Gerilim, kişinin algıladığı her hangi bir tehdit ile fizikî ve duygusal olarak başa çıkamaması nedeniyle oluşan ve günlük hayatını genellikle olumsuz etkileyen gerilimli bir süreçtir.
Gerilim, çok ve genellikle istenmeyen ihtarlara ve etraftaki tehdit edici olaylara karşı bireyde gelişen fizyolojik ve ruhsal tepkileri içerir.
Çince ’de gerilim sözü tehlike ve fırsat sözlerinin sembollerinin bir karışımıdır. Bu sembole nazaran her sorun, tahlilini de kendi içinde saklamaktadır. Gerilim altında olduğunuz her an gücünüzü hem yıkıcı hem de yapan olarak kullanma potansiyeline sahipsiniz demektir.
Doğuşçu bir samuray, Zen râhibinden, kendisine cennet ve cehennem kavramlarını açıklamasını ister. Râhip, onu küçümseyen bir tutumla:
“-Sen eşeğin tekisin, senin gibilerine zaman ayıramam.” der.
Erdemi zedelenen samuray, öfkeden kıpkırmızı kesilerek kılıcını kınından çıkarıp:
“-Seni bu küstahlığın için öldürebilirim.” diye bağırır.
“-İşte…” der, Zen râhibi, sâkince:
“-Bu cehennemdir.”
Samuray, kapıldığı öfkeyi îmâ eden, ustanın hakikat kelamları karşısında irkilir ve sâkinleşerek kılıcını yerine koyar, kendisine kazandırdığı iç muhasebe imkânı için râhibe teşekkür eder.
“-İşte bu cennettir.” der, râhip bu sefer…
Gerilim, durup dururken ya da kendiliğinden oluşan bir durum değildir. Gerilimin var olabilmesi ve ortaya çıkabilmesi çevresel faktörlerle yakından ilişkilidir. Bireyler kendilerini kuşatan etraflarından değişik biçim ve oranda etkilenirler.
Yapılan araştırmalarda uygun gerilim diye bir tarif vardır. Az dozda, uygun tesirdeki gerilimin zihinsel aktiviteyi ve hafızayı güçlendirdiği, bedenin gücünü sağladığını söylüyorlar. Bedenimizde gerilim olmadan olmaz. Şayet gerilim yoksa hudut sistemimiz ölmüş demektir. Gerilimsiz bir hayat ölüm demektir. Birebir zamanda yüksek dozda, denetim edemediğimiz gerilim de tedavi edilemeyen hastalıklara sebep olabilmektedir.
Gerilim Çeşitleri Nelerdir?
1-AKUT GERILIM:
Günlük hayatta herkesin yaşadığı olağan gerilim çeşididir. Kısa periyodiktir, denetim altına alınabilir yahut tedavi edilebilir.
Tamponu çökerten bir otomobil kazası,
Önemli bir kontratın kaybolması,
Zamanında yetişmesi gereken vazifeler,
Çocuğun okuldaki rutin meseleleri v.s.
2-EPİSODİK AKUT GERILIM:
Kimileri akut gerilimi sık sık yaşar. Bu kişilerin ömürleri öylesine düzensizdir ki, tam bir kaos ve buhran örnekleridirler.
Daima koşuşturma halindedirler lakin her yere geç kalırlar. Hayatlarında karşıt gidebilecek her şey zıt masraf.
Çok fazla misyon yüklenirler, her tarakta bezleri vardır fakat üzerlerindeki bu bir dolu baskı ve talebi bir türlü organize edemezler. Daima olarak akut gerilimin pençesindedirler.
Akut gerilim tepkileri gösteren kişilerin çok hassas, öfkeli, sonlu, telaşlı ve gergin olmaları doğaldır.
Episodik akut gerilimin bir öteki nedeni bitmek bilmeyen kaygılardır.
Onlar için dünya her an tehlikeli olaylara hamile, tehlikeli, iyilikleri ödüllendirmeyen, cezalandırıcı bir yerdir.
Episodik akut gerilimin belirtileri, inatçı baş ağrıları, migren, yüksek tansiyon, çene ağrıları ve kalp hastalıkları üzere.
