İstanbul’daki Ayasofya-i Kebir Camii’nin 24 Temmuz Cuma günü ibadete açılmasının akabinde Trabzon’da 7 yıl önce 2013 yılında müzeden mescide dönüştürülerek ibadete açılan ve 2 yıl önce de onarım çalışması başlatılan Ayasofya-i Sağir Camii Şerifi’nde onarım çalışmaları tamamlandı.
Yeni yüzü ile 28 Temmuz Salı günü Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un da katılacağı merasimle Ayasofya-i Sağir Camii Şerifi 2 yıl ortanın akabinde hem ziyarete hem de ibadete açılacak.
İstanbul’un Fethi’nden 8 yıl sonra Fatih Sultan Mehmet Han tarafından 1461 yılında Trabzon’un fethi ile birlikte kiliseden mescide dönüştürülen Ayasofya-i Sağir Camii 1958-1962 yılları ortasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburg Üniversitesi’nin işbirliği ile restore çalışmalarının akabinde 1964 yılından sonra müze olarak hizmet vermeye başladı.
Büyük Ayasofya’nın akabinde Ayasofya-ı Sağir’e gelenler de hem ziyaret hem ibadet edebilecek
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Ayasofya-i Sağir’in müze olarak değil de cami olarak hizmet vermesi için açılan dava 2012 yılında sonuçlanarak, freskleri asma tavan ve perdelerle kapatılan Ayasofya 28 Haziran 2013 tarihinde uzun yıllardan sonra ilk sefer namazın kılınmasıyla ibadete açıldı. 5 Temmuz 2013 tarihinde ilk cuma namazının kılınmasıyla resmen ibadete açılan Ayasofya-i Sağir Camii’nde 1962 yılında tamamlanan onarım çalışmalarının akabinde 56 yıl sonra 2018 yılında tarihi yapı ve bahçesinde onarım çalışması başlatıldı. Restore çalışmaları kapsamında Vakıflar Genel Müdürlüğü Ayasofya’nın freskleri için uygun bir tahlil üreterek en az müdahale mantığıyla sınır levhaları ve tablolar koyarak fresklerinin kapatılmasını sağladı. Yapı sıhhatinin daima olarak izlenmesi ismine ise yapıta yerleştirilen ivmeölçerler yardımıyla gerçek zamanlı titreşim kayıtları alınarak oluşacak değişikliklerin izlenerek hasarların büyümeden önlen alınması hedeflendi.
Korona virüs salgını onarım çalışmalarını geciktirdi
Planlanan bu sistem, bölgedeki tarihi yapıtlardaki ilk uygulamaları olma özelliğini taşırken, 2020 yılının Şubat ayında bitirilmesi planlanan onarım çalışmaları ve bahçe düzenlemesi yaşanan Korona virüs salgını ve bahçe peyzajında betonlaşmaya gidildiği tepkileri üzerine lakin Temmuz ayının son haftasında tamamlandı. Caminin bahçesi ekilen çimlerle yeşil bir görünüme kavuşurken, yapılan çalışmalarla caminin ibadete açık alanında bulunan freskleri, özel bir sistemle namaz vaktinde otomatik olarak örtüldükten sonra namaz bitiminde de tekrar ziyaretçilerin görselliğine sunulacak. Yerdeki mozaiklerin üzeri kalın camla kaplanırken, üzeri ibaret sırasında halıyla örtülecek. Ayasofya-i Sağir Camii Şerifi 28 Temmuz Salı günü Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un da katılacağı merasimle Sümela Manastırı ve Kızlar Manastırı ile birlikte birebir gün hem ziyarete açılacak.
“İlk başlangıçta yapılan çalışmaya tepkiliydik lakin eser meydana çıktıktan sonra eleştirilecek bir tarafı yok”
Öte yandan yapılan onarım çalışmaları cami etrafındaki esnaf tarafından da memnuniyetle karşılandı. Cami yanında gümüş işlemeleri satan iş yeri sahibi Ali Kaynar, yapılan onarım çalışmalarından övgüyle bahsederek “İlk başlangıçta hepimiz tepkiliydik lakin son dönemde yapılanlarla eser meydana çıktıktan sonra o denli eleştirilecek bir tarafı yok, sahiden çok hoş oldu. Etraf düzenlemesi bahçesi falan o denli betonlaştı üzere değil. Ben burada yaşadığım için biliyorum. Önceden bir küme geldiğinde bir küme anlatımını yaparken öteki kümeler sıraya geçerdi. Şuanda 5-6 küme girse içeri 40’ar kişilik birebir anda anlatım yapabilecek şekilde yeri düzenlediler. Hem dışı hem için 10 numara hoş oldu. Turizme açıldığında ki Salı günü açılacak. Rahatsız edici hiçbir manzara kalmadı, hoş oldu” dedi.
Kral I. Manuel tarafından yaptırıldı
Yapı, Trabzon İmparatorluğu’nu kuran Komnenos ailesinden Kral I. Manuel tarafından 1250-1260 yılları ortasında yaptırıldı. Bir manastır kilisesi olan ve ’Kutsal Bilgelik’ manasına gelen Ayasofya, Fatih Sultan Mehmet Han’ın 1461 yılında Trabzon’u fethinden sonra bir minber ve müezzin mahfili eklenerek mescide dönüştürüldü. I. Dünya Savaşı sırasında Trabzon’u işgal eden Rus ordusu tarafından depo ve askeri hastane olarak kullanılan yapı, savaş sonrasından 1959 yılına dek cami olarak kullanıldı. 1959-1964 yılları ortasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburgh Üniversitesinin ortak çalışmalarıyla restore edilen tarihi yapının freskleri ortaya çıkartıldı. 1964 yılında müze haline getirilen Ayasofya, 3 Haziran 2013 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından Vakıflar Genel Müdürlüğüne teslim edildi. Akabinde duruşma kararları ve vakıf kaydı dolayısıyla Ayasofya, 28 Haziran 2013 Cuma günü 49 yıl sonra yine müslümanların ibadetine açılmıştı.
