ŞEBNEM TURHAN
Dolar önceki gün akşam saatlerinde kısa bir müddet de olsa 2 aya yakındır bulunduğu dar banttan yükselişe geçti ve 7 düzeyine yaklaştıktan sonra tekrar 6.85 liraya indi. Dün sabah ise güne 6.86 lira düzeylerinden başlayan dolar bir müddet 6.90 lirada kalırken 6.97 lirayı aşarak ayın en yüksek düzeyine çıktı. Euro ise süratli yükselişini sürdürdü ve 8.18 lirayı geçti. Sepet kur 7.6 lira ile tüm zamanların doruğunda. Türk Lirası dünün yüzde 1’i aşarak günün en çok bedel kaybeden para ünitesi oldu.
Pekala 1.5 aydır yatay seyrini sürdüren dolardaki bu hareket neye işaret ediyor? Analistler uzun bir müddettir Merkez Bankası ve kamu bankaları eşliğinde yapılan müdahalelerle dolar kurunun aşikâr bir düzeyde tutulduğuna işaret ederken bu çeşit hareketlenme risklerinin her zaman var olduğunu vurguladı. Ekonomist Haluk Bürümcekçi, yılbaşından bu yana 62 milyar dolarlık müdahale yapıldığını dile getirdi.
Dolar dışarıda ise kıymet kaybediyor. Dolar endeksi 94 düzeyinin altında ve Euro/dolar paritesi kıymet kazanmaya devam ediyor. Türkiye’de ise işler biraz bilakis işliyor. Euro’da yükseliş yurtdışına paralel yaşanırken dolar dışarıdaki paha kaybına karşın yurtiçinde yükselişe geçti. Hususa ilişkin açıklama yapan bir analist Merkez Bankası’nın müdahaleyle dolardaki yükselişi durdurmaya çalıştığını hatırlatarak bunun da rezervleri erittiğini ve eritmeye de devam ettiğini belirtti.
Temmuzda dolar endeksi yüzde 3,6 geriledi
Dolar endeksinin 2018’den bu yana en düşük düzeyde iken ve dışarıda bedel kaybederken yurtiçinde bedel kazanmasının çelişkili olduğunu vurgulayan analist talebin yerli ve yabancıdan gelebileceğini kaydetti. Yabancının çıkışının hala sürdüğünü hatırlatan analist yerlinin ise kambiyo vergisi ve düşük faize karşın dolar talebi olduğuna işaret etti. Ayrıyeten Merkez Bankası’nın geçen hafta uzun bir ortadan sonra VİOP’ta vadeli döviz kontratlarında tekrar süreç yaptığına da dikkat çeken analist daha önce kamu bankaları için yapılan bu sürecin tüm bankalar için yapılmasının da döviz kurunu tutmak için yapılmış atak olarak yakından izlendiğini vurguladı. Bir öteki bilgi veren uzman tüm kur sepetinde bir hareket olduğunu dile getirerek Türkiye’de ise ekstra haberler olduğuna dikkat çekti. ABD-Çin gerginliği ve ikinci dalga telaşlarının arttığını hatırlatan uzman aslında çok olan risk alta iştahının düşmesinin de bu sonucu doğurduğuna işaret etti.
Öte yandan dolar esas para üniteleri karşısında temmuzda yüzde 3,6 geriledikten sonra yaklaşık 10 yılın en berbat aylık performansını kaydetmeye hazırlanıyor. Dolar endeksi mayıs ortasından bu yana yaklaşık yüzde 7 geriledi. Açık dolar durumları iki yılın en yüksek düzeyinde bulunuyor.
Analistler teknik olarak dolar/ TL kuru için 6.93 lira düzeyini direnç olarak izlendiğini, 6.81 lira düzeyinin de takviye pozisyonunda olduğunu belirtiyor.
