ERKAN ÇAKAN
Türkiye maden dalı üretim ve ihracatta kan kaybediyor. Yılın ilk yarısında yüzde 13 daralma yaşayan kesim, globalde tekrar atağa geçmek için, salgın nedeniyle ötelenen yeni Maden Maddesi’nin bir an önce çıkması için hükümete davette bulunuyor.
Bilindiği üzere yeni Maden Yasası uzun müddettir kesimin gündemindeki en önemli mevzulardan biri. Aslında ilgili yasanın geçen mart ayında çıkarılması planlanıyordu. Lakin salgın nedeniyle süreç uzadı. Yeni bir tarih de verilmedi. Madencilerin en önemli beklentisi, yeni Maden Maddesi’nin kesimin talepleri de dikkate alınarak bir an önce çıkarılması. Yeni yasanın kesim için elzem olduğunu vurgulayan dal temsilcileri, bu sayede küresel pazarda rekabet güçlerini geri kazanabileceklerini ve ihracatta süratli yükselişe geçebileceklerini savunuyor.
İhracat 1.85 milyar dolara geriledi
Salgın nedeniyle maden bölümünde mart-nisan-mayıs ayında yaşanan daralma haziran ayıyla birlikte gerilemeye başladı. Bu yılın ilk beş aylık döneminde maden kesiminde geçen yılın birebir dönemine oranla ölçü bazında yüzde 10.6 düşüşle 9. 97 milyon ton, bedel bazında yüzde 15’lik düşüşle 1.53 milyar dolar ihracat gerçekleşti. Doğal taş kesiminde ise ölçü bazında yüzde 26’lık düşüşle 2.1 milyon ton, paha bazında ise yüzde 20 düşüşle 595 milyon dolar ihracat yapıldı. Haziran ayında madencilerin yurt dışı satışlarında daralma sürat kesse de 2020’nin ilk yarısında dal yüzde 13 daralma yaşadı. 2019’un ilk yarısında 2.1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirilirken bu sayı 2020’nin tıpkı döneminde 1.85 milyar dolarda kaldı.
Sanal ticaret heyeti programları hızlandı
Madenciler, Güney Kore, Güney Amerika, Avustralya, Hindistan, Çin üzere pazarlara yönelik ihracatını artırmayı hedefliyor. Bölüm olarak tedarik zincirinde yaşanan kırılma ve değişimi kendi lehlerine çevirmek için dijital kanalları faal bir şekilde kullandıklarını da söyleyen TİM Maden Dal Şurası Başkanı ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yönetim Heyeti Başkanı Aydın Dinçer, pandemi öncesi ülke ziyaretleri halinde gerçekleştirdikleri ticaret heyetlerini sanal ortama taşıdıklarını söyledi.
Dünyada ekonomik olarak gelişmiş ülkelerde GSMH’da madenciliğin hissesi çok yüksek olduğunu belirten Aydın Dinçer, Türkiye’de bu sayının yüzde 1’in altında olduğunu vurguladı. Bu oranın yükseltilmesinin ülke gelişimine büyük katkı sunacağını söz eden Dinçer, “Madenciliğe yatırım, ruhsat garantisi ile artacak. Kesime finansman dayanağı sağlanmalı ve uygun, uzun vadeli yatırımı kapsamalı. Madenlerin aranması, keşfedilmesi ve üretimi için gerekli bürokratik müsaadelerin süratli ve zamanında verilmesi dünya madencilik bölümünde ön sıralara yükselmemizi sağlayacak” dedi.
