Üç farklı kıtada vazife yapan, FIFA’nın Teknik Çalışma Kümesi üyesi olan ve mart ayının başında TFF’de “Milli Grup Memleketler arası Teknik Danışmanı” olarak vazifeye başlayan Muhsin Ertuğral, Türk futbolunun röntgenini çekti. Türk futbolunu, dünya ve Avrupa ile mukayeseli tahliller yaparak kıymetlendiren Ertuğral, şu açıklamalarda bulundu:
Geçtiğimiz Mart ayı başında Türkiye Futbol Federasyonu’nda Millİ Ekip Milletlerarası Teknik Danışmanı olarak misyona başladınız. Vazifeniz kapsamı nedir?
“Görevimin epey kapsamlı olduğunu söyleyebilirim. Dünya futbolundaki yeni trendler ve gelişmeler, Avrupa’nın önde gelen liglerindeki planlamalar, yapılanmalar ve gelişim projeleri üzere alanları inceliyorum. Son dönemde geçtiğimiz ay Türkiye Futbol Federasyonu tarafından ilan edilen yabancı oyuncu kuralının olumlu ve olumsuz noktalarına ilişkin ayrıntılı bir sunum hazırladım. Dünya futbolunun demografik yapısına ve son Dünya Kupası’ndaki trendlere ilişkin de raporlar oluşturdum. Önümüzdeki EURO 2020 turnuvasına hazırlanırken bu trend, model ve verilerden faydalanacağız. Ayrıyeten gelişime dönük çalışmalara da ışık tutacaklar. Üzerinde önemle durduğumuz noktalardan biri de Türkiye ile başka ülkeler ortasındaki gelişim uygulamalarındaki farklılıklar.”
Uzun yıllar Güney Afrika’da çalıştınız ve orada tabir yerindeyse fenomen bir figür haline geldiniz. Güney Afrika’da bu kadar başarılı deneyimler yaşamanızı neye bağlıyorsunuz? Bu ahenk nasıl sağlandı?
“Güney Afrika kendi gelişimim için çok önem taşıyan bir ülke oldu. Ülkenin Hollanda ve İngiltere modelleri taşıyan ve uygun organize edilen bir futbol ligi var. Doğal ki futbolda dünyanın her ülkesinde olduğu üzere orada da en önemli şey muvaffakiyet. Çok kültürlü bir ortama sahip olan Güney Afrika’nın Avrupa’dan pek bir farkı yok. Bu farklı kültürlere, toplumsal yapılara ve konuşulan dillere adapte olmak zorundasınız. Ayrıyeten kendi futbol niyetlerimi de orada uygulama fırsatı bulabildim. Tahminen kulağa naif gelecek lakin altyapılara önem veren bir teknik yönetici olarak, birçok oyuncu yetiştirerek müsabakanın içinde kalmayı istek ettim. Güney Afrika’da tecrübeli oyuncular ile genç oyuncular ortasındaki farkın Avrupa liglerindeki üzere büyük olmadığını gördüm; bunun üzerine risk almaya paha olduğunu düşündüm ve sonuçta da başarılı oldum. Kıta dışından gelen biri olsam da oyuncularla aramda oluşabilecek bariyerleri de aşabildim. Ayrıyeten emekli olmuş tanınmış oyuncuları tekrar futbola kazandırarak antrenör ve eğitici olarak yanıma aldım. Bunlar ortasında Türkiye’de forma giymiş Fani Madida, Donald Khuse, Steve Komphela ile Dr. Khumalo üzere Güney Afrika’nın sembol futbolcuları da vardı.”
Yıllardır FIFA’nın Teknik Çalışma Kümesi’nin (TSG) bir üyesisiniz. Bu kümeyle ne üzere çalışmalar yaptınız?
“TSG (Technical Study Group) yani Türkçesiyle Teknik Çalışma Kümesini birkaç sözle dünya futbol gelişimini araştıran küme olarak özetleyebiliriz. Küme, büyük turnuvaların ve gençler seviyesindeki tertiplerin tüm teknik ve taktik tahlillerini yaparak gelişim projeleri sunuyor. Bence çok önemli bir fonksiyonu olan bir küme. Çünkü burada, dünya çapındaki sayılı teknik adamlarla omuz omuza çalışma imkanı buluyorsunuz. Bu kümeye dahil olmam konusunda Federasyonumuzun Onursal Başkanı Şenes Erzik’in verdiği dayanak gurur vericiydi. Ülkemizi her türlü platformda olduğu üzere, burada da en yeterli şekilde temsil etmek emelindeyim.”
Şu anda dünya futboluna hakim olan trendleri ve geçmişten bugüne değişimler üzerine yorumlarınızı alabilir miyiz?
