nun noktasını alması öngörülen, 31 Ekim 2021’de uzaya fırlatılacak yeni nesil uzay teleskobunda yaşatılması planlanıyor.