Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, bu yıl yaklaşık 800 bini büyükbaş, 2,7 milyonu küçükbaş olmak üzere 3 milyon 500 bin baş hayvan kesileceğini iddia ettiklerini bildirerek, “Kurbanlıklar için bu yıl ödenecek fiyatın, 12,3 milyar liraya yaklaşacağını hesaplıyoruz” dedi.
Bayraktar, yaptığı açıklamada, kurbanlık fiyatları ve satış halinin illere ve nahiyelere nazaran farklılık arz ettiğini, kimi mekanlarda canlı kilogram (baskül) ve et (karkas) fiyatı üzerinden, kimi noktalarda ise canlı hayvan üzerinden pazarlık yöntemiyle satış yapıldığını belirtti.
Şemsi Bayraktar, Ziraat Odalarından aldıkları bilgilere nazaran, bu yıl kurban döneminde hayvan fiyatlarının illere, canlı tartıya, ırkına (yerli-kültür) ve büyükbaşta düve, tosun, küçükbaşta koyun, keçi olmasına nazaran farklılık gösterdiğini belirtti. Bayraktar, “Hayvan başına büyükbaşta 5 bin ile 30 bin lira, küçükbaşta ise 800 lira ile 3 bin 500 lira arasında değişeceğini, canlı yük fiyatının da kilogram başına büyükbaş hayvanlarda 19 ile 30 lira, küçükbaş hayvanlarda 22 lira ile 35 lira arasında olacağını varsayım ediyoruz.” dedi.
Bu fiyatların bayram yaklaştıkça talebe nazaran değişebileceğine işaret eden Bayraktar şöyle devam etti:
“Ülke ortalamasına bakıldığında, büyükbaş hayvanların canlı kilogram fiyatının 24 lira 61 kuruş, küçükbaş canlı kilogram fiyatlarının ise 28 lira 43 kuruş olduğu görülmektedir.
“Fiyatlar, geçen yıla nazaran, büyükbaşta yüzde 14,61, küçükbaşta ise yüzde 18,81 orantısında artmıştır. Ortalama fiyat kilogram başına büyükbaşta 21 lira 47 kuruştan 24 lira 61 kuruşa, küçükbaşta 23 lira 93 kuruştan, 28 lira 43 kuruşa çıkmıştır.
“Canlı kilogram olarak büyükbaş hayvan fiyatları, satışların en fazla olduğu üç büyük ilimizden, İstanbul’un Avrupa ve Anadolu yakasında 27 lira ile 28 lira, Ankara’da 22 lira ile 28 lira,
İzmir’de 20 lira ile 30 lira arasında değişmektedir.
“Küçükbaş hayvan fiyatları ise canlı kilogram olarak, İstanbul’un Avrupa ve Anadolu yakasında 28 lira ile 30 lira, Ankara’da 25 lira ile 30 lira, İzmir’de 25 ile 35 lira seviyesinde seyretmektedir.”
“Yeterli kurbanlık var”
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada hala kurbanlık vasfı taşıyan 1 milyon 200 bini büyükbaş, 3 milyon 500 bin küçükbaş olmak üzere yekun 4 milyon 700 bin baş kurbanlık hayvan bulunduğunu belirten Bayraktar, “Ülkemizde Kurban Bayramlarında, Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine nazaran 2015’te 867 bin büyükbaş, 2 milyon 700 bin küçükbaş, 2016’da 920 bin büyükbaş, 2 milyon 950 bin küçükbaş, 2017’de 817 bin 805 büyükbaş, 2 milyon 720 bin 271 küçükbaş, 2018’de ise 866 bin 143 büyükbaş, 2 milyon 700 bin küçükbaş, 2019’da ise 800 bin büyükbaş, 2 milyon 682 bin 612 küçükbaş hayvan kurban olarak kesilmişti.
