2022 yılı dünya için genel anlamda pek parlak bir yıl olmamıştır. 2022 yılı birçok değişim ve dönüşüm yaşandığı bir yıl olmuştur. Dünya henüz COVİD’19 salgın etkisinde kurtulmaya çalışırken, 2022 yılının başında ortaya çıkan Rusya-Ukrayna savaşı küresel ekonomik dengesizlikleri artırıcı yönde ciddi bir yaratmıştır. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Rusya’nın sınırlarının NATO güçleriyle kuşatıldığı gerekçesiyle Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş ve bu savaşa nedeniyle AB ve ABD’nin Rusya’ya karşı aldıkları tavır beraberinden birçok olumsuzluğu getirmiştir. Küresel siyasi, ekonomik ve kültürel dengeleri alt üst eden bu savaşın olumsuz etkileri başında kuşkusuz göç, gıda krizi ve enerji krizi yer almıştır. Bu arada ayyuka çıkan silahlanma yarışı da belki ikinci dünya savaşından bu yana en yoğun bir şekilde kendisini göstermiştir.
2022 yılına damga vuran en önemli olay kuşkusuz Rusya-Ukrayna Savaşı ve bu savaşın neden olduğu enerji krizi oldu. Sadece bölgeyi değil tüm dünyayı etkileyecek büyük krizlerin de fitilini ateşleyen bu savaş, Rusya’ya karşı uyguladığı yaptırımlar ve Rusya’ya bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa’da doğal gaz tedarikinde ciddi sorunların yaşamasına neden oldu. Öyle ki, pek çok Avrupa ülkesi enerjiden tasarruf için alınan önlemlere uymayanlara cezai yaptırım başvurdu. Enerji krizi gıda krizi izledi. Dünyanın tahıl ambarı olan iki ülke arasındaki savaş Dünya’da tahıl piyasasında daraltma yaratarak fiyatların yükselmesine neden olduğu gibi gıda kıtlığına da yol açtı. Bu süreçte hem Ukrayna hem de Rusya ile diplomatik ilişkileri güçlü tutan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başarılı bir arabuluculukla tahıl ihracatında iki ülke arasında anlaşması sağlamasıyla bu krizin hafiflenmesine neden oldu.
2022 yılında Dünya’nın maruz kaldığı krizler sadece bunlardan ibaret değildi. Mesela ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin beraberindeki heyet ile Tayvan’ı ziyaret etmesi sonucu ABD-Çin arasındaki tansiyonun yükselmesi, İngiltere’de siyasi istikrarsızlıklar, İran’da başlayan kitlesel protestolar, Japonya eski Başbakanı Şinzo Abe suikatı, Almanya’da darbe teşebbüsü yalnızca bunlardan birkaçıdır….Kısaca 2022 yılı dünya için pek de uğurlu bir yıl olmadı. Bu gelişmeler doğal olarak ekonomiye de olumsuz yansıdı. Salgın öncesinde de var olan ticaret gerilimleri nedeniyle zayıflayan ve salgınla birlikte 2020 yılında yüzde 7,8 daralan dünya ticaret hacminin, 2021 yılında toparlanma dönemine girmişse de 2022 yılının başında başlayan Rusya-Ukrayna savaşıyla tedarik zincirlerinde ve lojistikte artan sorunlarla ticaret hacminin yeniden güç kaybetmesine neden oldu. Bu gelişmelere bağlı olarak dünya ticaret hacminde de daralmalar yaşanmıştır.
2022 yılı Türkiye ve Türk Dünyası için uğurlu bir yıl olmuştur. Bu yıl Türkiye açısından tarihi geçecek birçok olaya şahit olduk. Mesela Türkiye’nin ilk otomobili TOGG 2022 yılında banttan indi, Cumhurbaşkanı Erdoğan arabuluculuğunda tahıl koridoru açıldı, Karadeniz ek doğalgaz rezervi bulundu, Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut projesinin başlatıldı (“İlk Evim İlk İş Yerim), savunma sanayinde önemli gelişmeler yaşandı, Türk SİHA’ları yılla damgasını vurdu, kızıl elma ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Tabi ki bu sevindirici gelişmeler yanında Türkiye’nin terör saldırılarına maruz kalması ve sınır ötesi harekatlarda şehit vermesi 2022 yılında üzücü olayların başında yer aldı.