Ortak taslak metin açıklandı
Geçtiğimiz hafta İzmir’de bir ortaya gelen madenciler ortak bir taslak hazırlayarak, kanun için öneride bulundular. Ege Maden İhracatçıları Birliği Başkanı Mevlüt Kaya, hazırlanacak yeni Maden Kanunu çalışmalarında tüm kesim STK’ları olarak imza altına aldıkları metinle ilgili şu bilgileri verdi: “Yeraltı kaynaklarımızın korunarak ruhsat teminatının sağlanması, Kanunun amaçları ortasında yer almalı, Madencilik bölümünden elde edilen devlet gelirinin artırılması için, kesimden alınan vergi ve devlet hakkının artırılması yerine, yatırım ve üretimi artıracak, istihdamı artıracak düzenlemeler olmalı. Memleketler arası uygulamalarda olduğu üzere ulusal maden kaynak rezerv raporlama sisteminin, yatırımcının gereksinimine bağlı olarak borsada süreçleri, banka kredisi üzere gibisi durumlarda işletilmesini sağlayarak mecburilik olmaktan çıkarılmalı, dünya ülkelerindeki üzere gönüllülük temelinde olmalı, Ruhsat düzenlendikten sonra, başka kurum ve kuruluşlar tarafından getirilecek mümkün kısıtlamalar karşısında, Maden Kanunu’nda, ruhsat hukukunu koruyan ve muhtemel dış etkilere karşı ruhsat garantisini kesin olarak sağlayan düzenlemeler yapılmalı. Ruhsat ve müsaade süreçleri öngörülebilir müddette sonuçlandırılmalı, süreç şeffaf olmalı.”
Burdur’daki 5 Çinli madenciden 4’ü işi bıraktı
Çinli madenciler, Türk firmalarla rekabet edemeyince Burdur ve Batı Akdeniz bölgesinde faaliyette bulundukları mermer ocağı işletmeciliğini terk ettiler. Burdur Mermer ve Madenciler Yardımlaşma Dayanışma Derneği Başkanı Hakkı Arslan, kente 5 yıl önce mermer ocağı işletmek üzere gelen Çinli firmanın başarılı olamayıp işletmeleri bırakıp gittiklerini söyledi. Arslan, “Bölgemizde mermer ocağı işleten Çin sermayeli firmalar işletmecilikte başarılı olamadı” diyerek, “Çin sermayeli 5 firmadan 4>ü bölgedeki çalışmalarını bırakıp gittiler. Mermer ve doğaltaş işletmeciliğinde biz daha düzgününü yapıyoruz. Son 5 yılda pek çok kere Maden Yasası değişti. Bu değişime Çinli firmalar ayak uyduramadı. Çinli firmaların Türkiye’de son 10 yılda mermer işletmeciliğindeki muvaffakiyet oranı yüzde 10 civarında” tezinde bulundu.
(FİKRİ CİNOKUR)
TMMOB’dan taslak kanuna reaksiyon
Bölümünün görüşüne sunulan yeni Maden Yasası, TMMOB Maden Mühendisleri Odası’nın da gündeminde. Geçtiğimiz günlerde bir ortaya gelen TMMOB üyeleri, yasa taslağını kıymetlendirerek, taslağın Türkiye madencilik bölümü için somut iyileştirme öngörmediğini ve memleketler arası büyük madencilik şirketlerinin tesiri altında hazırlandığını ileri sürdü. Taslakta, ulusal madencilik siyasetinin ve kamu çıkarlarının yer almadığını, küçük ve orta ölçekli madenciliğin görmezden gelindiği sav edildi.
Dalın yeni Maden Yasası’na yönelik 5 önemli beklentisi
1- Maden ruhsat bedeli ve devlet hakkının makul düzeylere düşürülmesi
2- İşletilmeyen ruhsatlardan devlet hakkı alınmaması.
3- 3213 sayılı Maden Kanunu ile getirilen idari uygulamalardan kaynaklı maddi cezalar çok ağır olup yeni kanun çalışmalarında bu cezaların da makul düzeylere çekilmesi ve düzenlemenin ceza değil ikaz öncelikli olması.
4- Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün tüm süreçlerde “22/A-Vergi borcu yoktur” yazısı istemesinden kaynaklanan uzun süreç müddetlerinin sorun olmaktan çıkması için, bu yazının istenmemesi.
5- Orman müsaade süreçlerinin hızlandırılması ve arazi kullanım bedellerini makul düzeylere çekecek düzenleme yapılması.
