20 OCAK 1990

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

20 Ocak ya da 20 Yanvar…çoğu kimse için sıradan bir gün. Ancak Azerbaycan için milli yas günüdür. Azerbaycanlılar her 20 Ocak gününde çoluk çocuk ellerinde karanfillerle Bakü şehitliğine (Şehitler Xıyabani) doğru yollara çıkarlar. Şehitlik adete karanfil bahçesine döner. Çünkü her Azerbaycan Türkü kendini 20 Ocak şehitlerine borçlu bilir. Minnettarlığını ifade etmek için de şehitlerin mezarına karanfil bırakır. Çünkü yapacak başka bir şeyi yoktur. Zira mezarına karanfil bıraktığı şehit aziz vatanı için candan, canandan, serden ve yardan vazgeçmiş birer vatanperverdirler…

Vatan aşkı için canından vazgeçen vatan kahramanlar dünyevi olarak ne talep edebilir ki…en kıymetli canını vatanına feda eden bu vatanperverler vatanın güvende olması dışında ne beklentileri olabilir ki….Bunun idrakinde olan Azerbaycan Türkü şehitlerine ancak karanfil sunabileceklerini düşünürler.

1918 şehitleri, birinci Karabağ Savaşı şehitleri, Vatan Muharebesi şehitleri ….derken şehitler yurdu haline dönmüş Azerbaycan’da aşkın en güzel halini ifade eden ve sevgiliye verilen kırmızı karanfiller sevgiliye değil şehitlere sunulur. Bu da Azerbaycan gerçeği…

20 OCAK’TA AZERBAYCAN’DA NE OLDU?

1990 yılının başlarında Ermenilerin artan toprak taleplerine ve Sovyet yönetimine tepki göstermek için protesto gösterileri düzenleyen Azerbaycanlıları dağıtmak için Bakü’ye gelen 26 bin kişilik Sovyet ordusu, 20 Ocak’ta aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 147 sivili katletmiş, yüzlerce kişiyi yaralamış, birçok kişi de kayıp olmuştur. Bu mağdurların tümü sivildi. Bazıları hiçbir şeyin farkında olmadan balkonlarında oynayan çocuklardı. Bazıları dışarıda ne oluyor diye meraktan pencereden bakan hanımlardı…. Bunların ortak özellikleri hiç kimse de silah yoktu.

NEDEN KIZIL ORDU BU KATLİAMI YAPTI?

Moskova dağılmakta olan SSCB blokundaki dağılmayı engellemek ve Birlikten ayrılmak isteyen milliyetçilere göz dağı vermek isteğindeydiler. O nedenle Moskova Azerbaycan’da başlayan sivil protestoya karşı Bakü’de ciddi bir ezme harekâtı başlatmıştır.

Bakü’de dökülecek kan diğer cumhuriyetlerin bağımsızlık isteklerini de baskılayacak, Sovyetler Birliği’nin demir yumruğu herkese yeniden hatırlatılacaktı. Plan buydu ve bu sebeple de mümkün olduğunca çok kan dökülmeliydi. O sebeple kimliği ve plakası belirsiz araçlar halkı gösterilere çağırıyordu. Bakü‘nün etrafı, içinde özel birliklerin de bulunduğu 35.000 kişilik ağır silahlı Kızıl Ordu tarafından sarılırken, sıkıyönetimden haberi olmayan halk sokaklardaydı.

Tanklara harekat emri veren Moskova önüne gelen her şeyi ezip geçti. Gözünü kan hırsı bürümüş Sovyet askerleri hareket eden her şeye ateş ediyordu. Hatta ışığı yanan binalar dahi ateş altına alındı. Nitekim ölenlerin bir kısmı o gün evinde, mutfağında olan sivil vatandaşlardı.

BAKÜ’DE NİÇİN PROTESTOLAR BAŞLADI?