“Son yıllarda futbolun gelişimine baktığımızda, bence topun geri kazanılması sonrasındaki geçiş oyununun nasıl geliştiğini ve hızlandığını görmek bence en heyecan verici gelişme. Duran toplar artık çok özel bir duruma geldi. Duran toplar için istatistiklere daha yakından bakmamız gerekiyor. Duran toplar artık daha mı yeterli kullanılıyor yoksa gereğince yeterli savunulamadığı için mi duran toplardan atılan gollerin oranı bu kadar yükseldi? 2018 Dünya Kupası’nda atılan 169 golün 73’ünün (%43) duran toplardan geldiğini görmek EURO 2020’de de oranın yükseleceğine işaret edebilir. Lakin şöyle bir gerçek de var, Avrupa’nın ayrıntılı taktik anlayışı Dünya Kupalarına Asya ve Afrika’dan katılan kadrolara nazaran daha yüksektir. Dolayısıyla bu bedeller değişebilir.”
2009-10 döneminde Sivasspor’u çalıştırmıştınız. O dönemden itibaren Türk futbolunu yakından takip edebilme bahtınız oldu mu? 10 yıllık süreç içerisinde Türk futbolunda geçmişe nazaran ne çeşit farklar gördünüz?
“Üç farklı kıtada vazife yapmış olmama karşın, Türk futbolundan hiçbir zaman kopmadım. Futbolda 10 yıl uzun bir süreçtir. Bu süreçte olağan ki teknik yöneticilerin oyuna bakış açıları değişti. Ülkemizde de çok kültürlü ortamlar gelişti. Oyuncuların piyasa pahaları ve önemleri gitgide arttı. Buna ayak uydurabilmek için de günümüzün kulüplerindeki teknik takımlar genişledi. Genç teknik adamların yetiştiğini görmek büyük memnunluk verici. Son dönemde Okan Buruk ve Erol Bulut üzere yetenekli teknik yöneticilerin sayısının gitgide artacağına inanıyorum. Son 5 yıl içinde kendi ülkemizde yetiştirdiğimiz oyuncuların Avrupa liglerine transfer olmalarını da olumlu bir gelişme olarak sayabiliriz. Harika Lig’deki futbolcuların teknik olarak bir düşünceleri olduğunu düşünmüyorum lakin oyunun temposunu geliştirebiliriz. Gücümüz var lakin atletik yeteneklerimiz sonlu. Topla çok uygunuz ancak fizik olarak topla hareket süratimiz kâfi seviyede görünmüyor. Akışkan bir oyun için atletik yapının gelişmesine önem verilmesi gerektiğini düşünüyorum.”
Medyada sıklıkla Türk futbolunda “bir ekol oluşturulması” gerektiği söylenir. Şayet bir Türk futbol ekolü oluşturulsa bunun ögeleri neler olur? Futbolda ekol olmuş ülkelerin dışında, son yıllarda futbol yapılanmaları sayesinde gelişme gösteren ülkeler var. Sözgelimi Belçika, Hırvatistan, İzlanda. Türkiye’de de bu ülkelerin yöntemlerinden esinlenemez miyiz?
“Ekol, beni çok ilgilendiren ve üzerinde durduğum bir mevzu. Yıllarca Ajax sisteminde bulundum. Hollandalılar, kendi ideolojilerini Güney Afrika’da en üst seviyede denedi ve uyguladı. Bu tartışmaların içinde daha önce de bulunduğum için şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki ekol, bir teknik adam transferiyle gerçekleşmez ve bir “ekol” teğe bir transfer edilemez, bu mümkün değildir. Her ülkenin sosyoekonomik yapısı farklıdır. Bu da her ülkenin kendi şartlarına nazaran program hazırlamasını gerektirir. Bunun sonucunda da “EKOL” denen oyun kimliği ortaya çıkartılır. Bunun üzerinde derin bir çalışma yapmamız gerekiyor. Diğer ülkelerdeki modelleri ve yapıları uygun öğreneceğiz. Sonra kendi bilim merkezlerimizle birlikte çalışarak ve tecrübelerimizi de içine katarak, çok genç yaşlarda oyuncular için bir kimlik oluşturmak zorundayız. Bu noktada, İspanya modelinin kültürel ve toplumsal bakış açısından ülkemize yakın olduğunu söyleyebilirim.”
Futbolumuzdaki problemlerin tahlilinden bahsedildiğinde ilk olarak yabancı futbolcu sınırlaması akla geliyor. Bu gerçek bir yaklaşım mı? Son 9 yılda 15 sefer sistem değişikliği yaşanmışsa, uzun vadede istikrar nasıl mümkün olur?
