DÜNYA/ANKARA
İsrail Maslahatgüzarı Roey Gilad, Türkiye ile İsrail ortasında ikili ticaretin artması için muhtaçlık ve istek olduğuna, ticaret hacminde 10 milyar dolara ulaşılabileceğine dikkat çekerek, “Ancak olumsuz siyasi ilişkiler ticaretin de, karşılıklı yatırımların da, turizmin de önünde engel” dedi.
İsrail’in Türkiye’deki en yetkili ismi Gilad, “Siyasette bir gelişme bekliyor musunuz?” sorumuzu ise, “Karar Türk Hükümetinin” biçiminde yanıtladı. Gilad, Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak’ın sorularını yanıtladı.
►Ticaret hacmi potansiyeli yansıtıyor mu?
Ticaret hacminde 2019 yılı için Türkiye’deki istatistikler 6 milyar doları gösteriyor. İsrail’deki istatistikler ise 7.2 milyar dolar. Bunun 5.5 milyar doları Türkiye’nin İsrail’e ihracatı, 1.7 milyar doları ise İsrail’in Türkiye’ye ihracatı. Ticaret hacmi, 10 milyar dolar civarına yükselebilir. Bu da siyasi ilişkilerin geliştirilmesi ile mümkün.
►Önceki yıllara bakınca, ticaret hacminin siyasetten etkilenmediğini söyleyebiliriz. Pandeminin tesiri oldu mu?
İsrail, Türkiye’nin ihracat listesinde 9’uncu sırada. Türkiye, İsrail’e bu yılın ilk 6 ayında 2 milyar dolarlık bir ihracat gerçekleştirmiş. COVID-19 nedeniyle dünya ticareti makus bir dönem geçirirken ve ticaret önemli oranlarda düşerken, 9 milyon nüfuslu İsrail’in Almanya, ABD, Birleşik Krallık üzere ülkelerin akabinde Türkiye’nin ihracat listesinde 9’uncu sırada olması ekonomilerin tamamlayıcılığı açısından önemli bir gösterge. Türkiye’den temel ithalatımız, tarım eserleri, deniz eserleri ve inşaat gereçleri alanında. Bu yıl ekstra olarak ferdî muhafaza ekipmanları ve maskeler alındı. Bütün bunlar İsrail’in Türkiye için önemli bir pazar olduğunu da gösteriyor.
Bu sayılar alışılmış ki önemli ancak ikili siyasi ilişkilerin gelişmesi ile bu sayılar sürdürülebilir ve artabilir. Şu an siyasi ilişkilerin yeterli olmaması ticaretin üzerinde bir cam tavan bulunmasına sebebiyet veriyor.
►10 milyar dolar ticarette hangi dallara öncelik verirsiniz?
Kısa dönemde gerçekleşecek hacim artışında yeni bölümler değil mevcut dallar rol oynayabilir. İsrail’e inşaat gereçlerinin geldiği iki ülke var: Çin ve Türkiye. Türkiye’den gelen materyaller hem kaliteli hem ekonomik. Bu potansiyel büyütülebilir. İsrail’in Türkiye’ye ihraç ettiği eserlere bakacak olursak; tarım kimyasalları, çeşitli tohumlar, ileri teknoloji eserleri ve rafine petrolleri yer alıyor. Bunların artırılması ile de sağlayabiliriz.
İNŞAATTA LİSANSLARI ÇİNLİ FİRMALAR ALDI
► İsrail’de ileriki süreçte alt ve üst yapı konusunda planlanmış projeler olacak mı? Yapılacak projelerde Türk müteahhitlerinin bahtı tekrar siyasete mi bağlı?
İsrail’de alt ve üst yapıda yeni projelere yönelik bir açıklık var. Konut başta olmak üzere talep yüksek. Öncelikle Türk müteahhitler, tüm dünyada son derece başarılı kabul ediliyor. 6 ay önce İsrail’den Türkiye’ye, inşaat firmaları ile görüşme yapmak için bir delegasyon geldi. İş yapma isteği elbette var. Şu an İsrail’de iş yapan Yılmazlar Küme isminde Türk bir inşaat firması var. İki ülke ortasındaki politik atmosfer daha âlâ olsa ticaret üzere inşaat bölümünde de önemli iş potansiyeli var.
Örneğin 2019 yılında İsrail’de büyük bir ihale açıldı. Memleketler arası inşaat firmalarının İsrail’de iş yapabilmelerini sağlayacak lisans için açılan bir ihaleydi. Geçen yıl bu lisansı alan firmaların tamamı Çinli firmalar oldu; Türk firma yoktu.
►Girişimcilerin yahut halkların istekleri ekonomik ilişkilerde rol oynayamaz mı?
Ankara Sanayi Odası ve İsrail Ticaret Odaları Federasyonu ortasında bir toplantı yaptık. Orada Türkiye ile ticaret yapmak isteyen birçok İsrailli firma vardı. Yani ortada bir istek ve gereksinim var. İki ülke ortasındaki ortak hissede, tamamlayıcılık ağır bir şekilde ön plana çıkıyor. Lakin siyasi bir grup engellerin ortadan kaldırılması gerekiyor.
İş insanları, ikili ilişkilerin öncüsü olarak rol üstlenmiş durumdalar. İkili ilişkiler de halklar tarafından kuruluyor. Bu yüzden İsrailliler Türkiye’de güzel karşılanıp, kendilerini yeterli ve inançta hissederlerse, hem İsrailli iş etraflarından hem de turistlerden buraya daha büyük bir akımın geldiğini görmek mümkün olacaktır.
