Rusya, nükleer sanayisinin 75. yılını kutluyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Rusya, bu yıl nükleer sanayisinin 75’nci yıl dönümünü kutluyor. Mersin’de, Türkiye’nin ilk nükleer santralini inşa eden Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu Rosatom, ’75. yıl: zamanın ötesinde’ sloganıyla 75 gün boyunca, Rusya’da çok sayıda yıldönümü aktifliğine imza atacak.

Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev, 75’nci yıl dolayısıyla yaptığı açıklamada,1945 yılında başlayan serüvenin 75’nci yılında güçten sıhhate, güvenlikten besine kadar farklı bölümlerde son nükleer teknolojilerin kullanılmasıyla devam ettiğini belirterek, “Hedefimiz, 2030 yılına kadar yalnızca nükleer teknolojilerde değil, birebir zamanda yenilikçi gereç üretiminde, yenilenebilir ve hidrojen gücü ve nükleer tıpta da global teknoloji başkanı pozisyonuna gelmek. Eser yelpazemizi ve yurt dışı pazarımızı da geliştireceğiz” dedi.

1945 yılında ilk nükleer güç santrali Obninsk devreye alındı

Ülkede 20 Ağustos 1945’te ’nükleer proje’ kapsamındaki çalışmaların yürütülebilmesi için SSCB Devlet Savunma Komitesine bağlı Özel Komitenin ve SSCB Halk Komiserleri Kuruluna bağlı Birinci Baş Departmanın kurulmasıyla başlayan Rus nükleer gücü sanayisinin 75 yılda geldiği noktayı, Rusya Devlet Güç Kurumu Rosatom’un Genel Müdürü Alexey Likhachev şöyle anlattı: “Tam olarak 75 sene önce, 20 Ağustos 1945 tarihinde, SSCB’nin Devlet Savunma Komitesi, nükleer güç alanıyla ilgili çalışmaları yürütmek emeliyle Özel Komite ve Birinci Baş Departmanı kurmaya karar verdi. Birinci Baş Departman, muvaffakiyetleri hala örnek olarak gösterilen efsanevi Orta Makine Imali Bakanlığının 1953’te kurulması ismine bir temel oluşturdu. Endüstriyel nükleer güç santrali inşa eden ve nükleer buzkıran filosu kuran ilk biz olduk. Güç santralleri, gemi ve uçaklar için nükleer güç üniteleri kurma fikri ilk sefer Nisan 1947’de ortaya atıldı. 1954’te Obninsk kentinde ilk nükleer güç santrali devreye alındı. Nükleer gücün barışçıl kullanımı süratlice gelişti. Obninsk kentinden 10 yıl sonra, 1964 yılında Novovoronej NGS’de ilk basınçlı su reaktörü (VVER) devreye alındı. Günümüzdeki standartlara göre reaktör fazla büyük değildi lakin nükleer güç için önemi çok büyüktü. VVER teknolojisi farklı kapasitelere sahip reaktörlerden oluşan altı model güç ünitesinin geliştirilmesini sağladı. Bunların ortasında, şuanda Rosatom’un en önemli ihracat eseri olan ve tüm dünyada tanınan en yeni 3+ nesil reaktörü VVER-1200 de bulunuyor.”

Yerli nükleer teknolojiler dış pazara çıktı

1973 yılında Kazakistan’da dünyanın ilk süratli nötron güç reaktörü BN-350’nin devreye alındığı bilgisini veren Likhachev, “1974 yılında ise Leningrad Nükleer Güç Santralinde yüksek güçlü kanal tipi reaktör (RBMK) devreye alındı. 1980’lerin ortalarında, Sovyetler Birliği’ne ilişkin nükleer santrallerin toplam konseyi gücü 37 GW’lık rekor seviyeye ulaştı. Birebir zamanda, yerli nükleer teknolojilerini dış pazara sokma uğraşları başlatıldı. SSCB geliştirdiği teknolojileri dost ve ortak ülkelerle cömertçe paylaştı. 1971 yılında Novovoronej NGS’de VVER-440 tipi reaktörün ana güç ünitesinin devreye alınmasından, Macaristan’daki Paks NGS’de birebir reaktörün inşasına kadar üç yıldan az bir mühlet geçti. Sovyetler Birliği döneminde Çekoslovakya, Macaristan, Bulgaristan, Doğu Almanya ve Finlandiya olmak üzere yurt dışında toplamda 31 güç ünitesi inşa edildi. Birinci Sovyet nükleer denizaltısını meydana getirme tecrübesi, nükleer buz kırıcıların imalinde yardımcı oldu. Navigasyonu genişlettiler ve Kuzey Denizi Rotası boyunca taşınan kargo hacmini artırdılar. Bu, Kuzey Kutbunun gelişiminde yeni bir kademe kaydetmesini sağladı” diye konuştu.

