Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi Üroloji Kliniği Eğitim ve İdari Sorumlusu Doç. Dr. Ömer Faruk Bozkurt, yaz aylarında böbrek taşı hastalığına sıklıkla rastlandığını belirterek, “Dünyada sıklık oranları coğrafik bölgelere nazaran değişmekle birlikte ülkemizde bu oran hayli yüksektir. Çabucak çabucak çocuklar da dahil olmak üzere her yaşta görülmesine karşın en sık 30-60 yaş ortasında görülmektedir. Erkeklerde daha sık görülmektedir” dedi.
Böbrek taşlarının oluşumunda pek çok faktörün rol oynadığına işaret eden Doç. Dr. Bozkurt, en önemli faktörlerden birinin de genetik yatkınlık olduğunu belirtti. Böbrek taşı olanların neredeyse yüzde 40’ının birinci derece yakınlarında taş hikayesi olduğunu söyleyen Doç. Dr. Ömer Faruk Bozkurt, bir öteki faktörün yaşanılan coğrafya olduğuna dikkat çekti. Bozkurt, “Görülme sıklığı bölgeye nazaran değişmektedir. Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde daha az görünürken, sıcak iklime sahip, su içme alışkanlıklarının makus olduğu Ortadoğu’da, Hindistan’da ve ülkemizde çok yüksek oranlarda gözükmektedir” tabirlerini kullandı.
Protein ve karbonhidrattan güçlü besinlerin tüketimi taş oluşum riskini artırırken, lifli besinlerin azalttığını kaydeden Doç. Dr. Bozkurt, “Günlük içilen su ölçüsü azaldıkça taş oluşumu riski de o kadar artıyor. Sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde ve bilhassa yaz mevsiminde taş oluşumu daha sıktır. Bunda terleme ile su kaybının artması, böylelikle idrar ölçüsünün azalması ve idrarda kristallerin çökmesini kolaylaştırıp taş oluşumuna sebep olmaktadır. Kimi ilaçlar, tekrarlayıcı idrar yolu enfeksiyonları, çeşitli böbrek hastalıkları, geçirilmiş bağırsak ameliyatları ve gut hastalığı üzere metabolik hastalıklar da taş oluşumuna neden olan başka faktörlerdir” diye konuştu.
“Bir kişinin bedeni böbrek taşı üretmeye eğilimliyse kişinin nizamlı aralıklarla şikayeti olsun olmasın kendisini denetim ettirmesi lazım”
Böbrek taşı olan hastaların yüzde 80-90’ında taşa bağlı şikayet olduğunu belirten Doç. Dr. Ömer Faruk Bozkurt, “Bir kişinin bedeni böbrek taşı üretmeye eğilimliyse kişinin nizamlı aralıklarla şikayeti olsun olmasın kendisini denetim ettirmesi lazım. Belirtiler taşın bulunduğu yere nazaran değişiklik göstermekle birlikte idrar akışını engelledikleri durumda bel bölgesinde bazen de kasığa yayılacak şekilde şiddetli ağrı hissederler. Bu ağrılar tipik olarak zaman zaman çok şiddetlenen zaman zaman hafifleyen lakin tam olarak hiç geçmeyen (kolik ağrı) yapıdadır. Bunun dışında hasta idrarda kana bağlı kırmızılık (hematüri), bulanı, kusma, karın şişliği üzere şikayetlerle başvurabilirler. Taş aşağıya yanlışsız düşüp idrar kanalını tıkadığında işeme ile ilgili zorluklar ortaya çıkabilir” dedi.
Taşlar bazen enfeksiyona neden olup ateş, üşüme, titreme, terleme, halsizlik, böbrekte ağrı, idrar yaparken, şiddetli yanma, bulanık ve bazen makûs kokulu idrar yapma üzere şikayetlere sebep olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Bozkurt, “Bu durum bazen kolay idrar yolu enfeksiyonu üzere meydana gelirken bazen de ölüme bile sebep olabilen önemli böbrek enfeksiyonlarına sebep olabilir. Bu üzere durumlarda vakit kaybetmeden doktora danışmak gereklidir” değerlendirmesini yaptı.