Çoğunlukla hayat biçimi ve karakterler o kadar kemikleşmiş ve rutin hale gelmişlerdir ki, kişiler hayatlarını yürütme biçimleri hakkında en ufak bir yanlış bile görmezler.
Sorun ve kederlerinin hatasını diğerlerine ve dış olaylara yıkarlar.
3-KRONİK GERILIM:
Akut gerilim heyecan verici ve uyarıcı olabilirken, kronik gerilim katiyetle bu özelliklere sahip değildir. Bu insanları günden güne eriten eziyet verici bir gerilim çeşididir. Kronik gerilim vücutları, zihinleri ve ömürleri mahveder. Bu uzun vadeli yıpranmalar beşere büyük ziyanlar verir.
Bu, yoksulluğun, problemli ailelerin, mutsuz evliliklerin ve istenmeyen işlerin gerilimidir.
Kronik gerilim, kişinin içinde bulunduğu perişan durumdan hiç bir çıkış yolu bulmadığı anda ortaya çıkar.
Hiç bitmeyecekmiş üzere gelen zamanlardaki, şiddetli baskı ve ihtiyaçların gerilimidir. Umut görmeyen kişi sonunda tahlil aramaktan vazgeçer.
Birtakım kronik gerilimler, çocukluktan gelen ve özümsenerek zihinde sonsuza dek kalan travmatik tecrübelerden kaynaklanır.
Farklı bakış açılarıyla dünyaya bakarlar (örneğin, dünya tehlikeli bir yerdir, beşerler senin sahtekar olduğunu anlayacaklar, her zaman harika olmalısın gibi)
Kişiliğin ya da kemikleşmiş görüş ve inançların yine oluşturulması kelam konusu olduğunda, iyileşme süreci genellikle profesyonel yardımla birlikte faal bir iç hesaplaşmayı da gerektirir.
Kronik gerilimin en makus yanı insanların buna alışmasıdır.
Beşerler akut gerilimin çabucak farkına varırlar zira bu yeni bir durumdur fakat kronik gerilim eski, alışılmış bir ömür usulü halinde geliştiğinden farkına varmak zordur.
Gerilimin Belirtileri Nelerdir?
FIZIKÎ BELİRTİLER:
Kalp çarpıntısı
Kabızlık
Titreme
Kulak çınlaması
Sırt ağrısı
Göğüs ağrısı
Kalp spazmı
Kas gerilmesi
Ellerin ve ayakların buz kesmesi
Deri hastalığı
Ani kilo değişiklikleri
Kronik yorgunluk
Uykusuzluk
Baş ağrıları
Sekse karşı isteksizlik
Alkol ve sigara içiminde artış
Hazımsızlık
Alerjiler
Ülser
Çok terleme
Sık sık adet görmek
Baş dönmesi ve bayılma
ZİHİNSEL BELİRTİLER:
Hafıza kayıplarının yaşanması ve unutkanlık
Fikirlerin zihne atak etmesi
Konsantrasyonda zahmet çekilmesi
Can badiresi
Sık sık bencilce konuşmalar yapılması
Karar vermede zorlanmak
Baş karışıklığı
Karamsarlık
Fobiler
İntihar etme fikirleri
DUYGUSAL BELİRTİLER:
Sık sık değişen hisler
Huzursuzluk
Depresyon
Keder
Soğukluk
Sık sık kâbus görmek
Sık sık ağlamak
Sinirsel gülme krizlerinin yaşanması
Hayata karşı heyecansızlık ve isteksizlik
Hastalık kuruntuları
Sakinleşememek
Ümitsizlik duygusu
TOPLUMSAL BELİRTİLER:
İnsanlardan kendini soyutlamak
Acı duymak ve gücenmek
Ben merkezli olmak
Yalnızlık duygusu
Geriye çekilme yahut pasifleşme
Hoşgörülü olamamak
Beşerlerle ilişki kuramamak
Kişilik Tiplerine Nazaran Gerilim
Meyer Friedman ve Rosenman kişiliği A TİPİ KİŞİLİK ve B TİPİ KİŞİLİK olarak ikiye ayırmıştır:
Fikir ilk kez, oturma odasının sandalyelerini tamir eden döşemecinin sandalyelerin birçoklarının yalnızca önden yırtıldığını söylemesi üzerine ortaya çıktı. Bu durumdan, iki kardiyolog da kalp hastalarının birçoklarının telaşlı olduklarını ve otururken güç zamanlar geçirdiklerini anladılar.
