Üniversitenin tıp fakültesi yemekhanesinde taşeron firma bünyesinde çalışan şef garson, yemek ihalesini yeni bir taşeron firmanın almasıyla işten çıkarıldı.
İş Duruşması’nın yolunu tutan şef garson; işine rastgele bir sebep bildirilmeksizin ve ihbar öneline uyulmaksızın son verildiğini, kelamlı alarak yemek hizmeti ihalesini yeni bir şirketin aldığını ve bu şirketin kendisiyle çalışmak istemediğini söylediklerini lisana getirdi.
Yeni şirketin eski şirkete ilişkin tüm mutfak ve servis gereçlerini devir aldığını, bu durumun bu iki şirketin aslında birlikte hareket eden ve birbirinin devamı olan, aralarında organik bir bağ olan şirketler olduğunu gösterdiğini öne sürdü. Davacı personel, bu iki şirket üzerinde asıl patron statüsünde davalı üniversitenin olduğunu söyledi. Fazla mesai ve haftalık müsaade günlerinde çalışmalarının karşılığının ödenmediğini, diyaneti ve milli bayramlarda kesintisiz olarak çalıştırılan davacının bu çalışmalarının fiyatını de alamadığını, yıllık müsaade kullandırılmadığını ve karşılığının ödenmediğini ileri sürerek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık müsaade fiyatı, fazla çalışma fiyatı ile ulusal bayram ve genel tatil fiyatının davalılardan öğrenimini istedi. Davalı rektörlük ve yemek firmaları, davanın reddini istedi. Duruşma, davanın kabulüne hükmetti. Kararı rektörlük temyiz etti.
Fazla mesai konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunduğuna dikkat çeken Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, fazla mesainin hangi kaidelerde gerçekleşeceğini şöyle izah etti: “Bir personelin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme yöntemiyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün gayrı hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yasa kararı mucibince, haftalık alışılagelmiş çalışma mühleti dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılmaktadır. Bu çalışma sisteminde personel ilk bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır. Çalışma halinin 24 saat mesai 48 saat dinlenme biçiminde olduğu durumlarda ise, emekçi bir numara hafta 3 gün 2. ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta yeniden 3 gün çalışacağından, ilk hafta (3×3=) 9 saat, 2. ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise tekrar (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır. 1475 sayılı önceki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ilişkin bir karar bulunmadığından, laf konusu Yasanın yürürlükte olduğu periyotta gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme tarzıyla yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik sıradan çalışma müddetinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, çalışanın fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Lakin değinilen yasa periyodunda gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme tarzıyla yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, yalnızca bu haftalarda emekçinin haftalık (56-45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.”
FAZLA MESAİ NASIL HESAPLANIR?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, emsal nitelikteki kararında, fazla mesai fiyatlarının çalışmanın gerçekleştirildiği devirde personele verilen fiyatlar üzerinden hesaplanması gerektiği belirtildi. Kararda şöyle denildi:
“4857 sayılı İş Kanununun 41’inci unsurunun 2. fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat fiyatı, sıradan çalışma saat fiyatının yüzde elli fazlasıdır. Personele fazla çalışma yaptığı saatler için alışılagelmiş çalışma fiyatı ödenmişse, yalnızca kalan yüzde elli kısmı ödenir. Kanunda öngörülen yüzde elli ziyadesiyle ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların mukaveleyle bunun altında bir nispet belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir nispet tespiti imkanlıdır. Fazla çalışma fiyatının son fiyata nazaran hesaplanması yanlışsız olmayıp, ilişkin olduğu devir fiyatıyla hesaplanması gerekir. Bu durumda fazla çalışma fiyatlarının hesabı için çalışanın son fiyatının bilinmesi ehliyetli olmaz. İstek konusu periyotlar açısından da fiyat ölçülerinin tespit edilmesi gerekir. Çalışanın geçmiş devirlere ilişkin fiyatının belirlenememesi halinde, bilinen fiyatın minimum fiyata nispeti yapılarak buna nazaran tespiti gerekir. Gelgelelim emekçinin iş tarafında çalıştığı vade içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması yahut son periyotlarda toplu iş kontratından yararlanılması gibi durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen devirler için fiyat araştırması yapılmalı ve evraktaki sair delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir. Somut uyuşmazlıkta, evrakta taraf alan imzasız fiyat bordrolarında geçen fazla mesai tahakkuklarının bankaya ödenip ödenmediği araştırılmadan ve ödenmişse mahsup hususu düşünülmeksizin karar verilmesi kusurludur. Duruşma kararının bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir.”
