Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Ümit Orhan ve İstanbul Barosu avukatlarından Dr. Serkan Bingöl Türkiye Futbol Federasyonu’nun almış olduğu yabancı oyuncu kuralı kararının türel boyutunu Fanatik Gazetesi için kıymetlendirdi.
Bilindiği üzere TFF, 08.07.2020 tarihinde resmi internet sitesinde yapmış olduğu duyuruyla 2020-21 döneminden itibaren uygulanacak yeni yabancı kuralını duyurmuştu. TFF Yönetim Kurulu’nun aldığı karara karşı Muhteşem Lig ’de yer alan 9 kulübün yapmış olduğu itiraz Tahkim Kurulu’nun 24.07.2020 tarihli kararı ile reddedilmişti.
Bugüne kadar ülkemizde yabancı sayısı daima tartışılmış olmakla birlikte bu tartışmalar daha çok yerli futbolcuların maliyeti, kulüplerin Avrupa kupalarında rekabet gücüne tesiri üzere mevzular etrafında gerçekleşti. Lakin hususun türel boyutu üzerinde pek durulmamaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki Türkiye’de futbol için kural koyma ve futbolla ilgili düzenleyici süreçleri yapma yetkisi TFF’ye aittir. Alınan kararın, üstteki bahisler etrafındaki tartışmalarını futbol kamuoyu yapmaya devam edecektir. Lakin bu kararın kulüp ve futbolcular yönünden hukuk karşısındaki konumunu da pahalandırmak gerekmektedir. Artık örneklerle olaya farklı bir pencere açmaya çalışacağız.
Örneğin Harika Lig’de bir kulübün 14 yabancı futbolcusu olduğunu ve bu futbolcularla 2019-2020 döneminde 3’er, 4’er ve 5’er yıllık kontrat imzalandığını bu kontratların de 2’şer, 3’er ve 4’er yıl daha devam edeceğini kabul edelim. TFF’nin yeni kararına nazaran bu kulüp önümüzdeki Eylül ayında başlayacak olan 2020-21 döneminde bu futbolculardan yalnızca 8 adedini birebir anda alanda oynatabilecektir. İzleyen dönemlerde ise bu sayı sırasıyla 7 ve 6’ya düşecektir.
Kulüp açısından: Hâlihazırda 14 yabancı futbolcusu tescil edilmiş durumda. Bu 14 yabancı tercihi için scout takımlarıyla çalışıldı, yerinde izlemeler yapıldı, menajerlere paralar ödendi, birtakım oyuncular için bonservis ve yetiştirme tazminatları ödendi. Futbolcuların kendileri dışında ailelerinin ikna edilebilmesi için ağır uğraşlar ve fedakârlıklar gösterildi, konutlar, araçlar kiralandı, maç başı fiyatlar, garanti fiyatlar taahhüt edildi, imza paraları ödendi ve çalışma müsaadeleri çıkartıldı. Kulüp tüm bu masraf ve ruhsal yorgunluklara, sportif ve maddi muvaffakiyetler elde etmek için katlandı. Buna rağmen kadroda geçen dönem ilk 11’i kurmakta rastgele bir meşakkat olmazken 2020-21 dönemi için 14 yabancıdan 8’i, sonraki dönem için 12 yabancıdan 7’si, takip eden dönemden itibaren ise da 10 yabancıdan sadece 6’sı ilk 11’de oynatılabilecektir. Bu ortada kulüp, oynatamayacağı futbolcuların fiyatlarını ve tüm masraflarını ödemeye devam edecektir.
Yabancı futbolcu açısından: Yabancı futbolcunun önceki dönemlerde ilk 11’de yer alma talihi 14’te 11 iken 2020-21 döneminde bu talihi 14’te 8’e, sonraki dönemlerde da 12’de 7’ye ve 10’da 6’ya düşecektir. Futbolcunun 11 talihi teorik olarak gittikçe azalacaktır. Futbolcu, tahminen bu durumu aşmak için daha çok performans göstermek zorunda kalacaktır lakin mukaveleyi imzaladığı tarihte kaideler bu şekilde değildi ve futbolcu da oynayabileceği bir kulübe gelmek istemiş, bir meslek planı yapmıştı. Öte yandan garanti fiyata ilaveten maç başı anlaşan futbolcu için önemli bir maddi kayıp da gündeme gelecektir.
