Eskişehir kent merkezinde geçmişten kalan ve yıllardır sıcak su çıkan tek tulumba, oluşturduğu nostaljik imajın yanında yarım asırdır esnafın gündelik işlerindeki gereksinimini karşılıyor.
Asmaaltı sokağında bulunan tulumba, uzun yıllardır etraftaki esnafın gözdesi olmaya devam ediyor. Evvelden bu sokaklardaki daha sık görülen tulumbalar artık neredeyse yok oldu. Gelgelelim yıllardır bu sokakta ilk günkü üzere esnafa hizmet eden tulumba, çevredekiler tarafından titizlikle korunuyor. Çevredekilerin gündelik bilhassa sıcak su muhtaçlığını büsbütün karşılayan ve tarih mirası olan tulumbaya esnaf gözü bebeği üzere bakarak gerektiğinde tüm tamirat süreçlerini birlikte karşılıyorlar. Kimi tezlere nazaran, geçmişi Bizans dönemine kadar dayanan ve o zamanlardan bugüne kadar şifalı olduğuna inanılan tulumbadan, yaz yahut kışı fark etmeden aralıksız yaklaşık 30 radde sıcak su akıyor. Nadiren rastlanan tulumbalardan birinin kıymetini bilen esnaf, bu mirası gelecek nesillere aktarmakta kararlı görünüyor.
Babasının elini tutarak buraya gelip çocukluğundan beri bu sokakta bulunan ve belirtilen tulumbadan hizmet alan Eskişehir Ayakkabıcılar Odası Başkanı Nejat Madenoğlu, tarihî mirası olan tulumbayı, o dönemlerde kullandığı ve ondan da öncesinde babası üzere birçok esnafın kullandığına şahitlik etti. Başkan Nejat Madenoğlu, mevzu ile ilgili bilgi aktarırken, “Çarşıda çok evvelce beri bulunmaktayız. Çocukluğum zamanında burada ayakkabıcılar, saraçlar, ayakkabı tamircileri bulunmaktaydı. Onlar da bu tulumbanın çalıştığını söylerlerdi. Doğal çocukluğum dersek en az 60-65 yıldır bu tulumba çalışıyor. Ara sıra bozulduğunda esnaf tarafından ya tamir ediliyor ya da gerekli gerecinin yenisi taktırılıyor. Bütün komşularımız bu tulumbayı kullanıyor. Belediyenin yapmış olduğu tahlillerde suyun içilebilir olduğu çıkmıştır, fakat biz tavsiye etmiyoruz. Zira bazen kumlu su çıkıyor. Kuyu 15 metre derinliğinde. Bu su oradan çıkıyor. 15-20 saniye çektiğimizde sıcak suya ulaşıyoruz. Esas sıcak su 9 metredeymiş, lakin buraya gelene kadar su sıcaklığını kaybediyor. Tekrar de el yakacak kademe de oluyor. Daha öncesinde burada bulunan hamamlar da şifa için bu suyu kullanıyormuş. Sıcak su her mekanda yararlı ancak hamalar da kullanıldığına nazaran muhakkak bir yararı var. Bizim zamanımızda sporcular idmanlardan sonra bu suyu kullanarak duş alır, dinlenirlerdi. Onları yaşadık ve gördük” diye konuştu.