“Sorunuzun içinde önemli bir cümle var: “İSTİKRAR.” Her yapılanmanın geniş çaplı bir hazırlık dönemi olur, onun arkasından da istikrarlı uygulamalar gelir. Bu da başarıyı getirir. Türk futbolunun yabancı oyuncu sınırlamalarıyla ilgili daima bir arayış içerisinde olduğunu görüyoruz. Bu arayışlar esnasında olumlu ve olumsuz noktaların enine uzunluğuna tartışılması gerekir. Fazla derinlere inmeden size her iki yön için birkaç örnek verebilirim. Harika Lig’de 2019-20 döneminin ilk yarısında 18 kadromuzun yaptığı 153 müsabakada yer alan oyuncuların yüzde 35’i Türk, yüzde 65’i ise yabancıydı. Kadrolarımız, rekabet sebebiyle ve başarıyı yakalama ismine milyonlarca döviz harcayarak takımlarına düşük kaliteli futbolcular katıyor. Kulüpler, transferlerini yaparken bütçelerini aşarak büyük meblağlar harcıyor. Sonuçta ekonomik ıstıraba düşüp borçları nedeniyle kaybolacak hale geliyorlar. Daha birkaç yıl önce Harika Lig’de gayret eden birçok ekibin, ekonomik çıkmaz nedeniyle bugün amatör kümelere kadar düştüğünü üzülerek izliyoruz. Üstün Lig’in oluşturduğu gelirler yabancı oyuncu transferinde kullanılırken, bu mali imkanların sportif performansa katkı sağlayacak sonuçları pek de doğurmadığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte, kulüplere en fazla yabancı oyuncu bulundurma fırsatı verilen 2006-2019 yılları ortasında Türk futbolunun UEFA’daki durumunu 10. sıranın üzerine taşıyamadığını görüyoruz. Yabancı oyuncu sayısının en fazla olduğu kelamı edilen dönemlerde Türk futbolunun UEFA nezdindeki performansını (UEFA katsayıları) kulüpler bazında daha üstlere çıkarması beklenirken, tahliller bunun karşıtı bir performans ortaya çıktığını gösteriyor. Yabancı serbestisinin olumlu yönlerinden bahsedersek de şunları söyleyebiliriz. Son 5 yıl içinde 21 Türkiye altyapılı oyuncu yurt dışına transfer gerçekleştirdi. Yayın gelirlerinin artmasıyla birlikte ekonomik gelişme kaydedilmiş oldu. Bu sayede Anadolu grupları Harika Lig’deki rekabet düzeyini arttırabildi. Geniş yabancı kontenjanı ile gelecek vadeden yabancı oyunculara yatırım yapma talihi bulundu. Yabancı kuralı üzerinde düşünürken çözmemiz gereken esas bir sorun var: Genç futbolcularımıza nasıl daha fazla oynama imkânı sağlayabileceğiz? Bu nedenle, genç futbolcuların Muhteşem Lig’de nasıl daha fazla oynayabilecekleri konusuna yoğunlaşmalıyız. İngiltere son Dünya Kupası takımına baktığımızda, üst seviye seçkin akademilerden yalnızca 5 oyuncu ile oynadı. Geriye kalan 18 oyuncu, Premiere League alt liglerinde geliştirerek ülkelerini Dünya Kupası’nda temsil ettiler. Bunları söyleyerek, genç oyunculara seçenekler bulmamız gerekiyor, zira grupların yabancı kontenjanı ile ilgili tartışmamız hiç bitmeyecek. Dünyanın en önemli liglerinde oyunculara ödenen sayıları biliyoruz. Ülkemizdeki futbol yönetimi bu bedeli karşılayacak bir planı ortaya koymak, uygulamak için zaman ve istikrar istiyor. Günü kurtaran kanılardan uzaklaşırsak, radikal yaklaşımlarla önümüzdeki yılları teminat altına alabiliriz.
Kulüp kadrolarımızın son yıllarda Avrupa kupalarında evvelden olduğu kadar başarılı sonuçlar alamamasını nasıl yorumlarsınız? Avrupa ile aramızdaki makas bu kadar açıldı mı? Üstelik bu durum yabancı oyuncu konusunda kulüplere geniş bir kontenjan tanınmasına karşın yaşandı.
“İngiltere, İspanya, Almanya, Fransa ve İtalya sıralamada nitekim ortayı açtı ve açmaya da devam ediyor. Ruslar, önemli harcamalar yaparak liglerini ayakta tutmaya çalışıyor. Belçika, Portekiz ve Hollanda’daki kulüpler ise futbolcu yetiştirip büyük liglere ihracat yaparak ayakta kalmaya çalışıyor. Biz şu an başkaları ortasındayız. Hakikat planlama ki burada en önemli faktör eğitim ve gelişim yatırımları olacaktır, yapılan planlamalar ve alınan kararların istikrarlı bir şekilde uygulanması, yeteneğimizi tekrar su üstüne çıkartabilir. Beşiktaş, Şenol Hocamızın yönetiminde, ortalama 9 yabancı oyuncu ile gayret ederek 2016-17 döneminde UEFA Avrupa Ligi’nde çeyrek final oynayan, 2017-18 döneminde da UEFA Şampiyonlar Ligi kümesini namağlup önder bitirebilen ilk Türk ekibi oldu.”
