Geçtiğimiz sonbahar John Galliano, Maison Margiela’nın 2020 İlkbahar/Yaz koleksiyonunu sunarken vermek istediği iletinin bu ölçüde zamana münasip olabileceğini iddia etmiyordu büyük ihtimalle. Galliano 2. Dünya Savaşı sırasında vazifelerini kahramanca yanına getiren hemşirelerin, askerlerin üniformalarından ve halkın yararı için çalışan yardımsever kişilerden ilham almıştı. Koleksiyon umudun, özgürlüğün ve kadın kahramanların ruhunu yansıtıyordu.
Birleşik Krallık’taki Imperial War Museum’ın tarihteki ilk kadın direktörü Diane Lees şu notu düşüyor: “Özellikle 2. Dünya Savaşı kişilerin modaya yatırım yapmasını ya da kıyafet alışverişini engellemedi. Tersine satın almaya devam ettiler, yalnızca akıllı yatırım yapmayı, dört mevsim kullanabilecekleri modülleri tercih ettiler.” Bu da sonraki dönemde sade ve fonksiyonel giysisi ön plana çıkardı. Dizayncılar muhtaçlık halinde bir gaz maskesine de dönüşebilen el çantaları tasarladılar. Elektrik kesintileri nedeniyle kişilerden devamlı beyaz giyinmeleri ya da pop renkteki aksesuarla üstlerindeki koyu renkli kıyafetleri dikkat cazip kılmaları öğütlenmiş. Pandemiden çok önce Marine Serre ya da Off-White maskeler üreten markaların arasında başı çekiyordu. Bugün çabucak derhal her web sitesi konuttan maske üretimi gösteren içerikler sunuyor, salgın geçse de bir süre daha kendimizi korumak isteyeceğiz elbette. Dönemler değişse de kişilerin birtakım içgüdüleri belli başlı kodla rı geride bırakmıyor. Savaş döneminde gazeteler kadınlara eskiyen pantolonlarını etek ve şorta dönüştürebileceklerini gösteren içerikler hazırlıyormuş. (Meraklısı, daha fazlası için Imperial War Museum’ın arşivine dalabilir.)
DÜN, BUGÜN
Asrî zamanlar savaş ya da ekonomik buhran üzere küresel ölçekte negatif tesir bırakan olayları yaşadı. Gelgelelim bu kapsamda sonucu olan bir pandemi geçtiğimiz 100 yıl içinde ilk kere başımıza geliyor. Savaş döneminde İngiliz hükümeti, Moda Konseyi’ni çağırarak her tasarımcıdan stil sahibi fakat ekonomik fiyatlarda satılabilecek fonksiyonel kumaşlardan fonksiyonel dizaynlar hazırlanmasını emretmiş. Gelgelelim o günlerde endüstrinin büyüklüğü multi trilyon dolar pahasında değildi. Günümüze gelince, dünya çapında yalnızca LVMH ve Kering ya da Türkiye’den Vakko üzere sektörün en büyük oyuncuları değil, arkalarında büyük şirketlerin olmadığı Cristian Siriano, Zeynep Tosun ve Aslı Filinta üzere dizayncılar da atölyelerini sağlık çalışanları için açtı.
Wall Street Journal’da 2008’de yayımlanan bir makale şunu diyor: “11 Eylül sonrasında yıllarca devam eden ekonomik buhran döneminde lüks segmentinde sayılabilecek ürünlerin satışı devam ediyordu. Fakat dizayncılar daha sade ürünler hazırlamaya başladılar, devasa logolarını gözümüze sokmaya çekiniyorlardı.” 40’lı yıllarda yüksek modanın İngiliz temsilcileri herkesin ulaşabileceği üretimlerini yaparken 2000’li yıllarda dizayncılar markalarının isimlerini bağırmaktan geri durmuşlar.
DAHA YEŞİL OLUR MUYUZ?
