Üniversite öğrencisi alzaymırı çözmek için genleri mercek altına alındı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi 4. sınıf öğrencisi Çağıl Kalender, üniversitede yürütülen Araştırma Eğitimi Programı (AEP) çerçevesinde başladığı araştırma yolculuğunda alzaymır marazı ve tedavi mekanizmaları konusunda hocalarıyla çalışma yürütüyor. Kalender’in çalışmalarından haberdar olan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, T3 Vakfı ve SAHA İstanbul Başkanı Haluk Bayraktar ile SAHA İstanbul Genel Sekreteri İlhami Keleş de girişimle yakından ilgileniyor.

Çağıl Kalender, çalışmalarına ilk önce hastalıktaki temel algoritmayı incelemekle başladığını söyledi. Alzaymırın tam olarak çözülememiş, medikal açıdan en kompleks illetlerden biri olduğuna işaret eden Kalender, şöyle konuştu:

“Dolayısıyla bu karmaşık illete bir tahlil getirmek istiyorsak öncelikle illette neler olduğunu açıklamamız gerekiyor formunda düşünerek başladık. Yaklaşık 3 yıl süren tüm tıp literatürünün taranması sonucu biz bu illette temel 8 farklı teorik mekanizma ortaya çıkardık. Sonraki aşamamız bu mekanizmaların yalnızca bir kısmına değil, tümüne karşı etkili olup karşılık oluşturacak bir tedavi geliştirmekti. Zira günümüzde alzaymır için dinamik bir tedavi yöntemi olmayıp, reçete edilen ilaçlar illetin bu belirlediğimiz mekanizmalarından münferit munfasıl birer olmak üzere yekunda yalnızca üçü üzerinden tesir gösteriyor. Bu nedenle illetin beş temel mekanizması açıkta kalıyor ve bu durum ilaçların aktifliğinin 3-6 aydan daha uzun sürmemesine sebep oluyor. Yani şayet biz bu illete bir tahlil üretmek istiyorsak, bunu tüm mekanizmaları maksat alarak başarabiliriz.”

Genler mercek altına alındı

Bu amaç doğrultusunda, belirledikleri bir seri gen üzerine ağırlaşmaya başladıklarını anlatan Kalender, “Bu genler vücuttaki tüm hücrelerde faal rol oynuyorlar lakin farklı hücrelerde farklı alt tipleri hücre içi farklı yerleşimlere sahip ve bu yüzden her hücrede farklı tesir gösteriyorlar. Çalışmalarımızda, bu gen kümesinin alt tiplerini aktive yahut inhibe ederek belirlediğimiz 8 mekanizma üzerine tesir oluşturabileceğimizi fark ettik.” dedi.

Kalender, sonraki aşamanın işin en güçlükle kısmını oluşturduğunu, zira bu genler tarafından sentezlenen enzim kümelerini etkileyecek bir yöntem tasarlanması gerektiğini vurguladı. Çağıl Kalender, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bulduğumuz yeni bileşik ile işte bu enzimleri hem aktive edebilen hem de aktivasyonlarının uzun vadeli tedavi boyunca korunmasını sağlayabiliyoruz. Güncel olarak laboratuvarda bu bileşiğin aktivasyonu sağlayan kısmının dimağ ve alzaymır illetinden ilk etkilenen kısımlardan hipokampuste nöronlar ve glia hücreleri üzerine etkilerini gözlemledik. Sentez laboratuvarımızda ise tasarladığımız bu ilacın etken unsurunu kendi imkanlarımız ile saf olarak elde etmeyi başardık ve pilot çalışmamızı gerçekleştirdik. Bundan sonraki aşamalarda hayvan çalışmalarında ve faz çalışmalarında hem araştırma süreci hem de araştırma için gerekli ölçülerde ilaç üretimi için destek opsiyonlarını kıymetlendiriyoruz.”

Yurt dışından davetler aldı

Bu girişimin bir modülünü oluşturan etken unsurları test ettikleri ve karşılaştırdıkları çalışmanın 2019’da Ottawa Üniversitesi moleküler biyoloji bölümü tarafından ilgiyle karşılandığını belirten Kalender, şöyle konuştu:

“Kendi üniversitelerinde laboratuvar oluşturmamız ve bu illetin bilişsel yolakları üzerine çalışmak gayesiyle davet edildim ancak gidiş maliyetleri konusunda her ne kadar farklı kaynaklardan burs arasam da lisans öğrencilerinin akademik çalışmalarını destekleyen bir program bulunmadığı için maddi imkansızlıklar nedeniyle staja gidemedim. 2020 yılında ise Stanford Üniversitesi Neurosurgery bölümünden yaz tatili dönemime denk gelecek şekilde ziyaretçi araştırmacı olarak davet aldım, bu sefer hazırlıklı davranıp TÜBİTAK girişim müsabakasından kazandığım armağanımı ve okul dışı saatlerde şahsi ders vererek kazandığım parayı biriktirmiştim ve yol masraflarını karşılayabilecektim. Bu sefer de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisi nedeniyle akademik programların iptal olması üzerine ziyaretim ileri bir döneme ertelendi.”

Hasta yakınları motive etti

Çağıl Kalender, yurt dışı stajlarında burs programlarının genellikle yüksek lisans öğrencilerini kapsadığını, kendisi gibi lisans döneminde derslerine ek olarak araştırmalara yönelen öğrenci sayısı kısıtlı olduğu için bu hususta bir farkındalık oluşmamasının meşakkatlerini yaşadığını söyledi.

Çalışmasına destek oluşturabilmek gayesiyle katıldığı TÜBİTAK 2242 Lisans Öğrencileri Arası Girişim Müsabakası’nda kesim birincisi olarak Teknofest İstanbul kapsamındaki finale katıldığını anlatan Kalender, aldığı “teşvik ödülünü” kâfi görmese de müsabaka sırasında görüştüğü hasta yakınlarının “sonuç ne olursa olsun lütfen bu işin peşini bırakmayın, biz de sizi takip edeceğiz” biçimindeki laflarının kendisini motive edip cesaretlendirdiğini vurguladı.  

“Tek istediğim çalışma ortamı oluşturulması”

Çalışmalarının bundan sonraki seyrine ilişkin değerlendirmelerde bulunan Kalender, “Geldiğimiz nokta, ilacımızın dimağ ve hipokampus hudut hücreleri üzerinde etkinliklerinin gösterildiği, etken hususların ülkemizde ilk sefer sentez yöntemlerinin oluşturulduğu ve üretime hazır hale getirildiği kritik nokta. Bundan sonrası için söyleyebileceğim, daha yapılacak çok iş var ama bende de o işleri yapmak için irade var, tek istediğim gayretlerimin üniversitem ve bilhassa TÜBİTAK olmak üzere devlet tarafından çalışma ortamının oluşturulması açısından desteklenmesi.” ifadelerini kullandı.