►Siyasette bir gelişme bekliyor musunuz?
Bu noktada karar Türk hükümetinin. Türk hükümeti, 2018 yılının Mayıs ayında Ankara’daki Büyükelçiyi İsrail’e göndererek bir krize neden oldu. Bu durumdan bir U dönüşü yapmak da tekrar Türk hükümetinin elinde. Her zaman tekrar ettiğimiz üzere, top Türkiye’nin alanında. İsrail, iş ilişkileri dahil olmak üzere her şeye açık. Lakin karar Kudüs’te değil, Ankara’da.
İSRAİL GAZININ ÖNEMLİ OLACAĞINA İNANIYORUZ
►Doğalgaz konusunda iki ülkenin kazanabileceği bir formülde anlaşılabilir mi?
İsrail kıyıları açıklarında 900 milyar metreküp bir gaz var. Filistin, Ürdün ve Mısır’a ihracatımız var. Avrupa’ya da ihraç edilmeyi bekliyor. Yakında İsrail’deki kabine Doğu Akdeniz kontratını imzalayacak. Yunanistan ve Kıbrıs zati onayladı. Dünya piyasasında ise düşük güç fiyatları üzere temel bir zahmet var. Bütün bu düşüncelere karşın İsrail gazının önemli olacağına inanıyoruz. Zira uzun vadede bilhassa Avrupa piyasasında bu gaza gereksinim olacağını düşünüyoruz. Bu muhtaçlığın giderilmesi Doğu Akdeniz boru çizgisi ya da sıvılaştırılmış doğalgaz fasiliteleri aracılığı ile olabilir. Öte yandan bunu siyasi bir araç olarak kullanmıyoruz. Geçmişte Leviathan’dan Mersin’e bu gazın transferi çok önemli bir şekilde görüşülmüştü. Lakin şu açık ki, siyasi farklılıklar bu zamana kadar ticareti, inşaat dalını, turizmi nasıl etkiliyorsa, güç konusundaki işbirliğini de etkiliyor.
Şayet Türkiye kendi iç piyasası için gaz satın almak isterse bu başka bir husus; elbette alabilir. Zira Türkiye’de çok önemli bir sanayi var. Şu anda alım yaptığı ülkeler, Rusya, Azerbaycan, İran ve LNG olarak da ABD. Bu Türkiye için yetersiz ise, İsrail gazını değerlendirebilir.
İsrailli turist yüzde 100 artar demek mümkün
Turist sayısındaki düşüş gözle görülüyor. Pandemiden önce başlamıştı. O alanda bir şeyler yapılabilir mi?
Siyasi atmosfer için söylediğim şeyler turizm içinde geçerli. Türkiye’deki resmi sayılara bakacak olursak, 2019 yılında İsrail’den Türkiye’ye 500 bin turist gelmiş. Bu sayıya transit yolcular da dahil. İsrail’den gelenlerin birden fazla İsrailli Araplar. 2010 yılı öncesinde Türkiye, İsrailli Yahudi vatandaşların beğenilen ülkelerinden biriydi. Zira çok hoş bir ülke, burada tatil yapmak ekonomik ve eşi gibisi olmayan konut sahipliği ile karşılanıyorlardı. Ancak bir noktadan sonra, temelde burada hükümetin sergilediği bir kadro yaklaşımlar sonucu, İsrailli turistler kendini artık burada konutunda hissetmiyorlar. Türkiye’deki tatil lokasyonlarına bu nedenle geliş azaldı. Öteki sayılar için daima yüzde 50 artabilir diyorum. Turizmdeki potansiyel için kısa dönemde yüzde 100 artar demek bile mümkün. Sayı ikiye katlanabilir. Birkaç hafta önce Kültür ve Turizm Bakanı misyon şeflerini Antalya’ya davet etti ve ben de katıldım. Antalya’yı ziyaret eden yıllık 400 bin İsrailli turistten COVID-19 öncesi dönemde 100 bin turiste bir düşüş olduğunu belirttiler. Bu aktiflikte Türkiye’nin turizm hazırlıklarından, toplumsal uzaklık ve hijyen kuralı uygulamalarından çok etkilendim. Lakin 2020 yılı herkes açısından zorlayıcı bir yıl olacak. Bu sene tatillerini beşerler kendi ülkelerinde geçirecek üzere duruyor. 2020 yılı turizm açısından çoktan kayıp bir yıl.
Tamamlayıcılık, gereksinim ve istek
Siyasi gerginliğe karşın 2019’da 7 milyar dolara çıkan ticaret hacmi…
Ve…
2020’nin ilk 4 ayında, pandemiye karşın, 1.7 milyar dolara yükselen Türkiye’nin ihracatı…
★ ★ ★
İnşaat, güç, besin alanında sıklaşan heyet ziyaretleri…
Medikal kesiminde yaşanan “ticaret trafiği”…
Altyapı müteahhitlik kesiminde, Çinli firmaların “lisans” üstünlüğüne karşın, gözlerin Türkiye’ye çevrilmesi…
★ ★ ★
İsrail ve Türkiye’nin tamamlayıcılığını, ticari muhtaçlığı ve isteği gösteriyor… (Ferit PARLAK)