“Son yıllardaki kurban satışlarını göz önünde tuttuğumuzda, bu yıl da geçen yıla yakın yani yaklaşık 800 bini büyükbaş, 2 milyon 700 bini küçükbaş olmak üzere yekun 3,5 milyon hayvan kesileceğini iddia ediyoruz.
“Bu iddiadan yola çıkacak olursak 2020’de, kurbanlıklar için ödenecek meblağın 12,3 milyar liraya yaklaşmasını bekliyoruz. Kurban Bayramı’nda kesileceğini kestirim ettiğimiz hayvan sayısından daha fazla kesilebilecek nitelikte büyükbaş ve küçükbaş kurbanlık hayvan vardır. Bu durum vatandaşlarımızın kurbanlık hayvan bulmada dert yaşamayacaklarını göstermektedir. Ziraat Odalarımızla yaptığımız görüşmeler de bu görüşü destekler niteliktedir. ‘Acaba hayvan bulabilir miyim?’ biçiminde bir kaygı yaşanmasına gerek yoktur.”
“Et ve Süt Kurumu’nun bayram sonrasında makul bir fiyata alması gerekir”
Üreticilerin, satışların geçen yıla nazaran yavaş seyrettiğini tabir ettiğini belirten Bayraktar, “Temennimiz satışlarda beklenilen ivmenin yakalanması, üreticilerimizin hayvanlarını makul fiyata satarak emeklerinin karşılığını almasıdır” dedi.
Satışların beklendiği üzere gerçekleşmemesi durumunda üreticilerin bayram döneminde satılamayan hayvanlarını, Et ve Süt Kurumu’nun bayram sonrasında münasebetli bir fiyata alması gerektiğine işaret eden Bayraktar şunları söyledi:
“Bu hem üreticimiz açısından hem de hayvancılıkta sürdürülebilirlik açısından çok önemlidir. Üreticimizin hayvanlarını yok pahasına elden çıkarmalarının önüne geçilmesi kurbanlık yetiştiriciliğinin geleceği açısından önem taşımaktadır.
“Bunun için yetkililerden beklentimiz, elinde kurbanlık kalan üreticilerimize yönelik belirleyecekleri alım fiyatlarını, maliyetlerin yanı sıra yapılan ek masrafları da dikkate alarak belirlemeleridir. Bu durumda üreticilerimizin bir yıllık emekleri boşa gitmeyecek, mağdur olmaları engellenecektir.”
“Yem fiyatları önemli orantılarda arttı”
Kurban Bayramlarının, bu kadar çok hayvanın besiye alınması ve uzun vadeyle bakılmaları dolayısıyla ekonomik olarak da önemli bir hareketliliğe yol açtığına dikkati çeken Bayraktar, şöyle devam etti:
“Beslenme amaçlı hayvan alımları için ödenen para, yem, veteriner hizmetleri önemli bir yekun tutmaktadır. Bunun yanı sıra, hayvanların satış merkezlerine nakilleri, satış alanlarında taraf kiraları ve ferdî masrafları, kesitler için kasaplara ödenen para, sakatat ve derilerin satılmasına kadar birçok ticari faaliyet, bu dönemde laf konusu olmakta ve bütün bunlar ekonomik mealde büyük meblağlara ulaşmaktadır.
“Bu yıl Kurban Bayramı döneminde yaklaşık 800 bin büyükbaş, 2 milyon 700 bini küçükbaş olmak üzere yekun 3 milyon 500 bin baş hayvan kesileceği varsayımından yola çıkılacak olursa yem fiyatları, 2019/2020 Haziran döneminde önemli nispetlerde artmıştır. İlgili dönemde ton fiyatı mısırda yüzde 10,5 artışla bin 370 liraya, buğday kepeğinde yüzde 6,4 artışla bin 170 liraya, pamuk tohumu küspesinde yüzde 13,2 artışla bin 500 liraya, besi yeminde yüzde 10,6 artışla bin 811 liraya, süt yeminde yüzde 8,2 artışla bin 862 liraya, samanda yüzde 37,2 artışla 782 liraya, mısır silajında yüzde 24,2 artışla 462 liraya, kuru yonca otu yüzde 17,1 artışla bin 201 liraya yükselmiştir.
