OpenVault’a göre, pandemi mühletince karantina ve uzaktan eğitim üzere nedenlerden dolayı insanların internet kullanımı yaklaşık yüzde 50 arttı. Uzmanlar, çocuk ve gençlerin internette geçirdiği müddetin planlı ve denetimli olması, günlük birkaç saati aşmaması gerektiğine dikkati çekiyor.
Teknoloji ve dijital mecraların günden güne geliştiği bir süreçte anne ve babaların çocuklarının çevrim içi güvenliğini sağlamak için ebeveyn denetim yazılımlarından faydalanması ve birlikte kaliteli vakit geçirmenin yollarını araması gerektiği vurgulanıyor.
Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Çocuk Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Hatice Yalçın, yaptığı açıklamada, anne ve babaların, çocuklarını dijital medya ve teknoloji araçlarının kullanımı konusunda erken yaştan itibaren eğitmesinin büyük önem taşıdığını, çocuklarına bu araçları planlı bir şekilde kullandırması gerektiğini söyledi.
Bilhassa pandemi ile birlikte hayatımıza gören uzaktan eğitim sürecinde ebeveynlerin, çocuklarının ekran başında kaldığı müddet konusunda baş karışıklığı yaşadığını söz eden Yalçın, “Aslında uzaktan eğitim sürecinde anne babalar kimi temel ilkelere dikkat ederse korkulduğu kadar önemli ziyanlar oluşmayabilir.” dedi.
Çocuklara katı sınırlamalar koymak yerine esnetilmiş kurallarla bu sürecin yönetilmesi gerektiğini belirten Yalçın, çocuklara erken yaşlarda dijital alışkanlıklar ve farkındalık kazandırılması gerektiğini vurguladı.
Yalçın “Ülkemizde birden fazla yetişkin, dijital medya okuryazarlığı konusunda bilinçli değil. Yeterli yönlendirilmeyen çocuklar, dijital ortamda savunmasız oluyor ve istismar edilebiliyor. Çocukla birlikte zaman yönetimi yapılması çok önemli. Çocuk kaç yaşında olursa olsun toplumsal medya kullanma sıklığını, ekrana bakma mühletini ve çevrim içi oyun oynama müddetini kendisi planlamalı.” diye konuştu.
Çocuğun kendi iyiliği için karar almasında anne ve babanın onu yönlendirebileceğini tabir eden Yalçın, çocuğa eleştirel düşünme yeteneği kazandırmanın da mümkün ziyanları en aza indireceğini söyledi.
“Çocuk, ekrandaki bir içeriğin eksik yahut yanlış olabileceği şüphesini taşımalı. İçeriği sorgulamayı öğrenmeli, uygun olmayan bilgilere karşı şüphe duyma alışkanlığı olmalı. Kötü niyetli kişilerin onu yönlendirebileceği konusunda dikkatli olmalı, hangi bilgileri paylaşmaması gerektiği konusunda bilinçlendirilmeli” diyen Yalçın, şifre seçimi üzere siber güvenlik konusunda ailelerin çocuklarını yönlendirmesi gerektiğini kaydetti.
“Dijital araçlar tek başına faydalı yahut ziyanlı değil”
Hatice Yalçın, ailelerin dijital mahremiyet konusuna da dikkat etmesi ve çocuklarını korurken onların özgürlüğünü kısıtlayacak aksiyonlardan kaçınması gerektiğini belirterek, “Her çocuk, farklı bir birey ve anne babası dahi olsa çok özel bilgilerini vermek istemeyebilir.” dedi.
Ebeveynlerin çocuk kilidi ve ve ebeveyn denetimi üzere uygulamalarla çocukları için inançlı bir ortam sağlayabileceğini vurgulayan Yalçın, ekran mühleti belirleme, kısıtlı mod koyma ya da direkt iletileri kısıtlama üzere güvenlik önlemleri ile bir denetim sistemi sağlanabileceğini aktardı.
Yalçın, pandemi mühletince dijital medyanın bilinçli kullanılması halinde ne kadar yararlı olduğunun görüldüğünü tabir ederek, dijital araçların, yaşamı kolaylaştırdığını ve bilgiye erişimi hızlandırdığını, özgürce ve orijinal teşebbüsler yapılabildiğini, alışverişin kolayca halledildiğini anlattı.