“Güvenlik mutlak bir öncelik”

Üzücü olaylar da yaşandığını dile getiren Likhachev, “Bunların en ağırı 1986’da Çernobil Nükleer Güç Santralinde meydana gelen kazaydı. Çernobil tüm ülke için ve her şeyden önce nükleerciler için büyük bir sınama ve tıpkı zamanda zorlukların üstesinden gelmenin ve insani cüretin simgesi haline geldi. Kazanın sonuçlarını ortadan kaldırmak emeliyle santralde mümkün olan en kısa müddette destekli bir inşaat tabanı oluşturuldu ve devam eden günlerde 10 bin metreküp beton döşendi. Patlama sonucu yıkılan bloğun üzerinde 7 ay üzere rekor bir müddette gözetici lahit inşa edildi. Çernobil kazasının verdiği en önemli ders, güvenliğin nükleer güç kullanımında mutlak bir öncelik olduğunun idrak edilmesidir. Bizler bu dersi iyice anladık. Sonraki 20 yıl boyunca bilim adamlarımız, tasarımcılarımız ve mühendislerimiz insan faktörünü devre dışı bırakan güvenlik sistemlerini geliştirdi. Günümüzde, etkin ve pasif güvenlik sistemlerinin eşsiz bir kombinasyonuna sahip Rus imali güç üniteleri, 12 ülkede 36 adet güç ünitesinin inşaatı konusunda imzalanan anlaşma paketinin de gösterdiği üzere, dünyada en çok istek gören güç üniteleridir. 1990’lı yıllarda, dalımız dayanıklılık ve profesyonellik açısından bir defa daha sınandı. Lakin tüm zorluklara karşın kesim ayakta kalmayı başardı. O yıllarda, Slovakya’daki Mochovce NGS’nin güç üniteleri faaliyete geçirildi, Rostov NGS’nin birinci güç ünitesi ve Çin’deki Tianwan NGS projesinin birinci etabı muvaffakiyetle tamamlandı. Bizler nükleer sanayinin eşsiz bilimsel, teknolojik ve insani potansiyelini muhafazayı başardık” tabirlerini kullandı.

“2007 yine doğuş yılımız oldu”

Rusya Federasyonu Devlet Başkanının 2007’de nükleer kaynakların yönetilmesi gayesiyle bir devlet şirketi kurma yönündeki tarihi kararıyla bölümün gelişmesine güçlü bir ivme kazandırdığını belirten Likhachev, Rusya’nın nükleer güçteki çağdaş tarihinin bu kararla başladığının altını çizdi. Likhachev, “Yeniden doğuş dönemimiz o andan itibaren başlamış oldu. 90’lı yıllara dağılmış işletmeler tekrar bir ortaya getirildi ve bunun sayesinde teknoloji zincirinin tüm halkaları ortak bir yönetim sistemi ve stratejik gayelerle bir arada tekrar toparlanabildi. Daha sonra ‘mühendislik’ ve ‘makine yapımı’ bölümleri de oluşturuldu. 2007 yılından bu yana Rusya’da ve Rusya dışında 16 adet yeni nükleer güç ünitesi inşa ettik. Bunların ortasında Leningrad ve Novovoronej nükleer güç santrallerindeki en yeni +3 nesil üniteler ve geleceğin teknolojisi olarak değerlendirilen kapalı yakıt döngüsünün çalıştırıldığı süratli nötron reaktörü BN-800 de var. Ve elbette ki, bu yılın en büyük başarısı dünyanın ilk yüzen nükleer santralidir” dedi.

“Türkiye, Özbekistan, Mısır üzere yeni ortaklar kazandık”

2008 yılında nükleer enerjili buzkıran filosunun Rosatom bünyesine katıldığını aktaran Likhachev, “Filo şuanda yenileniyor. Yeni serinin öncü buzkıran gemisi Arktika bu sene devreye alınacak. Tıpkı zamanda Sibirya, Ural ve Yakutia isimli buzkıranların da imali sürüyor. Yakın zamanda Baltık fabrikasında ’Çukotka’ ve Uzak Doğuda ’Lider’ olmak üzere iki adet buzkıranın üretimini da başlatacağız. Öteki ülkelerdeki uranyum projelerine katılımımızı genişleterek uranyum madenciliğini çeşitlendirdik. Şu anda yılda en az 8 bin ton uranyum çıkarıyoruz. Çin, Hindistan, Fransa, Macaristan, Finlandiya üzere uzun periyodik ortaklarla işbirliğimizi geliştirerek Türkiye, Bangladeş, Beyaz Rusya, Özbekistan, Mısır üzere yeni ortaklar kazandık. 2000’li yılların başında kısmen kaybedilen Doğu Avrupa’daki santrallere yönelik nükleer yakıt tedarik pazarını geri kazandık. Bugün Rusya ve 15 ülkede bulunana 75 güç ünitesine yakıt sağlıyoruz ki bu, dünyadaki altı reaktörden biri manasına geliyor” biçiminde konuştu.