Birinci 6 ayda 62 milyar dolarlık müdahale
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, artık neden doların hareketlenmeye başladığını bilmenin güç olduğunu dile getirerek yerli oyuncunun talebi olabileceğini fakat uzun müddettir sürdürülen siyasetin daha dikkate bedel olduğunu söyledi. Bürümcekçi, haziran sonuna nazaran yılbaşından bu yana 62 milyar dolarlık bir müdahale olduğunun hesaplandığına dikkat çekerek şunları söyledi:
Büyük müdahaleler yapmak zorunda kalınıyor
“Rezervi artıran ve azaltan süreçlerin farkı hayli yüksek. 62 milyar dolar gitmiş durumda. Mevzu büyük, mevzuyu doların yükseldiği düştüğüne bağlamak güç. Niçin 6.85 liraya çakıldı kaldı? Öncelikle altyapısı yabancı konumu kalmadı kısıtlamalar. Swaplar bilhassa yabancıların TL alıp açığa sattıkları süreçlerdi onlara kısıtlamalar geldi.
40-50 milyar dolarlar boyutundayken kalmadı. Yabancı portföy çıkışları 11-12 milyar dolar oldu. Yabancıyla ilgili sorun kalmadı ve oradan bir hareket gelmiyor. Geriye vatandaş ve ticaret kalıyor. Vatandaş geçen yıl önemli boyutta döviz almıştı. Eskisi kadar faizin cazip olmaması ve kambiyo vergisi vatandaşın talebini dizginliyor. Çok bir sıçrama yaratmıyor. Geriye cari istikrar kalıyor, O taraf da makus gidiyor. Gördüğümüz üzere sızıntı oluyor, büyük müdahaleler yapmak zorunda kalıyorlar. Bu dövizi karşılayacak Merkez Bankası dışında mecra yok.
Ve böylelikle kurda bir sakinlik sağlanabiliyor. Kısmi sermaye denetimi ve müdahalelerle. Artık niçin oldu, bunu bilmek güç.
Bir müddettir bu siyaset sürüyor. Sürdürülebilir değil diyoruz. Müdahaleyi bitirirsen faizi yükseltmek zorunda kalırsın ve o denli bir eğilim de yok. 2019’dan beri 94 milyar dolarlık bir müdahale var.”
Haziranda döviz varlıkları yüzde 13,2 azaldı,
Merkez Bankası haziran dönemine ilişkin “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Gelişmeleri” verileri yayımlandı. Buna nazaran, resmi rezerv varlıkları haziranda bir önceki aya kıyasla yüzde 5 azalışla 86.3 milyar dolar oldu. Birebir dönemde döviz varlıkları yüzde 13,2 gerileyerek 45. 8 milyar dolara inerken, altın cinsinden rezerv varlıklar yüzde 6.5 yükselişle 39,1 milyar dolara çıktı. Vadesine 1 yıl yahut daha az kalmış Merkezi Yönetim ve Merkez Bankası’nın önceden belirlenmiş döviz çıkışları (döviz kredileri, menkul değerler ve mevduat süreçlerinden doğan yükümlülükler) haziranda bir önceki aya nazaran yüzde 4,4 azalarak 21.2 milyar dolara düştü. Bu meblağın 16.3 milyar doları anapara, 4.9 milyar doları faizden oluştu. Bu dönemde, Merkez Bankası’nın yurt içi ve yurt dışı yerleşik bankalarla yaptığı finansal türev süreçlerinden kaynaklanan net döviz ve altın yükümlülükleri 58.9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşirken, kelam konusu fiyatın 15.5 milyar doları bir ay vadeli olarak kayıtlara geçti. Kaideye bağlı döviz çıkışları, 1 yıl içinde ödenecek Hazine garantili dış borçlar ile öbür yükümlülüklerden (bankacılık kesiminin döviz ve altın cinsinden mecburî karşılıkları ve akreditifler) oluştu. Kelam konusu yükümlülükler haziranda bir önceki aya nazaran yüzde 1 artarak 27.9 milyar dolar oldu.