“Üretimin en önemli kalemi yemdir. Dolayısıyla yem fiyatlarındaki yükseliş üretimi ve fiyatları önemli mealde etkilemektedir.”
Yem masrafı 4,01 milyar lira
Yem masraflarına da değinen Bayraktar, “Kurbanlık için besiye alınan büyükbaş hayvanların ortalama altı ay beslendiği, aylık 450 liraya yem yedirildiği hesabıyla, altı aylık yem masrafı hayvan başına 2 bin 700 lira olacaktır. Kesilecek olan 800 bin büyükbaş kurbanlık hayvan için yekun yem masrafı 2,16 milyar lira civarındadır. Tekrar ortalama 6 ay besiye alınma hesabıyla, küçükbaş hayvanlarda hayvan başına yem masrafı 684 liraya, 2 milyon 700 bin küçükbaş hayvan için yapılan yekun yem masrafı ise 1,85 milyar liraya yaklaşmaktadır. Yekunda 3,5 milyon baş kurbanlık canlı hayvan için üreticilerimizin 4,01 milyar lira civarında bir yem masrafı yaptıkları varsayım edilmektedir.” dedi.
Ortalama 400 kilogram canlı tartıya sahip büyükbaş hayvanın canlı kilogramının 24,61 lira civarında satılacağı düşünüldüğünde bayram mühletince kesilecek yaklaşık 800 bin baş büyükbaş hayvana ödenecek paranın, 11 milyar 856 milyon lirayı geçeceğini, bir küçükbaş hayvanın ortalama bin 626 liradan satılacağı iddiasıyla, kesilecek yaklaşık 2 milyon 700 bin küçükbaş hayvana ödenecek paranın ise 4 milyar 390 milyon liranın üzerinde olacağını belirten Bayraktar, “Daha önce de belirttiğim üzere, yekunda halkımızın kesilecek 3,5 milyon kurbanlık için 12,3 milyar liraya yakın para ödeyeceğini kestirim ediyoruz” dedi.
Kurban derilerinde kayıp yüzde 20’ler civarında
Standartlara münâsib kesilmiş ve tuzlanmış yaş koyun derisinin yaklaşık 10 liraya satıldığını, ortalama 2 milyon 700 bin küçükbaş hayvan kesileceği hesap edildiğinde küçükbaş hayvanların derilerinin ekonomik bedelinin yaklaşık olarak 27 milyon lirayı bulacağını bildiren Bayraktar, şu açıklamayı yaptı:
“400 kilogramlık bir sığırdan ortalama 30 kilogram deri çıkmaktadır. Standartlara mütenasip elde edilmiş, tuzlanmış sığır derisinin kilogramının 5 lira olduğu göz önüne alındığında kesilecek 800 bin büyükbaş hayvandan elde edilecek derinin kıymeti 120 milyon liraya ulaşacaktır. Yekun olarak kurbanlıklardan standartlara uyulursa yaklaşık 147 milyon liralık deri elde edilecektir. Lakin kurbanlıklar birden fazla mahalde ehil olmayan kişiler tarafından kesildiği için deride önemli olarak ekonomik kayıp oluşmaktadır. Bu kaybın yüzde 20’ler civarında olduğu ve yekun kaybın 29,4 milyon lirayı bulduğu varsayım edilmektedir. Buna nazaran, kayıplar nedeniyle, Kurban Bayramında ekonomiye kazandırılan derinin bedeli 117,6 milyon lira civarında kalmaktadır.”