Likhachev, SSCB döneminde nükleer güç alanında 19 ülke ile yüksek teknoloji işbirliği yapıldığını, bugün ise bu sayının 50’yi aştığını da belirtti. “Yeni alanlar üzerinde çalışıyoruz” diyen Likhachev, “Adıge Cumhuriyeti’nde rüzgar güç santralini kurduk, ‘Akıllı şehir’ yazılım programını uygulamaya koyuyoruz, katmanlı teknolojiler üzerinde çalışıyoruz ve güç depolama aygıtları üretiyoruz. Dijital eserler, kompozit ve polimer materyaller, nükleer tıpta faal çalışıyoruz. Yani Rosatom, ülkenin teknoloji başkanı olmaya devam ediyor” tabirlerini kullandı.

“2030’a kadar global teknoloji başkanı olacağız”

Likhachev, yeni maksatları ise şöyle anlattı; “Önümüze iddialı bir amaç koyduk. Bu gaye; 2030 yılına kadar, yalnızca nükleer teknolojilerde değil, tıpkı zamanda yenilikçi materyal üretiminde, yenilenebilir ve hidrojen gücü ve nükleer tıpta da global teknoloji önderi pozisyonuna gelmek. Eser yelpazemizi genişleteceğiz ve yurt dışı pazarımızı da geliştireceğiz. Yeni çalışma alanlarımız oluştu. Kuzey Kutbu’nda yıl boyunca ulaşımı sağlamak, birikmiş etraf problemlerini çözmek, yeni materyal ve unsurların üretimi için çalışma düzenlemek bu alanların başında geliyor. Dijitalleştirme, yapay zeka ve kuantum hesaplama üzere mevzuların üzerinde çalışıyoruz. Nükleer bilim ve teknolojinin gelişmesi ismine kapsamlı bir program geliştirdik. Orta vadede önceliklerimiz ortasında iki bileşenli nükleer güç, kapalı yakıt döngüsü, küçük ve orta kapasiteli nükleer santraller, plazma teknolojileri ve termonükleer füzyon üzere mevzular yer alıyor. Lakin asıl önemli olan, beşerlerle yeni stil bir işbirliği kuruyoruz. Bilim, eğitim ve toplumsal proje merkezlerinde Rosatom çalışanı bir kişinin bulunması gerekiyor. O zaman her birimizin yüzde 100 kendimizi ispatlama, entelektüel ve ferdî potansiyelimizi tam manasıyla ortaya çıkarma fırsatı olacaktır. Tüm bunların üstesinden gelebileceğimizden eminim. 75 yaşında olmasına karşın dalımız hala genç ve ileriye dönüktür. Başarımızın temelinde, emektarların tecrübesi ve gençlerin coşkusuyla bir ortaya getirilen, her nükleer mühendisin özünde bulunan profesyonellik, özveri ve işe bağlılık yatmaktadır.”

’75. yıl: zamanın ötesinde’

Nükleer sanayinin 75’nci yılı dolayısıyla Rusya’da bir dizi aktiflik de düzenlenecek. Rosatom, ’75. yıl: zamanın ötesinde’ sloganıyla 75 gün boyunca, ülke çapında yerli nükleer sanayiye adanmış olan 100’den fazla yıldönümü aktifliği gerçekleştirilecek. Rusya’nın yerli nükleer sanayisini ve atom gücünün barışçıl amaçlarla kullanımının insan hayatında oynadığı rolü anlatacak olan etkinlikler, ’geçmiş’, ’günümüz’ ve ’gelecek’ olarak 3 tematik bölüme ayrıldı. Rosatom’un aktiflik programı, nükleer sanayinin doğum günü olan 20 Ağustos’ta başladı.

Yıldönümü programının kapanış etkinliklerinden biri ise 31 Ekim’de Soçi’de yapılacak olan ’Next75’ gençlik konferansı olacak. Aktiflik kapsamında Grafenin keşfiyle Nobel Fizik Mükafatını kazanan Konstantin Novoselov, özgür yazılım hareketinin kurucusu Richard Stallman, Google tarafından ’geleceğin en iyi eğitmeni’ kabul edilen Thomas Frey, Angry Birds’ün kurucularından Peter Vesterbacka ve dünyaca ünlü daha pek çok bilim insanı, yetenekli gençlerle geleceği tartışacak.