Obrukların Oluşumu ve Tehlikeleri
Obrukların iklim ve çevre koşullarının yanı sıra insan faaliyetlerinin etkisiyle meydana geldiği bilinmektedir. Konya Teknik Üniversitesi Obruk Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, obruk tehlikesi bulunan iller arasında geçen yıl AFAD ile birlikte 16 il belirlediklerini ifade etti. Arık, “Bu illerin büyük çoğunluğunda bu yıl obruklar gözlemlendi.” açıklamasında bulundu.
TÜRKİYE’NİN OBRUK HARİTASI GÜNCELLENİYOR
Görülen ihtiyaçlar ve gündem doğrultusunda Türkiye’nin obruk tehlike ve risk haritası güncellenmektedir.
OBRUKLAR NASIL OLUŞUYOR?
- Yer altındaki kireç taşlarının zamanla eriyip boşluk oluşturması ve bunun sonucunda zemin çökmesiyle meydana gelir.
- Bölgenin jeolojik, yapısal ve hidrojeolojik özellikleri büyük rol oynamaktadır.
- Kontrolsüz yer altı suyu kullanımı ve bölgenin jeolojik yapısı nedeniyle obrukların sayısı giderek artmaktadır.
OBRUKLARIN OLUŞMA SEBEPLERİ NELER?
- Karstlaşmaya uygun kayaçların bulunması
- Kuraklık
- İklim değişikliği
- Aşırı yer altı suyu kullanımı
OBRUK TEHLİKESİ BULUNAN İLLER:
- Manisa
- Denizli
- Eskişehir
- Afyonkarahisar
- Çankırı
- Ankara
- Konya
- Aksaray
- Karaman
- Çorum
- Nevşehir
- Sivas
- Şanlıurfa
- Diyarbakır
- Batman
- Bitlis
HARİTALAR OLUŞTURULMAYA DEVAM EDİLECEK
Yürütülen çalışmalar sonucunda obruk oluşma potansiyeli yüksek olan bölgelerin haritası hazırlanacak. Duyarlılık haritası ile birlikte, potansiyeli yüksek alanlardan düşük alanlara doğru detaylı haritalar oluşturulacak. Bu haritalarla obrukların yerleşim yerlerine, tarım alanlarına ve bölgeye yapılacak yatırımlara olan etkileri belirlenecek.
Arık, Türkiye’nin karstlaşmaya uygun kayaçlarla kaplı olduğunu, bu durumun obruk oluşumunu artırdığını vurguladı. Konya Kapalı Havzası’nda, Konya, Karaman, Aksaray ve Niğde’yi kapsayan alanlarda obrukların tarihsel olarak devam ettiğini hatırlatan Arık, Anadolu’nun farklı bölgelerinde de obruk oluşumlarının artış gösterdiğine dikkat çekti.
“KONYA’NIN DIŞINDA BİRÇOK İLDE OBRUK OLUŞUYOR”
Son günlerde Konya’nın dışında birçok ilden obruk oluşumu haberleri aldıklarını belirten Arık, “Eskişehir, Afyonkarahisar, Denizli, Ankara, Çankırı, Çorum, Yozgat, Sivas, Diyarbakır, Bitlis ve Batman gibi illerde obruklar oluşmaya devam ediyor. Hatta Erzurum ve Şanlıurfa’da da obrukların meydana geldiğini biliyoruz.” şeklinde konuştu.
Batı Anadolu’da, Denizli’den sonra Manisa’da da obruklar gözlemlenmektedir. Geçmişten beri oluşan obruklarla birlikte, obruk tehlikesi bulunan il sayısını geçtiğimiz yıl AFAD ile 16 olarak belirledik. Bu iller arasında Konya, Aksaray, Karaman, Nevşehir, Eskişehir, Afyonkarahisar, Denizli, Ankara, Çankırı, Çorum, Sivas, Diyarbakır, Bitlis, Batman, Şanlıurfa ve Manisa yer alıyor.
“YER ALTI SU SEVİYESİ DÜŞTÜKÇE YER ALTINDAKİ BOŞLUKLARIN BOYUTLARI DA BÜYÜYOR”
Arık, belirlenen 16 ilde obrukların oluşmaya devam edeceğini öngördüklerini kaydetti. Obrukların karstik bir yeryüzü şekli olduğunu ve yer altında devam eden dinamik bir sistem olarak düşünülmesi gerektiğini ifade etti. Yer altındaki bağlantılı boşluklar ve mağaralar genişleyebiliyor. Yer altı su seviyesi düştükçe, bu boşlukların boyutları da büyümektedir. Bu büyüyen boşluklar üzerindeki örtü yükünü taşıyamayacak duruma geldiğinde obruklar meydana gelir. Kuraklık burada bir yan etki olarak değerlendirilebilir. Obrukların oluşumunun esas sebebi karstlaşmaya uygun kayaçların varlığıdır; ancak kuraklık, iklim değişikliği ve aşırı yer altı suyu kullanımı bu durumu olumsuz yönde etkileyerek obruk oluşumunu artırmaktadır.
Arık, güncel obrukların çoğunun örtü çökmesi şeklinde oluştuğunu ve karstik karbonatlı kayaçların bulunduğu bölgelerde örtü yükünü taşıyamayıp çöktüğünü belirtti.
“HEM KONYA’DA HEM DİĞER İLLERDE ÇALIŞMALAR BAŞLATILACAK”
AFAD Başkanlığı ile yıl başında yapılan toplantıda hem Konya’da hem de diğer illerde çalışmaların başlatılması kararlaştırıldı. Belirlenen illerde obruk risk haritası oluşturulacak. Öncelikle obruk oluşma potansiyeli olan bölgelerin haritası çıkarılacak. Bu haritalar oluşturulduktan sonra planlama devam edecektir; fakat bir bölgede yapılan çalışmanın, orada obruk oluşum sürecinin durduğu anlamına gelmeyeceği vurgulanmaktadır. Nitekim, içinde bulunduğumuz bölgede duyarlılık çalışması yapılmasına rağmen obruklar oluşmaya devam etmektedir.
KAYNAK: AA Haber7
