Osmanlı saray mutfağında kullanılan en şahsi araç ve gereçler Milli Saraylar Yönetimi Başkanlığına bağlı Saray Koleksiyonları Müzesi’nde ziyaretçilerini bekliyor.
Osmanlı saray mutfağında mahsusen sıcak yaz günlerinde yiyecek ve içeceklerin koruması için kullanılan şahsi araç ve gereçler, Beşiktaş’taki Milli Saraylar Yönetim Başkanlığına bağlı Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergileniyor. 200 yıl öncesinden günümüze kadar saray mutfağında kullanılan soğutucu dolaplar, dondurma makinesi, cam ve metalden karlıklar ve içine konulan likitleri serin tutmaya yarayan toprak küpler, müzede ziyaretçilerin beğenisine sunuldu.
Osmanlı saray mutfağında 19. yüzyılda katı ve likit besinleri soğutmak için kullanılan dolaplar, günümüzde kullanılan buz dolaplarının ilk örneğini teşkil etmesi bakımından munfasıl bir önem taşıyor. İçlerine kar yahut buz konularak kullanılan dolapların 2’si Beşiktaş’taki Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergileniyor. Dışı ahşap, içi metal kaplı olarak tasarlanan dolaplar iki hazneli. Birinci hazneye kar, gayrısına besin yerleştiriliyor. Kar haznesinin altında tahliye musluğu bulunuyor. Musluk, eriyen kar suyunun dolaptan tahliye edilmesi için kullanılıyor. Avrupa menşeli dolaplar, dönemin estetik zevkini yansıtan materyal ve ustalığıyla dikkat çekiyor. Tarihte Dolmabahçe Sarayı’nın mutfak binası olarak kullanılan Saray Koleksiyonları Müzesi’nde soğutucu dolapların yanı sıra dondurma makinesi de yan alıyor. Günümüzde kullanılan misal endüstriyel araçların ilk örnekleri arasında sayılan ve elle çalıştırılan dondurma makinesi 19. yüzyıla ilişkin.
Cam karlıklar, soğutucu işlevleri ve estetik dizaynlarıyla hayranlık uyandırıyor
Sıcak yaz günlerinde saray sofralarını serinleten mutfak gereçleri arasında karlıklar ve toprak küpler de konum alıyor. Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergilenen cam karlıklar, soğutucu işlevleri ve estetik dizaynlarıyla hayranlık uyandırıyor. Karlıklar, iki hazneli, küçük boyutlu cam damacana formunda tasarlanmış. İç içe geçmiş cam haznelerden ilkine kar, gayrısına su, şerbet, limonata yahut gibisi bir likit konuluyor. Cam haznedeki kar, sıvının bir müddet serin kalmasını sağlıyor.
Saray Koleksiyonları Müzesi’nde yaz aylarının vazgeçilmez mutfak araçlarından biri de toprak küpler. Tekrar 19. yüzyılda saray mutfağında kullanılan büyük ebatlı toprak küplerin içlerine konulan katı yahut likit besinleri soğuk tutmaya yardımcı olduğu biliniyor.
“Buradaki soğutucu dolaplar o dönemin gereksinimine nazaran üretilmiş tahlillerden bir tanesi”
Günümüzde mutfaklarda kullanılan her türlü eşyanın 200 yıl önce Osmanlı saray mutfağında da kullanıldığını dile getiren Saray Koleksiyonları Müzesi Yöneticisi Güller Karahüseyin, “Şu an içinde bulunduğumuz alan Dolmabahçe Sarayı’nın mutfak binası olması hasebiyle mutfakta kullanılan pek çok eşyayı barındırmakta. Tencereler, kazanlar, güğümler, tepsiler, teraziler, biley aletleri, katı meyve sıkacakları, çırpıcı, kek kalıpları üzere bugün mutfaklarda kullanılan her cins eşya o zaman da Dolmabahçe Sarayı’nın mutfağında kullanılıyordu. Dolmabahçe Sarayı’na bağlı Hazine-i Hassa isminde bir yönetim var. Hem sarayın hem de hanedanın gelir masraflarına bakan ve bu işlerini yürüten bir daire. Bu dairenin altında ona bağlı olan 16 tane münferit daire var. Bunlardan bir tanesi de Karhane-i Amire Dairesi. Karhane-i Amire’nin vazifesi sarayda kullanılmak üzere İstanbul’a yakın dağlardan, göllerden kar ve buz temin edip hususî istihdam edilen işçisi vasıtasıyla saraya getirip, sarayda kullanılan yiyecek ve içeceklerin soğutulmasında kullanılmasını sağlamak. Burada bulunan dolaplar da o kar ve buzların kullanıldığı dolaplardan. İnsanoğlu her dönemde gereksinimine nazaran tahliller üretmiş. Bu dolaplar da o dönemde üretilen tahlillerden bir tanesi“ diye konuştu.
“Milli Saraylar Koleksiyonu’na ilişkin bütün eserler ziyaretçilerimizle buluşmayı bekliyor”
Pazartesi günü dışında ziyaretçilerin müzeyi sabah saat 09.00 ve akşam 17.30 arasında ziyaret edebileceklerini tabir eden Karahüseyin, “Bizim Milli Saraylar Yönetimi Başkanlığına bağlı Milli Saraylar koleksiyonu deposu da Türkiye’de ilk kez yapılmış, düzenlenmiş bir depodur. Milli Saraylar koleksiyonuna ilişkin bütün eserler ziyaretçilerimizle buluşmayı bekliyor. Pazartesi günleri dışında müzemizi ziyaretçilerimiz sabah 09.00-akşam 17.30 arası her zaman ziyaret edebilirler“ dedi.