Bu durumda ilginç ve çelişkili olan bahis nedir? Kanaatimize nazaran anlaşılmaz olan konu, futbolcuların kulüplerle olan mukaveleleri TFF tarafından tescil edilmesine rağmen tıpkı tescil organının şimdi daha mukaveleler sona ermeden bu kontratları fonksiyonsuz hale getirmesidir. Bu mevzuyu biraz açmamız uygun olacaktır. Kulüpler atletlerinden istifade etmek istiyorlarsa yaptıkları mukaveleleri Federasyon’a tescil ettirmek zorundadırlar. Çünkü tescil yoksa oynatmak imkânsızdır. Bu mukaveleleri TFF’nin tescil etmesinin gayesi nedir? Tescil süreci ile birlikte TFF, kulüple atletin yaptığı mukaveleden haberdar olmakta, bu mukaveleyi tanımakta ve onay vermektedir. Yani TFF, “Bu kulüp, yabancı futbolcusuyla 5 yıllık mukavele yapmıştır ve ben Federasyon olarak bunu tescil ettim.” demektedir.
Pekala bundan sonra ne olacak?
Kulüp açısından: 2020-21 döneminde takımında 14 yabancıya müsaade var fakat alanda en fazla 8 yabancı oynatabilecektir. 2021-22 dönemi için ise en fazla 12 yabancı futbolcu ile mukavele imzalanabileceği için en az iki oyuncuyla mukavelesini feshetmek zorundadır. Devam eden dönemde da toplam 10 futbolcuyla mukavele imzalayabileceği için 2 futbolcusuyla daha kontratını feshetmesi gerekecektir. Öteki bir ülkeye futbol oynamak emeliyle gelen ve mukavele imzalayan bir futbolcunun, tüm alacaklarını almadan mukaveleyi sona erdirmeye yanaşması, kendi maaşından düşük olabilecek kiralama tekliflerini kabul etmesi yahut tıpkı parayı alacak olsa bile mesleği için daha elverişsiz olduğunu düşündüğü bir kulübe gitmesi beklenemeyecektir. Kulüp, 2021-22 dönemi başında iki futbolcunun kontratlarını mecburen feshetmek yahut askıya almak (ücret ödemeye devam etmesine karşın oynatamama) zorunda kalacaktır. Bu durum, mukavelesi devam eden futbolcuların mukavelelerini haklı nedenle feshetme ve kontratlarının sonuna kadar ki fiyatlarının tamamını alma hakkını da futbolcuya verecektir.
Yabancı futbolcu açısından: Futbolcu, her şeyden önce oynamadan parasını alma imkânına sahip olacak ve ülkemiz çalışmadan para kazanan futbolcu cennetine dönüşecektir. Kulüp, yabancı sayısı engeli nedeniyle kimi futbolcularla mukaveleyi sona erdirmek zorunda olduğundan oyuncu da bu durumu haklı olarak lehine kullanabilecek düşük kiralama tekliflerini yahut kendisi için uygun görmediği kulüplere gitme tekliflerini reddedecektir. Çünkü mukavelesi askıya alınan futbolcu, yalnızca egzersizlere çıkarak tüm mukavele fiyatını alabilecektir. FIFA ve CAS içtihatlarındaki ‘etkin çalışma hakkının ihlali’ konusunun da futbolcu lehine olduğunu belirtmek gerekir.
Gelelim bu uzun açıklamalar sonrasında, “Yapılacak bir şey var mıdır?” sorusunun karşılığına. Evet, vardır! Kanaatimize nazaran gerek yabancı futbolculardan her biri gerekse rastgele bir kulüp isimli yargı yoluna başvurmak suretiyle uğramış olduğu ziyanların giderilmesi için TFF aleyhine tazminat davası açabilir. Bu türlü bir durumda TFF’nin, mukavelelere haksız müdahalesi nedeniyle kulüp ve futbolculara ödeyeceği tazminatlar dışında bu tazminatların faizi, yargılama masrafları ve avukatlık fiyatlarını de ödemek zorunda kalacağı açıkça görülmektedir. Dikkat edilirse bu talep TFF’nin kararına karşı değil, karardan dolayı uğranılan zararın tazminine yöneliktir. Dolayısıyla bu türlü bir talep durumunda TFF bünyesindeki Tahkim Şurası değil, duruşmalar yetkili olacaktır.
