Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin videokonferans usulüyle katıldığı Astana Formatında Türkiye-Rusya Federasyonu-İran Üçlü Doruğu sona erdi. Yeni tip corona virüs (covid-19) salgını nedeniyle medya konferans formülüyle yapılan tepe, 1,5 saat sürdü.
Önderler tarafından yapılan ortak açıklamada şu tabirler kullanıldı;
1. Suriye alanındaki mevcut durumu ele almış, 16 Eylül 2019’da Ankara’daki son içtimalarından sonra kaydedilen gelişmeleri gözden geçirmiş ve mutabakatları ışığında üçlü eşgüdümü artırma yanındaki kararlılıklarını yinelemişlerdir.
2. BM Şartı’nın hedef ve ilkelerinin yanı sıra Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliğine, bağımsızlığına, birliğine ve toprak bütünlüğüne olan kuvvetli taahhütlerini vurgulamışlardır. Bu ilkelere cihanşümul seviyede hürmet gösterilmesi ve kim tarafından gerçekleştirildiğine bakılmaksızın, hiçbir hareketin bu ilkelere halel getirmemesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir.
3. Bu bağlamda, gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle uğraş kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişimi reddetmiş; Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğünün yanısıra komşu ülkelerin milli güvenliğine de halel getirecek ayrılıkçı gündemlere karşı durma istikametindeki kararlılıklarını tabir etmişlerdir.
4. Suriye’nin kuzeydoğusundaki durumu ele almış, bu bölgede güvenlik ile istikrarın ancak ülkenin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne hürmet temelinde sağlanabileceğini vurgulamış ve bu doğrultuda uğraşlarını koordine etmede anlaşmışlardır. Suriye Arap Cumhuriyeti’ne ilişkin olması gereken petrol gelirlerine yasadışı formda el konulmasına ve aktarım edilmesine yönelik itirazlarını beyan etmişlerdir.
5. Milletlerarası insancıl hukuk uyarınca sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, DEAŞ, Nusra Cephesi ve El Düstur yahut DEAŞ temaslı tüm başka bireyler, kümeler, teşebbüsler ve oluşumlar ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu tarafından terörist olarak tanımlanan diğer kümelerin büsbütün ortadan kaldırılması emeliyle aralarındaki işbirliğini sürdürme kararlılıklarını teyid etmişlerdir.
6. İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesi’ndeki durumu etraflıca gözden geçirmiş ve İdlip’le ilgili bütün anlaşmaların tüm ögeleriyle hayata geçirilerek meydandaki sükunetin temininin gerekliliğini vurgulamışlardır.
7. COVID-19 salgınının beraberinde Suriye’nin sağlık sistemi ile sosyo-ekonomik ve kişisi durumu bakımından büyük bir sınama getirdiğini kabul ederek, Suriye’deki kişisi durum ve salgının tesirine dair duydukları derin endişeyi dile getirmişlerdir. Münhasıran COVID-19 global salgını önünde, milletlerarası hukuka, milletlerarası insancıl hukuka ve BM Kuralı’na hilâf tüm tek taraflı yaptırımları reddetmişlerdir. Suriye halkının acılarının hafifletilmesi maksadıyla Suriye genelinde süratli, inançlı ve kesintisiz kişisi erişim sağlanmasına yönelik önemli gereksinimi vurgulamış ve ayrımcılık, siyasallaşma ve önkoşullar olmaksızın, Suriye’ye yapılan yardımı artırmaları için başta Birleşmiş Milletler ve bağlı kişisi kuruluşları olmak üzere, milletlerarası topluma çağrıda bulunmuşlardır.
8. Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sadece Suriyelilerin öncülüğünde ve sahipliğinde, Birleşmiş Milletler’in kolaylaştırıcılığında, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararıyla entegrasyonlu bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyid etmişlerdir. Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici eği ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresi kararlarının uygulanması sonucunda Cenevre’de oluşturulan Anayasa Komitesi’nin önemli rolünü vurgulamışlardır. Anayasa Komitesi’nin Ağustos 2020 tarihinde üçüncü toplantısını gerçekleştirme hususunda mutabakata varılmasını memnuniyetle karşılamışlar ve Komite’nin sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite’nin üyelerini ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Hususî Temsilcisi Geir O. Pedersen’i sürekli iletişim yoluyla desteklemeye hazır olduklarını teyid etmişlerdir.
9. Astana formatının ilgili Çalışma Kümesi çerçevesinde çetinle alıkonan/kaçırılan şahısların karşılıklı salıverilmelerine dair faaliyetlerin devamındaki kararlılıklarını yinelemişlerdir. Suriyeli taraflar arasında itimat artırılmasında aktifliğini ve gerekliliğini ispat etmiş olan Çalışma Grubu’nun özgün niteliğinin altını çizmişler ve çalışmalarının sürdürülmesi için önlem almakta anlaşmışlardır.
10. Mültecilerin ve ülke içinde yanlarından edilmiş bireylerin Suriye’de ikamet ettikleri alanlara inançlı ve istekli olarak geri dönüşlerini kolaylaştırma gereksiniminin ve bu şahısların geri dönme ile desteklenme haklarının korunmasının altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, yine iskan edilmeleri ile olağan bir hayata kavuşturulabilmelerinin yanı sıra, külfet paylaşımında daha geniş sorumluluk üstlenme ve su ile güç kaynağı şebekeleri, okullar, hastaneler ve kişisi mayın aksiyonu dahil, kişisi altyapıyı eski haline getirmek suretiyle memleketler arası topluluğa Suriye’ye yaptıkları yardımı artırma çağrısında bulunmuşlardır.
11. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 497 sayılı kararı başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili Birleşmiş Milletler kararlarının hükümleri dahil, herkesçe tanınan milletlerarası hukuk kararlarına hürmet gösterilmesi gerekliliğini teyid etmişler ve bu itibarla, ABD Idaresinin işgal altındaki Suriye Golanı’na dair memleketler arası hukukun ağır ihlalini oluşum eden ve bölgesel barış ile güvenliği tehdit eden kararını kınamışlardır. İsrail’in Suriye’ye yönelik askeri taarruzlarının istikrarı bozduğunu ve bu ülkenin egemenliği ile toprak bütünlüğünü ihlal ettiğini, başkaca bölgedeki gerilimi tırmandırdığını değerlendirmişlerdir.
12. Suriye meselesine ilaveten, ortak ekonomik işbirliğini güçlendirmek için farklı meydanlardaki üçlü eşgüdümü güçlendirme niyetini teyit etmişlerdir.
13. Bir sonraki Astana formatındaki Suriye bahisli Milletlerarası Içtimanın en kısa vadede gerçekleştirilmesi için temsilcilerini görevlendirmede mutabık kalmışlardır.
14. İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Hasan Ruhani’nin daveti üzerine, müteakip Üçlü Zirve’yi en kısa vadede İran İslam Cumhuriyeti’nde yapmayı kararlaştırmışlardır.