Taş tedavisini taşın yeri, boyutu, sertliği ve hastanın böbrek anatomisi ile genel durumuna bağlı olarak ilaç tedavisi (medikal tedavi), beden dışından şok dalga taş kırma tedavisi ve cerrahi yöntem (endoskopik yöntemler – açık cerrahi yöntem) olmak üzere 3 ana kümede sınıflandırılabileceğini dile getiren Doç. Dr. Ömer Faruk Bozkurt, “İlaç tedavisi düşebilecek büyüklükteki yani 5mm’den küçük taşlarda taşların düşmesine yardımcı olmak, mevcut küçük taşların büyümesini engellemek yahut taşların tekrar oluşmasını engellemek için verilen ilaç tedavilerini kapsamaktadır” formunda konuştu.
Beden dışından şok dalga taş kırma tedavisi (ESWL) hakkında da bilgiler paylaşan Bozkurt, “Günümüzde de taş tedavisinde anestezi ve cerrahi müdahale gerektirmeden yaygın bir şekilde uygulanan çağdaş taş tedavi yöntemidir. Beden dışındaki bir kaynaktan elde edilen yüksek frekanslı ses dalgalarının (şok dalgaları) taşa odaklanarak taşın parçalanması aslına dayanır. Bilhassa 2 cm’den küçünk, pozisyonu uygun taşlarda sık uygulanmaktadır” ihtarında bulundu.
“Açık cerrahi yöntem artık neredeyse terkedildi”
Cerrahi yöntemi ise endoskopik ve açık ameliyat halinde sınıflandırıldığını belirten Doç. Dr. Bozkurt, “Günümüzde endoskopik aygıtların modernizasyonu ve cerrahi tecrübenin artması ile birlikte ameliyatların neredeyse yüzde 90’ı endoskopik yöntemle uygulanmaktadır. Endoskopik yolla taşın çıkartılması ya idrar yollarının son kısmından (üretra) bedene girilerek hiçbir dokuyu kesmeden böbreğe kadar ulaşılmayı sağlayan kameralı endoskopik aletlerle yapılan yöntem (Rigid URS -Fleksible URS) yahut bel bölgesinde deride 1 cm uzunluğunda küçük bir alan kesilerek dokuların ortasından tünel oluşturularak taşa ulaşmayı sağlayan yöntemden oluşur (PCNL). Bu yöntemlerle taşa ulaşıldıktan sonra mekanik olarak yahut holmium lazer ile taşlar kırılarak çıkartılır. Açık cerrahi yöntemde artık neredeyse terkedilmiş olup yalnızca çok büyük komplike taşlarda yahut endoskopik cerrahilerde oluşan komplikasyonlarda uygulanmaktadır” dedi.
Fleksible ureterorenoskopi yöntemi ile hasta sonraki gün taburcu edilebilmektedir
Fleksible ureterorenoskopi (lazerle böbrek içinde taş kırılması) yöntemi hakkında bilgiler paylaşan Bozkurt, “Son yıllarda böbrek taşlarının endoskopik tedavisinde kullanılan rastgele bir dokunun kesilmesine muhtaçlık duyulmadan direk idrar yollarıyla böbreğe ulaşılıp holmium lazerle taşın kum haline getirildiği yöntemdir. Böbrekteki taşlara inançla uygulanmakta ve hasta önemli bir komplikasyon olmadığı takdirde sonraki gün taburcu edilmektedir” tabirini kullandı.
“Günde 2-2,5 litreden az olmamak kaydıyla bol su tüketilmeli”
Taş oluşumunu yahut tekrarını önlemek için birtakım ömür biçimi değişikliklerinin son derece önemli olduğunu vurgulayan Bozkurt, açıklamasını şu tavsiyelerle tamamladı:
“Bunlar günde 2-2,5 litreden az olmamak kaydıyla bol su tüketmek, çay, kahve ve kola üzere gazlı içecekleri kısıtlamak, protein ve tuzdan yoksul, liften (meyve ve sebze) güçlü beslenmek, şekerli besinleri az tüketip, taş oluşumunu engelleyen sitrat içeren limon üzere turunçgil tüketimini artırmak, nizamlı idman ve yürüyüş yapmak.”
