Milyonlarca emekçiyi yakından ilgilendiren fazla mesai kararı geçtiğimiz günlerde Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nden çıktı. Fazla çalışma yaptığını sav eden çalışanın bu argümanını ispatla yükümlü olduğuna dikkat çeken Yüksek Duruşma, personelin imzasını taşıyan bordronun, düzmeceliği ispat edilinceye kadar kesin delil olduğuna dikkat çekti.
Özel bir inşaat şirketinde çalışan usta, kıdem ve ihbar tazminatı ödenerek işten çıkarıldı. İş Mahkemesi’nin yolunu tutan mağdur personel, haftanın 7 günü, millî bayram ve genel tatillerde dahil çalıştığını, her gün saat 06.00’da patron tarafından temin edilen servis araçlarıyla alınıp şantiye alanına götürüldüğünü, saat 07.00’de işe başladığını belirtti. Orta dinlenmenin 30 dakika olduğunu, çalışmasının akşam 19.30 yahut 20.00’ye kadar devam ettiğini, fazla çalışmalarının karşılığının ödenmediğini, çalıştığı sürece bütün resmî tatillerde, bayramlarda çalıştığını, lakin karşılığının ödenmediğini ileri sürdü. Fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ve taban geçim indirimi alacaklarının karar altına alınmasını talep etti. Duruşmada savunma yapan şirket avukatı ise dava konusu alacakların zaman aşımına uğradığını, davacıya kıdem ve ihbar tazminatının tam olarak ödendiğini, yolda geçen mühletin çalışma mühletinden sayılamayacağını, davacı ile aylık 270 saat çalışma üzerinden mukavele imzalandığını, davacının fiyat bordrolarını ihtirazî kayıt koymadan imzaladığını belirterek, davanın reddini talep etti. Duruşma, davanın kısmen kabulüne hükmetti.
Kararı davacı personel temyiz edince devreye Yargıtay 22. Hukuk Dairesi girdi. Taraflara bildirim edilen kararda; milyonlarca emekçiyi ilgilendiren emsal nitelikte tabirler yer aldı. Fazla çalışma yaptığını argüman eden personelin bu argümanını ispatla yükümlü olduğunun vurgulandığı kararda şu sözlere yer verildi:
“Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. Emekçinin imzasını taşıyan bordro geçersizliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir diğer anlatımla bordronun geçersizliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır. Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, bilhassa işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, iş yeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. İmzalı fiyat bordrolarında fazla çalışma fiyatı ödendiği anlaşılıyorsa, emekçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Lakin, emekçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazî kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Personele bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma fiyatı tahakkuklarını da içeren her ay değişik ölçülerde fiyat ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda, ihtirazî kayıt ileri sürülmemiş olması, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının yazılı delille ispatlanması gerektiği sonucunu doğurmaktadır.”
Somut olayda, imzanın davacıya ilişkin olup olmadığı belirlenmeksizin yazılı şekilde verilen karar kusurlu olup, bozmayı gerektirdiği kararda şu cümleler de yer aldı:
“Davacı dava dilekçesinde işverence ortalarında kararlaştırılan fiyatın ödendiğini, fazla mesai, hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatil alacaklarının ödenmediğini, patron tarafından düzenlenen maaş bordrolarında fiyatın bir kısmının fazla mesai olarak gösterildiğini tez etmiştir. Evraka sunulu bordroda sondajlama adabı yapılan incelemeye nazaran davacı çalışana aylık brüt fiyatın 1/10’una tekabül eden kısmının fazla mesai olarak ödendiği tespit edilmiştir. Bu prestijle, davacının imza inkarına ilişkin üstte yapılan açıklamalarla birlikte davacının bordrolarda gösterilen fiyatın yanlışlı olduğuna dair argümanının değerlendirilerek davacının fazla mesai, hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatil çalışmaları hakkında bir karar vermek gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi yanlışlı olup bozmayı gerektirmiştir.”
Bahisle ilgili çalışanların çok dikkat etmesi gerektiğini belirten Toplumsal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun, “Fazla mesai konusu Türkiye’de çalışanları ilgilendiren çok önemli ayrıntıdır. Zira emekçi ve patron ortasındaki en çok yaşanan uyuşmazlıklardan bir adedidir. Personel işten ayrıldığında benim fazla mesailerim toplumsal güvenlik kurumuna tam olarak bildirilmedi diye dava açabiliyor. Bu bahiste ilginç kararlar ortaya çıkabiliyor. Yargı örnek teşkil edebilecek bir karara imza attı. Kararda şu yer alıyor. Çalışanın fiyat bordrosuna atacağı imza, o bahiste kendisini bağlar. Fazla çalıştığı halde fiyat bordrosunda bu görünmüyor yahut az görünüyorsa imza atarken şerh düşebilir. Bunu yapmaz ise şayet, ileride dava açtığında haksız duruma düşebilir. Şayet şerh düşmüş ise, bu mevzuda davayı kazanabiliyor” dedi.
Çalışanlar tarafından fazla mesai yahut öbür hakların aranmasının Türkiye’de hayatın olağan akışına zıt düştüğünü belirten Erdursun, “Çünkü çalışanlar işini kaybetmemek için, fazla mesaisi gösterilmese de, bir kısmı elden verilse de çok fazla sesini çıkartamıyor. Önüne konan maaş bordrosunu imzalıyor. Daha sonra işten ayrıldıktan sonra dava yoluna gitmeye çalışıyor. Bu sebeple, duruşma kararları çalışanların daha uyanık olması gerektiğini vurgulamış oluyor. Çalışanlar fazla mesai, fiyat üzere öteki haklarına çok dikkat etmesi gerekiyor. Yani patron ve emekçinin maaş bordrosunu okuyup imzalaması gerekiyor. Her iki taraf da haklı olduğu durumda haksız duruma düşebilir” biçiminde ikazda bulundu.