“Dijital iletişim araçları tek başına faydalı yahut ziyanlı değil, etkilerine daha farklı açılardan bakmak ve anne babaları çok da endişelendirmemek gerekiyor. Yanlışsız yönlendirmeler yapılırsa dijital teknolojiler, çocukların dijital iletişim becerilerini geliştirmelerine, toplumsal çevrelerinin gelişmesine ve yaratıcılıklarının artmasına imkan sağlar” diyen Yalçın, ailelerin baskı yerine yaratıcı uygulamalara yönelmesini tavsiye etti.
Yalçın, “Örneğin, aile bireyleriyle birlikte bir müzik ya da bir tiyatro oyunu sahnelenebilir. Ekranda açılan bir müzikle birlikte spor yapılabilir. Karaoke çok eğlendirir. Şiddet içerikli bir oyun yerine eğitici bir oyun önerilip ailedeki bireylerle birlikte oynanabilir. Çocuklar aileyle birlikte yaptıkları etkinliklerde ne yaptıklarına değil, nasıl yaptıklarına odaklanırlar. Zaman sınırlaması yaparak eğlenceli şekilde bilimsel bilgiler sunan siteleri incelemesi ve eğlenirken öğrenmesi sağlanabilir.” tabirlerini kullandı.
Dijital ebeveynlik
Dijital Irtibat Uzmanı Dr. Nabat Garakhanova da ailelerin çocuklarına nasıl kaliteli zaman geçirebileceğini öğretmesi gerektiğini, bunu öğrenen çocukların bir mühlet sonra her alanda bilinçli davrandığını söyledi.
Garakhanova, internet servis sağlayıcılarının çocuklar için oluşturduğu Google Family ve YouTube Kids üzere paketler ile çocukların ziyanlı içeriklerden korunabileceğini aktardı.
Dijital mecralarda geçirilen vaktin kaliteli hale getirilebileceğini, dijital mecralarda çocukların motor gelişimlerini sağlamak ismine kurgulanmış oyunlar da olduğunu anlatan Garakhanova, “Burada en önemli pozisyon; aile… Ebeveynlerin artık dijital ebeveyn kavramına geçiş yapmış olması gerekiyor. Aksi takdirde çocuklar, tüm bunların da gereksiz olduğunu ve anne babasının onu anlamadığı bir boyuta geliyor.” dedi.
Bilgi Teknolojileri ve Irtibat Kurumu’nun çocuklar için oluşturduğu internet kullanım kılavuzunun aileler için önemli olduğuna işaret eden Garakhanova, bu kılavuzda çeşitli yaş kümeleri için uygun internet müddetleri ve planları olduğunu hatırlattı.
Kılavuza göre 2 ila 10 yaş ortası çocukların 1-2 saat ve denetimli, 10 ila 13 yaş ortası çocukların ise 2-3 saat aralığında internet kullanması gerektiğini belirten Garakhanova, 14 ila 16 yaş kümesinin çok tehlikeli olduğunu ve bu dönemde iyi-kötü ilişkisinin gerçek aşılanması gerektiğini söyledi.
“Anne babalar, bu yaştaki çocukları gerçek dünyada olduğu üzere bilişim kabahatleri konusunda da uyarmalı ve bilgilendirmeler yapmalı” diyen Garakhanova, ebeveynlerin dijital bir ebeveyn olabilmek ismine dijital okuryazarlık eğitimi almasına gereksinim olduğunu söyledi.
Siber zorbalık
Nabat Garakhanova, anne ve babaların yenilikleri takip ederek onları uygulayabileceğini, gizlilik temel ve kurallarını anlayabileceğini, dijitalin sıkıntılarıyla baş edebileceğini belirterek, insanların dijital okuryazarlık seviyesine gelmesi halinde dijital mecraların nasıl kullanılması gerektiğini öğreneceğini tabir etti.
Çocukların dijital dünyada karşılaştıkları sıkıntıları aileleri yerine arkadaşlarına danıştığını, bu manada dijital ebeveynliğin çok önemli hale geldiğini vurgulayan Garakhanova, şunları kaydetti:
“Çocukların toplumsal medyada çok fazla vakit geçirmesi, kendi yaşlarına uygun olmayan reklamlarla müsabakası ve en önemlisi yaşadığı siber zorbalıkta kendisini anlamayacağını düşündüğü için ailesi yerine arkadaşlarından yardım istemesi ailelerin bu bahiste sahiden yardıma gereksinimi olduğunu gösterdi. Kimi aile bu duruma tepki gösterip çocuğunu daha fazla kısıtlarken, kimi aile de çocuklarına nasıl daha iyi yol gösterebileceğini öğrenmek için harekete geçti.”