Esnaflar el birliğiyle ayakta tutuyor
Evvelce bu sokaklarda çok sayıda tulumba bulunduğu, fakat zaman geçtikçe kimileri yetkililer tarafından yıkıldığı anlatan Nejat Madenoğlu, artık esnafın şebeke suyuna yönelmesi nedeniyle yok olmaya yüz tutan tulumbalardan kalan sonuncusunu etraf esnaf tarafından adeta gözü üzere baktığı belitti. Madenoğlu, “Bir tane kaldı, ondan da bütün esnaf yaralanıyor. Velev gayrı komşular da geliyor. Vesair sokaklardan da gelip kullanıyorlar. Olması uygun bir şey, isteyen istediği zaman su alabiliyor. Dükkânını yıkıyor, gerecini yıkıyor, çay bardağını, kahve bardağını yıkıyorlar, temizliyorlar. Ancak birçok defa tıkanıyor, biz açıyoruz. Tamir olduğu zaman, sapı, kulpu çalındığı zaman yahut pistonu bozulduğu zaman biz alıyoruz. Becerebilen arkadaşlar tamir ediyor. Yeniden bozulursa tahminen yirminci sefer değişiyor bu tulumba. Biz sokak sakinleri, mahalle sakinleri alıyoruz, zira herkes faydalanıyor. Hiç kimseden de bir fiyat talep etmiyoruz. Artık bunu pistonu bozuk, lastiği bozuk su tutmuyor, kaçıyor. Klapesi bozuk, onu da yapacağız. Söküp değiştireceğiz. Ondan sonra herkes kullanmaya devam edecek.”
Gelecekte gelenlere de bunu miras olarak bırakılacak
Tarih bir eser olarak kalan tulumba, gelecek nesillere geçmişini hatırlatacak. Lakin gün geçtikçe yok olan tulumba kültürünü geleceğe aktarılması gerekirken, Asmaaltı sokak sakinleri bu işi üstlenmiş durumda.
Madenoğlu, tarihi bu tulumbanın ileride buraya esnaf olarak gelenlere bir miras olarak bırakılacağı belirterek, “Tarihi bir eser olarak kaldı. Buradan geçen turistler de görmemişler. 10 -15 yaşındaki çocuklar tulumba nedir bilmiyorlar. Fotoğraflarını çekiyorlar. Anlatmaya çalışıyoruz. Korunması için de etrafını tuğlayla döşettirdik, yaptırdık. Bakın su kaçtığı zaman arkadaş nasıl çekeceğini bilmiyor. Belediyeden tahlilini yaptırdık, yararlı olduğu, hiçbir zararının olmadığı ortaya çıktı. Şu anda da hali hazırda herkes faydalanmaya devam ediyor, bu türlü de devam ettiririz diye düşünüyorum. Zira yalnızca bu kaldı, öteki da tulumba kalmadı civarda” şekilde konuştu.
“Yaz kış herkesin işine yarıyor”
Asmaaltı sokağın berberlik yapan Murat Tirenk, tulumbayı sıkça kullanan esnaflardan birisi. Kendi dükkânın önünde bulunan tulumbadan hayli mutlu olduğunu ve işletmenin su muhtaçlığının önemli bir kısmını buradan sağladığı belirten Tirenk, “Ben berber olarak bu tulumbadan çok yararlanıyorum ve bütün esnafta birebir şekilde yaralanıyor. Bütün gereksinimlerimizi buradan görüyoruz. Bakın artık kadın geldi bulaşığını yıkıyor. Ben berber olarak sıcak suyumu alıyorum, bütün esnaf yaralanıyor. Kim yaptıysa bunu Allah razı olsun. Bizim için de gelecek nesil içinde çok düzgün olacak. İnşallah yıkmazlar yahut diğer bir şey olamaz bu türlü devam eder. Zati bütün bakımlarını biz yapıyoruz. Bütün esnaflar olarak, mesela arada bir arıza veriyor, bakımlarını biz yapıyoruz. Herkes kullanıyor bunu, ben de berber olarak çok mutluyum sokağımda bu türlü bir tulumbanın olduğu için. Bir de suyun noktası sıcak yani şebeke suyu üzere soğuk değil, sıcak su akıyor. O da yaz kış herkesin işine yarıyor. Hiçbir şey de olmuyor daima tıpkı kademe de ve devamlı akıyor. 32- 33 nokta vardır, zira hamam suyu olarak biliyoruz biz, bayağı kaynar su” diye anlattı.