Hayvan pazar yanları çadır kiraları
Kurbanlık satmak isteyen üreticilerin, büyükşehirlerde her ilçede farklı olmak üzere satış bölgelerine çadır kirası ödediğini, fiyatların illere ve ilçelere nazaran farklılık arz ettiğini vurgulayan Bayraktar, şunları söyledi:
“Buralardan yüksek fiyatlar alınmaması yönünde belediyelere her yıl ihtarlarda bulunmamıza karşın, ne yazık ki bu yıl da önemli paralar alınmıştır. Belediyelerin buraları gelir kapısı olarak değil, halkına hizmet alanı olarak görmesi gerekmektedir. Kurban satıcıları 15 gün olarak kaldıkları mühlet içinde Ankara’da 4 bin lira ile 5 bin 500 lira arasında, İstanbul’da 13 bin lira ile 25 bin lira arasında, İzmir’de 7 bin lira ile 9 bin lira civarında çadır kirası ödemişlerdir.
“Satış alanlarıyla ilgili olarak belediye başkanlarımıza seslenmek istiyorum. Üreticilerimize 25 bin liraya kiralanan taraflar var. Bu durum önemli mağduriyetlere neden oluyor. Belediyelerden ricamız, lütfen buraları mütenasip fiyattan üreticilerimize kullandırın, Bin bir zorlukla satış yapmaya çalışanlara her türlü altyapı hizmetlerini götürün.”
Nakliye masrafları
Üreticilerin, Türkiye’nin dört bir yanından hayvanları kentlerdeki kurban satış bölgelerine nakletmek için nakliye parası ödediğini bildiren Bayraktar, “25 büyükbaş hayvanın nakliyesi için üreticilerimiz Kars ilimizden Ankara’ya 7 bin, Bursa’ya 8 bin, İstanbul’da 8 bin 500 ve İzmir’e ise 8 bin lira ödeme yapmaktadır. Bu önemli bir masraftır. Ayrıyeten üreticilerimiz, sattıkları hayvanları, alıcıların kesim yapacakları noktalara taşımakta, bunun için de para harcamaktadır. Kesilen hayvanların sayısal büyüklüğü dikkate alındığında net rakam verememekle birlikte önemli bir nakliye masrafı olduğu söylenebilir.” dedi.
Bayraktar, Kurban Bayramı döneminde, talebe bağlı olarak artan nakliye fiyatlarının kurban satış fiyatlarına tesirini azaltabilmek için kesinlikle pazar noktalarının disipline edilmesi, buralarda fırsatçılık yapılmasına imkan tanınmaması gerektiğini söyledi.
“Kasaplara ödenen para 344,5 milyon lirayı bulacaktır”
Kurban bayramları son yıllarda kasaplar için önemli bir gelir kapısı olduğunu belirten Bayraktar, “Kasaplar, hayvanları kesme, yüzme, parçalama üzere işler için küçükbaşta 70 lira, büyükbaşta ise 625 lira civarında para almaktadır. Kesme işine parçalama da dahil edildiğinde münhasıran büyükbaştaki fiyat daha da yukarılara çıkabilmektedir. Büyükbaş hayvanlarının yarısının kasaplar tarafından fiyat mukabilinde kesileceği iddiasıyla, 400 bin büyükbaş hayvan için kasaplara ödenecek meblağ 250 milyon lirayı bulacaktır.
“Aynı şekilde küçükbaş hayvanların yarısının kasaplar tarafından kesileceği hesabıyla 1 milyon 350 bin küçükbaş hayvan için kasaplara ödenecek fiyat 94 milyon 500 bin lirayı bulacaktır.
“Buna nazaran, kasaplara ödenecek bedel yekunda 344,5 milyon lirayı bulacaktır. Bunların yanı sıra kelle, paça, işkembe, bağırsak üzere sakatatlar kurban kesenler tarafından çoğunlukla alınmamakta, kasaplara yahut toplayıcılara bırakılmaktadır. Bu da önemli bir ekonomik bedel oluşturmaktadır.” dedi.
(Forex)
