YENER KARADENİZ
Koronavirüs salgını nedeniyle satışlarda tarihi düşüşler yaşayan işyerlerinde kapanmalar başladı. İstiklal Caddesi, Kadıköy üzere en işlek caddelerde yıllardır hizmet veren hazır giysi markaları bürolarını kapatırken, esnaf ve sanatkâr tarafında ise devir ilanları süratli artışa geçti. Kapanmalar sahibinden.com verilerine de yansıdı. Temmuz ayına ilişkin ilk 15 gününde satılık işyeri ilanı bir önceki yılın tıpkı döneminde nazaran yüzde 51 arttı. Kelam konusu artış orantısı haziran ayında ise yüzde 77 olarak gerçekleşmişti. TESK verilerine nazaran haziran ayında 7 bin 222 esnaf kepenk kapattı. Öte yandan yeni iş mekanı müracaatları da süratli düşüşe geçti. Dal temsilcileri, önlem alınmadığı takdirde işyeri kapanma orantılarının çok daha yüksek seviyelere çıkabileceği ikazında bulunuyor
“Yeni istihdam yaratılamıyor”
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, pandemi sonrası mekanların çok boş kaldığını, esnafın iş yapamadığını ve bunun ekonomik sonuçlarının da görülmeye başlandığını söyledi. Yatırım ortamının de yeni müteşebbisler için müsait olmadığına dikkat çeken Palandöken, “Müteşebbis sayısının artması için yeni bir esnaf paketinin hazırlanması gerekiyor. Gelişmiş ülkelerde esnaftan 5 yıl vergi alınmıyor. Bizim koşullarımız o kadar geniş değil lakin en azından 3 yıl vergi alınmasa, stopaj üzere destekler verilse yatırım ortamı daha cazip hale gelebilir” dedi. Koronavirüs salgını nedeni ile yeni istihdamın da yaratılamadığına dikkat çeken Palandöken, “Kamuda iş yok, birçok genç konutta oturuyor. Kişisel dal de emekçi alma taraftarı değil” dedi.
“Kapanmalar yüzde 20 artabilir”
Palandöken’e nazaran tüm dünyayı tesiri altına alan pandemi, en çok alt gelir kümesini ve esnafı vurdu. Palandöken, “Sektörler iş yapamaz hale geldi. 65 yaş kısıtlaması nedeni ile bu yaş kümesindeki esnaf zarara girdi. Büyük hacimli dükkanların hepsi boş. En işlek caddelerin üzerlerindeki işyerlerinde bile müşteri kaybı var. Cümbüş bölümü, barlar, içkili bölgeler açılamadı. En yüksek kiralar onlardaydı. Düne kadar ana arterlerde hava parası ile dükkan alınırken artık kiralar düşmesine karşın iş yanı açmaya hevesli insan kalmadı. Destek gelmezse ve ortam bu şekilde devam ederse kapanan işyeri sayısı yüzde 20 artar” diye konuştu.
En yüksek haziran kapanışı!
TESK verilerine nazaran, Türkiye’de bu yılın ilk 6 ayı itibarıyla 3 bin 4 esnaf odasına kayıtlı 1 milyon 906 bin esnaf ve 2 milyon 58 bin adet işyeri bulunuyor. Tekrar bu yılın ilk 6 ayında kapanan işyeri sayısı 35 bin 965 olarak gerçekleşti. Laf konusu rakam haziran ayında ise 7 bin 222 adet oldu. Bu rakam son 5 yılın en yüksek haziran ayı rakamları olarak kayıtlara geçti. DÜNYA’nın konuştuğu birçok esnaf en büyük sorunlarının kira ödemek konusunda olduğunu söylüyor. Birtakım mülk sahiplerinin sıradanlaşma sonrası kiralara fahiş artırımlar yaptığı dile getiriliyor.
BMD: Mağaza kapatmalar hızlandı
Mağaza kapatma haziran ayında topyekûn açılış yapan Birleşmiş Markalar Derneği (BMD)’ye üye 400’den fazla markada da arttı. Kadıköy, İstiklal Caddesi üzere ana arterlerde yıllardır faaliyet gösteren büyük markalar bir bir mağazalarını kapatıyor. BMD tarafından mayıs ayında yapılan çalışmada bu durumu ortaya koydu. Derneğe üye markaların yüzde 71.7’si açılıştan sonra mağaza kapatmayı düşündüklerini dile getirmişti. Yeniden bu markaların yüzde 19.7’si 2, yüzde 14.5’i 3, yüzde 15.8’i 4, yüzde 10.5’i 5 ve yüzde 38.2’si de daha fazla sayıda mağaza kapatacaklarını belirtmişti. BMD Başkanı Sinan Öncel, mağaza kapatmaların mayıs ayında başladığını, haziranda da devam ettiğini söyledi. Temmuzda ise yüksek kiraların devam etmesi nedeni ile kapanmaların hızlandığını anlatan Öncel, “Yangında ilk kurtarılacaklar diye bir laf vardır. Bizde tam aksisi. Markalar daralmada ilk, 2. ve üçüncü kapanacak mağazalar listesi hazırladı ve kapatmaya başladı” dedi.