20 Ocak olaylarının asıl neden ise Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti talepleri ile alakalıdır. Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecine girmesi üzerine uzun süreden beri silahlanan Ermenilere bekledikleri fırsatı bulmuştu. Ermenistan’da yaşayan 1 milyona yakın Azerbaycan Türkü, Ermenilerin saldırı ve etnik temizlik kampanyası sonrasında Ermenistan’ı terk ederek Azerbaycan’a sığınmak durumunda kalmıştı.

Sovyetler Birliği hala ayakta olmasına rağmen bu saldırı ve etnik temizlik kampanyası sadece seyredilmiş ve Ermenistan bir anda tek etnikli bir yapıya kavuşarak Azerbaycan Türkleri Tarihi yurtlarından kovulmuştu. Bundan cesaret alan Ermeniler bununla yetinmemiş ve başta Dağlık Karabağ olmak üzere sınırı aşarak Azerbaycan’ın resmi sınırları içerisindeki topraklara da girmeye başlamıştı.

Öte yandan, Ermenilerin bu ülke içerisinde yaşayan Azerbaycan Türklerinin evlerini, yurtlarını işgal ederek tarihi yurtlarından sürmeleri, Dağlık Karabağ başta olmak üzere Azerbaycan topraklarına saldırmaları ve bunun karşısında Moskova’nın sadece olayları seyretmesi Azerbaycan içerisinde hem bağımsızlık isteklerini daha da kamçılamış ve hem de siyaset sahnesinin kızışmasına vesile olmuştu

SSCB Yüksek Sovyeti Prezidyumu’nun (Başkanlık Divanı), 15 Ocak 1990 tarihli “Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi ve Bazı Bölgelerde Olağanüstü Hal İlan Etme” kararı, özellikle de bu kararın 7. maddesinde Azerbaycan SSC Yüksek Sovyet’ine uygulamanın kapsamını Bakü ve Gence illerine genişletme önerisinde bulunması Azerbaycan halkı tarafından ciddi tepkiyle karşılanmıştı.

Sovyet askerlerinin Bakü ve Gence’de OHAL kapsamında şehre asker sokacağının duyulması üzerine bu kararın ertesi günü 16 Ocak’ta Bakü’nün girişi araçların yollara çekilerek kapatılması girişiminde bulunuldu. Benzer girişim SSCB’nin Bakü içerisindeki askeri garnizonları önünde de yapıldı. Halk elindeki bütün araçlarla şehri adeta yeni bir Sovyet işgaline karşı korumaya çalışıyordu.

Azerbaycan’da gelişmeler sürecindeki kontrolün Moskova’nın elinden çıkarak giderek daha fazla Halk Cephesi’nin eline geçmesi sebebiyle SSCB Yüksek Sovyeti Prezidyumu 19 Ocak’ta “Bakü’de Olağanüstü Hal İlan Etme” kararı aldı. OHAL kararının 20 Ocak saat 00:00‘dan itibaren geçerli olacağı kararlaştırıldı.

Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov, Bakû’da 20 Ocak tarihinden itibaren olağanüstü hal ilan edilmesi hususunda “KARARNAME” imzaladığını açıkladı. Ancak 19 Ocak günü saat 19:27’de Sovyetler Birliği Devlet Güvenlik Komitesi’nin (KGB) “Alfa” özel birliği Azerbaycan Devlet Televizyonu binasının genel elektrik ünitesini bombalayarak yayınları kestiği için OHAL kararı ve yürürlüğe gireceği saat başkaca hiçbir yayın imkânı olmayan Azerbaycan’da halka duyuramadı.

Akşam saatlerinde SSCB Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Devlet Güvenlik Komitesi’nin (KGB) ortak planladığı operasyon çerçevesinde özel birlikler, deniz ve karadan, Bakü’ye girdiler. Halka duyurulamayan OHAL Kararnamesi daha yürürlüğe girmeden şehre girmeye başlayan Sovyet askerleri çocuk, yaşlı ve sivil demeden katliama başlamıştır.