A tipi davranış biçimine sahip birey çok rekabetçi, kendisini işine adamış ve zamana epey hassastır. Bundan öbür bu birey agresif, sabırsız ve işe çok fazla yöneliktir. Pek çok güdüye sahiptir ve mümkün olduğu kadar çok kısa müddette ve mümkün olduğu kadar çok fazla başarılı olmak istemektedir.
B tipi davranış biçimine sahip bireyse, aksine daha az rekabetçi, işine kendisini daha az adayan ve zamana karşı daha az hassastır. Bu cins beşerler zamanla daha az çatışma halindedir ve yaşama karşı daha dengeli ve rahat bir yaklaşım içerisindedir. Kararlı bir süratte çalışır ve kendini daha fazla inanç içinde hisseder. B tipi kişinin A tipi bireyden daha çok ya da daha az başarılı olduğu söylenemez.
A TİPİ KİŞİLİK YAPISI:
Çoğunlukla kendisiyle meşguldür, benmerkezcidir.
Zamana epeyce hassastır, sabırsızdır.
Kısa müddette mümkün olduğu kadar çok şey başarmak ister.
Boş zamanı pek yoktur.
Süratli yürür, konuşur ve yer.
Diğerleri konuşurken ortaya girmeye çalışır.
Kendisini işine adamıştır.
Çok rekabetçidir.
Teşebbüsçü bir ruha sahiptir.
Kendisiyle ve diğerleriyle daima yarış içerisindedir.
Düşmanlık, öfke üzere his ve davranışları kolayca ortaya çıkabilir.
Çok derece gergin bedensel hareketleri vardır.
Sevilmek yerine kendisine hürmet gösterilmesini tercih eder.
B TİPİ KİŞİLİK YAPISI:
Yaşama karşı daha dengeli ve rahat bir yaklaşım içerisindedir.
Sabırlıdır.
Uysaldır.
Rekabet hisleri azdır.
Katı kurallardan arınmıştır, esnektir.
Övünmekten hoşlanmaz.
Empatik yaklaşımı benimser.
Muvaffakiyet konusunda çok hırslı değildir.
Yumuşak başlıdır.
Çok kolay sonlanmaz ve huzursuz olmaz.
Yaptığı işten keyif almayı bilir.
Sakin ve sistemli çalışır.
Gerilimin Sonuçları
1.Fizyolojik Sonuçlar
Kısa Dönemli Sonuçlar: Tansiyon yükselmesi, baş ağrısı ve baş dönmesi, mide bulantısı, ve kramp, kan şekerinin yükselmesi, nefes darlığı, terleme, yorgunluk, iştahsızlık,
Uzun Dönemli Hastalıklar: Kalp-damar hastalıkları, ülser, migren, alerji, astım
2.Psikolojik Sonuçlar
Uyku bozuklukları, uykusuzluk ya da çok ahenge ve depresyon
Gerilime Karşı Verilen Bilişsel Karşılıklar
Konsantrasyon Sorunları
Kararsızlık Durumları
Unutkanlıklar
Tenkide Tahammülsüzlük
Kendi Kendini Çok Eleştirme Durumları
Makus Haller
Gerilime Karşı Verilen Duygusal Karşılıklar
Sinirlilik
Gerilim
Öfke
Düşmanlık Hissi
Mutsuzluk
Suçluluk
Utanma
Mizaç Dengesizliği
Yalnızlık Hissi
Kıskançlık
3.Davranışsal Sonuçlar
Gerilim sonucunda gelişen davranışsal sonuçlar daha bariz olarak gözlenebilir. Yerinde duramama, çok yemek yeme ya da iştah kaybı, okul ya da işten kaçma, alkol ve uyuşturucu kullanımı, suça meyilli olma üzere olumsuz davranışların ortaya çıkmasında gerilimin önemli ölçüde tesiri vardır.