AVM ve markalar poker oynuyor
Öncel, ilk kapanacak listesindeki mağazaların kapandığını ve artık 2. listeye geçildiğini söyledi. Kimi mağazalara büyük maliyetlerle dekorasyon yapıldığı için kapatmayı göze almanın güç olduğunu dile getiren Öncel, “Kira 50 bin TL lakin içinde 700 bin TL’lik dekor var. Bunu mal sahibi de AVM de biliyor. AVM masraf yaptı, sökemez diyor ve o zaman da bu durum bir poker oyununa dönmeye başlıyor. Bu nedenle AVM indirim nispetini çok cüzi ölçüde tutuyor. Kira 50 bin TL ve 70 bin TL’lik ciro yaptık, sürdürülebilir değil, yılsonuna kadar ciro kirası yapalım diyoruz. Lakin profesyonel AVM yöneticileri oralı olmuyor. İş restleşmeye dönüyor. Maatteessüf bu durum kısır döngüye girmeye başladı” diye konuştu. Cadde mağazalarında da tıpkı durumun kelam konusu olduğuna dikkat çeken Öncel, “AVM’lerdeki kapanışlar hızlanırsa bunun geri dönüşü çok uzun zaman alır. Zira kimse de tekrar mağaza açma iştahı yok. Kapanan mağazanın mekanına kimse mağaza açmayacak. En az yılsonuna kadar ciro kirası uygulanmalı” dedi.
Yeme-içmede işletmelerin %50’si borçla dönüyor
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl, pandeminin etkilerinin yeme-içme bölümünde yeni yeni kendini göstermeye başladığını söyledi. Şu ana kadar işletmelerin destekler ile ayakta durduğunu dile getiren Bingöl, “Esas badire şu an başlıyor. . AVM’lerdeki yeme-içme meydanlarında kapanma nispeti yüzde 30-40 bandında olacak. Şimdiden kapanma haberlerini almaya başladık” diye konuştu. Bingöl, turist yüklü müşterisi olan işletmelerde de çok fazla kapanma olacağını vurguladı.
Devirler turistik yerlerde ağırlaştı
Coldwell Banker Türkiye Memleket Başkanı Gökhan Taş, devir süreçlerinin Bodrum Marmaris, Kuşadası üzere yabancı turist yüklü tarafların caddelerindeki yeme içme, kuyumculuk dallarında kendini hissettirdiğini kaydetti. Taş, yeme içme bölümünde devirlerin ise mahsusen mekanında yemek servisi yapan firmalar arasında ağırlaştığını söyledi.
Ruhsat karmaşası haksızlık yaratıyor
Kadıköy’de açılamayan mekanlardan biri olan Bina’nın yöneticilerinden Gül Güngör, kolda 1 Haziran itibarıyla açılan işletme nispetinin yüzde 75 civarında olduğunu söyledi. Bunun en önemli sebebi ruhsat karmaşası olduğunu söyleyen Güngör, “2001 öncesi alınan ruhsatlarda cafe-bar olarak nitelendirilen mekanlar açılamazken, daha sonra tıpkı kriterlerdeki işletmeler içkili kafeterya olarak ruhsatlandırıldı. İşte onlar şu an açıklar. Birebir isim, konsept ve çalışma koşullarında hizmet veren 2 işletmenin birisi açıkken oburu kapalı” dedi. Ruhsatın yarattığı farkın giderek sürdürülebilir olmayan bir noktaya gittiğini belirten Güngör, halihazırda açık olan işletmelerde ise ciroların pandemi öncesinin yüzde 20-30’una gelgelelim ulaştığını söyledi. Güngör, “Şimdilik kapatan işletme çok olmasa da iş alanını devir etmeye çalışan ya da bunu düşünen sayısı her gün artıyor. Bu şekilde birkaç ay devam ederse kolun yarısından fazlasının buna dayanacağını düşünmüyoruz” dedi.