2022 yıl Türk Dünyası için de diriliş yılı olmuştur. Türkiye ile Azerbaycan’ın fiili güç birliği ile 30 yıldır Ermenistan işgali altında olan Karabağ’ın azatlığa kavuşmasıyla oluşan sinerji tüm Türk Dünyasını sarmıştır. Türkiye-Azerbaycan işbirliğinin doğurduğu somut olay, yani Karabağ Zaferi, Türk Devletlerinde yeni bir anlayışın doğmasına neden olmuştur. Bu anlayış çerçevesinde somutlaşan ortak iradeyle 2009 Nahçıvan anlaşmasıyla kurulan Türk Konseyi, Kasım – 2021 yılında yapılan İstanbul Zirvesiyle Türk Dünyası Teşkilatına dönüştürülmüş ve Türk Dünyası yol haritası niteliğinde çok yönlü işbirliği yolu açan Türk Dünyası 2040 vizyon belgesi kabul edilmiştir. Bu zirveye damgası vuran bir gelişme de Türkmenistan’ın TDT’ye gözlemci üye olması olmuştur. Türk Dünyası Teşkilatının kurulması, Türk Dünyasında yeni bir dönemin başlamasına neden olmuştur. Bu kapsamda hem birlik bünyesinde hem de üye ülkeler arasında işbirliği en yoğun şekil gerçekleşmiştir. 2022 yılı Türkiye ile Türk Devletleri arasında siyasi ilişkilerin en üst seviyeye yükseldiği, üst düzey zirvelerin ve karşılıklı ziyaretlerin en yoğun olduğu yıl olmuştur. Bu yıl bir taraftan üye ülkeler arasında karşılıklı çok yönlü işbirliğinin geliştirilmesi yönünde ortak protokoller imzalanırken diğer taraftan TDT bünyesinde yol haritası ve stratejik eylem belgeleri imzalanmıştır.
2022 yılına damgasını vuran bir diğer gelişme ise Türk Devletleri arasında gerçekleşen zirveler olmuştur. Bu zirvelerin başında kuşkusuz Kasım 2022’de Türk Dünyasının manevi Başkenti Semerkant’ta gerçekleşen Türk Devletleri Teşkilatı Dokuzuncu Zirvesi olmuştur. Bu zirvede alınan karar ve çizilen yol haritası önümüzdeki yıllarda ciddi bir işbirliği için alt yapı oluşturacak niteliktedir. Bu işbirliği alanların başında enerji, lojistik, gümrük, eğitim, güvenlik, ticaret, teknoloji, insan kaynakları gibi alanlar bulunmaktadır. Diğer taraftan Türk Devletleri Teşkilatına üye arasında bağımsızlık sonrası dönemde bu yana en yoğun üst düzeyde ziyaret gerçekleşmiş, karşılıklı protokoller imzalanmış, stratejik ortaklık ilişkileri tesis edilmiştir. Siyasi alanda yaşanan bu gelişmeler doğal olarak ekonomik ilişkilere de yansımıştır. Bunun sonucunda üye ülkeler arasında dış ticaret hacmi birkaç kat artmıştır. Bu zirvede Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin gözlemci üye olarak kabulü tüm dünyada yankı uyandıran bu gelişme olmuştur. Bu durum aynı zamanda Türk Devletlerin artık öz iradeleriyle karar aldıklarını tüm dünyaya ilanı anlamına gelmiştir.
2022 yılına damgasını vuran bir zirve de kuşkusuz 14 Aralık’ta Türkmenistan’da Türkiye, Türkmenistan ve Azerbaycan Devlet Başkanları Birinci Zirvesi olmuştur. Oğuzun üç bahadır evlatları olan Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan arasında gerçekleşen zirvenin sonucunda 25 maddelik ortak bildiri yayımlanıştır. Bildiride, Türkiye, Türkmenistan ve Azerbaycan’ın, ortak tarih, dil, kültür ve medeniyet açısından yakınlıkları temelinde kapsamlı bağların geliştirilmesi ve derinleştirilmesi arzusundan yola çıkılarak, hak eşitliği, karşılıklı saygı ve fayda ilkelerine dayalı devletlerarası ilişkileri geliştirmeye yönelik taahhütleri yer almaktadır. Bu zirve aynı zamanda Türkiye’nin zengin doğal gaz rezervlerine sahip Türkmenistan’ın bu enerji kaynağının Batı’ya taşımasının da önünü açmıştır.
Özetle her ne kadar 2022 yılı genel anlamda Dünya için pek uğurlu bir yıl olmamışsa da “her kriz beraberinde bir fırsat doğurur” sözünde olduğu gibi bu yılın doğurduğu sıkıntılar Türk Dünyası için bazı fırsatlara neden olmuştur. 2022 yılında alınan kararlar ve imzalanana protokollerle oluşturulan alt yapı 2023 yılı ve izleyen yıllar Türk Dünyası için daha çok fırsatları doğuracağını söylemek kehanet olmayacaktır.