Toplumsal medyada bu dönemin en ilgi cazip paylaşımlarının başında “İnsanlar meskenlerine çekilince tabiat nasıl da kendine geldi” stilinde cümleler geliyor. Bu yalnızca hayat meydanlarını ele geçirdiğimiz maymun ya da geyiklerin bizim alanımıza sokakları doldurmaları manasına gelmesin. İstanbul’dan Uludağ, Hindistan’dan görünmeye başlayan Himalayalar ya da uzaydan çekilen Çin Halk Cumhuriyeti fotoğraflarının hiç olmadığı kadar berrak olması mealine da geliyor. Son iki yılda sürdürülebilirlik hiç olmadığı kadar gündemde. 2030’lara geldiğimizde dünya ekonomisini yönetecek kesim Z jenerasyonu, bugün ise 143 milyar dolarlık bir harcama yapıyor bu yaş kümesi. Yüzde 55’i ise tabiata saygılı ürün ve markaları tercih ediyor. Bu da onları “yeşil jenerasyon” olarak etiketliyor. İşte tüm bu veriler bize çılgınca tüketimin yavaşlayabileceğini ve daha çok tabiat dostu olabileceğimizi gösteriyor. Süreç hızlanıyor yani. Fabrikalar üretimlerini durdurmuşken dizayncılar ileri dönüşümü ya da son yıllarda trend olan Japon hayat biçimi boro’yu kendilerine çıkış noktası olarak alabilirler.
İçinde bulunduğumuz dönemi yalnızca bir buhran süreci olduğu için savaşlar ya da ekonomik çöküşlerle de karşılaştıramayız, nedenleri fazla, lakin baş nedenlerinden biri de daha önceki hiçbir buhranın dijital çağda yaşanmamış olması. New York Moda Haftası’nın çıkış noktası, Atlantik’in gayri yakasına savaş sebebiyle gidemeyen editörler, gazetecilerdi. Giorgio Armani en son defilesini yalnızca modellerle yaptı ve online sunum gerçekleşti. Helsinki Moda Haftası ise hali hazırdaki dizaynlarını 3D modellerle sunacağını açıklamıştı. Şangay Moda Haftası ise duruma şu şekilde adapte oldu, online showroom’lar kuruldu, dizayncılar koleksiyonları 5G ile internet üzerinden gösterdi anahtar kesimleri ise influencer’lara ileterek onların tanıtmalarını rica ettiler. Elbette kıyafetlerle fizikî temasın olmayışı satışları etkileyebilir. Haziran’da yapılması planlanan Londra’daki Erkek Giysisi Moda Haftası da online’a taşınacak. Milano ve Paris ise sonbaharda markaların kadın ve erkek koleksiyonlarını birleştirerek tek bir sunum yapacaklarını açıkladı. Açıkçası bunu daha çok merak ediyorum. Defilenin ahir acep Nicolas Ghesquière ve Kim Jones tıpkı anda mı selam verecekler? Detayları heyecanla takip ediyorum. Sektörün süratle büyümesindeki bir gayrı neden ise ara koleksiyonlardı, ünlülerle yapılan işbirlikleri, münhasıran yapılan haddinden fazla masraflar nedeniyle eleştirilen cruise ve pre fall koleksiyonlarının durumu… Neticede tüm bunların en azından bir süreliğine azalacak oluşu karbon salınımını aza indirecektir. Dünyayı en çok kirleten endüstrilerin başında oluşuyla nam salan moda sektörü de biraz mola verecektir. Bu dönemde herkesin adapte olmak isteyeceği iki şey var. Dijitali öğrenmek ve yeşil hayatı desteklemek.
Düşünür ve felsefe profesörü Agnes Callard şöyle diyor: “Krizler okul değildir, eğitim vermezler. Fakat tekrar de bundan birkaç ders çıkarabiliriz.” Geleceği aktivizm, yaratıcılık ve cömertlik belirleyecek.
Yazı: Aykun Taşdöner
ELLE Türkiye Mayıs / Haziran sayısından alınmıştır.
