ŞEBNEM TURHAN
Haziran ayında pahalılık beklentilerin neredeyse iki katı, yüzde 1,13 arttı ve yıllık pahalılık yüzde 12,62’ye yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran yıllık pahalılıkta bu denli yüksek artışın en büyük nedeni koronavirüs önlemleri kapsamında tekrar hizmet vermeye başlayan kesimlerdeki yüksek artırımlar oldu. Otobüs ve uçak biletlerine gelen çift haneli artırımlarla ulaştırma kümesi ve tekrar açılan lokanta ve otellerdeki fiyat artışları pahalılığı olumsuz etkiledi. Merkez Bankası mayıs Para Siyaseti Şurası (PPK) içtimasında siyaset nemasını indirmeyerek aslında haziranda yüksek pahalılık beklentisini de ortaya koymuştu. Analistler pahalılıkta yılsonu tek hane gayesinin de riskte olduğu görüşünde. Merkez Bankası’nın ise yılsonu pahalılık beklentisi yüzde 7,4.
Çekirdek pahalılıkta bozulma var
Analistler ve Merkez Bankası zayıf talep nedeniyle münhasıran çekirdek pahalılık eğiliminde düşüş beklerken durum bilakis döndü. Çekirdek pahalılık göstergelerinde de bozulma var. Talepte ilk etapta yaşanan büyük, süratli ve aşikâr kalemlerde toparlanma pahalılığı negatif etkiledi. Merkez Bankası’nın para siyaseti için takip ettiği işlenmemiş besin, güç, içki ve sigara ile altın hariç hesaplanan B çekirdek pahalılığı aylık yüzde 1,86 arttı ve yıllık yüzde 11,95’e yükseldi. Güç, azık ve içecekler, içki ve sigara ile altın hariç hesaplanan C çekirdek pahalılığı aylık yüzde 2,13 ile manşet pahalılıktan süratli arttı ve yıllık C çekirdek pahalılığı yüzde 11,64’e çıktı.
TÜİK datalarına nazaran pahalılığı en olumlu etkileyen küme besin ve içecek oldu. Her ne kadar yüzde 25,97 artan taze fasulye haziran ayının artırım şampiyonu olsa da taze zerzevat ve meyve fiyatlarında aylık yüzde 7,5 düşüş yaşandı. Bu kümede işlenmiş besinde haziranda yükseliş yaşandı. İşlenmiş besinde yüzde 0,58 aylık artışa rağmen ekmek ve tahıllarda yüzde 0,92’lik yükseliş yaşandı. Nisanda nispeten yüksek fiyatlı olan soğan ve patateste de yüzde 20 düşüş yaşandı. Domates de yüzde 23 fiyat düşüşüyle öne çıktı.
Önlemin maliyeti ve artan talep artırım oldu
Gelgelelim koronavirüs kısıtlamaları sonrasında yine açılan bölümlerde tıpkı durum gözlenmedi. Otobüs biletleri yüzde 23,5, uçak biletleri yüzde 12,4 artırım gördü. Bölümler koronavirüs önlemleri nedeniyle artan maliyetlerini fiyatlara yansıttı. Bunun yanı sıra memleketler arası petrol fiyatlarındaki yükseliş benzin, motorin ve LPG fiyatlarını da artırdı. Benzinde yüzde 7,5, motorinde yüzde 6,5, LPG’de yüzde 5,8 artırım var. Yeniden düşük getirili kredi fırsatıyla artan talep araba fiyatlarına da artırım olarak yansıdı. Benzinli ve dizel arabalarda yüzde 4,8 fiyat artışı oldu.
Tekrar olağanlaşma adımları kapsamında işe başlayan lokanta ve oteller de koronavirüs önlemleri için aldıkları önlemlerin maliyetini ve işlerindeki düşüşün faturasını müşteriye artırım olarak yansıttı. Lokanta ve oteller kümesinde bulunan kebaplar yüzde 3,3 döner yüzde 4,5 pizza yüzde 2,1, burgerler yüzde 2,6 pideler yüzde 3,1 hazır yemekler yüzde 2,7, ayran yüzde 4, kola yüzde 4,5, sıcak içecek yüzde 4,5 zamlandı.
Memura ve emekliye pahalılık artırımı
Memurlara bu yılın ilk yarısında uygulanan toplu mukavele doğrultusunda maaşlara yüzde 4 artış yapılmıştı. Bu yılın ilk yarısında pahalılığın yüzde 4’ü aşan kısım kadar memurlara pahalılık farkı da veriliyor. Yılın ilk 6 ayında yüzde 5,75 olarak gelen pahalılık nispeti sonrasında memur ve emeklilerin temmuz maaşlarına yüzde 1,75 pahalılık farkı yansıtılacak. Memur ve memur emeklisi 1,75 pahalılık farkı alırken Bağ-Kur ve SSK emeklileri ise 5,75 maaş artırımı alacak. Böylelikle, en düşük emekçi emeklisinin aylığı 5,75 pahalılık artırımıyla bin 263 TL’den bin 335 TL’ye yükseldi. En düşük esnaf emeklisinin aylığı da bin 539 liradan bin 627 TL’ye yükseldi. En düşük çiftçi emeklisinin aylığı bin 451 liradan bin 534 TL’ye çıktı. Eşi çalışmayan, iki çocuklu olduğu varsayılan en düşük memur maaşı 4 bin TL’den 4 bin 230 TL’ye yükselecek. En düşük emekli memur aylığı da yılın 2. yarısında 2 bin 661 TL’den 2 bin 814 TL’ye çıkacak.