Türk kulüpleri, tesisleşme açısından dünya ve Avrupa’daki öbür kulüplerle karşılaştırıldığında nerede duruyor?
“Son yıllarda bir kademe kaydettik. Üst seviye kadroların tesisleri, yeni stadyumların yapılması, futbolun önemli gelir kaynaklarından olan maç günü gelirlerinde bir artış sağladı. Maalesef COVID-19 pandemisi nedeniyle kulüplerin bu gelir kaleminden yoksun olması bütçelerinde büyük bir açık bıraktı. Avrupa’yla devamlı ve daima rekabet edebilmek için altyapı yatırımları ve tesisleşme atılımları gerekiyor. Gelişim için en önemli faktörlerden biri altyapı tesisleri ve genç oyuncuların yeteri kadar rekabet içinde bulunabilmeleri de önemli. Idman imkanları ile eğitmenlerin ve üst seviye ekiplerin bulunmadığı kırsal kesitlerde kesinlikle oyunculara dönük bir bölgesel üs sağlanması gerekiyor. Bugün Türkiye’nin demografik yapısı incelendiğinde çocuk nüfus oranının en yüksek olduğu iller Şanlıurfa, Şırnak, Ağrı, Muş ve Siirt. Öteki bir deyişle, bizim şu anda eğitmemiz gereken yaş kümelerin en ağır bulunduğu bölgeler. Türkiye’deki çocuk nüfusun sayısı 22,9 milyondur. Türkiye’deki çocuk nüfusun toplam nüfusa oranı, AB’ye üye 28 ülkenin hepsinden de yüksek.”
Bir futbolcuyu memleketler arası düzeyde gayret edebilecek seviyeye getirmek için en az 6-8 yıl ortası emek verilmesi gerektiği dile getiriliyor. Bu süreyi kâfi görüyor musunuz? Türkiye’deki sabır seviyesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
“Bence artık bu müddet de kâfi değil. Bu süreçte lakin ortaokuldan direkt üniversiteye gidebilirsiniz. Halbuki Avrupa’nın üst seviye eğitim ve gelişim akademileri en az 10 yıl tahsil mühleti sunuyor. Yarışın içinde daima kalabilmek için gelişim platformunun kesinlikle kurulması gerekiyor. Günümüzde futbol sonuca dönük. Eğitim ve gelişim de zaman alan ve sabır gerektiren bir yol. Bunları bilerek hareket etmek gerekiyor. Kulüp yöneticileri, taraftar ve medya baskısı nedeniyle akademilerin umut vadeden oyunculara değil, acil muvaffakiyet sistemine hizmet ettiğini görüyoruz. Özetle yöneticiler, teknik takımların genç oyunculara güvenmenin sıkıntı olduğunu tespit etmelerine neden oluyor. Kulüpler, gençleri hakikat bir şekilde yükseltmiyor. Genç oyuncular tribünlerde gelişemez. Tahminen de akademilerin kalitesinin düştüğü gerçeğini bu türlü tabir etmek gerekir. Hollanda, Belçika, Almanya ve İspanya’nın gençlerin gelişimi için istikrarlı liglere ve kulüplere sahip olduğunu söylemeliyim. Altyapı futbolundan üst seviye profesyonel futbol düzeyine yükselmek çok güç bir iştir. Genç oyuncular, yalnızca fizikî değil, zihinsel olarak da büsbütün farklı bir oyuna geçiş yapıyor.”
Türkiye’de birtakım mevkilerde milletlerarası düzeyde oyuncu yetiştirmek konusunda düşüncelerimiz var. Mevki bazında yaşanan bu sorunu nasıl açıklamak gerekir?
“Şenol Hocamız bu mevzuyu kısa bir müddet önce dile getirdi. Üzerinde çalışılması ve tartışılması gereken önemli bir bahis. Örneğimizi tekrar İspanya üzerinden verirsek, oyun kültüründe kesinlikle tipik, ülkeye has orta saha oyuncuları yetiştirilir. La Liga’da çabucak hemen her ekipte sistemli olarak oynayan üstün yetenekli İspanyol orta saha oyuncuları vardır. İspanyol futbolunda genç oyunculara inanç ve itimat verilirken gelişmeleri için zaman tanınır. La Liga’dan yetişen ve şu an altın çağını yaşayan 25 yaş ve altındaki yetenekli merkez orta saha oyuncularından örnekler verelim: Real Madrid’den Marco Asensio (24), Valencia’dan Carlos Soler (23), Atlético Madrid’den Sal guez (25), Napoli’de Fabin Ruiz (24) Manchester City’den Rodri (24), West Ham’dan Pablo Fornals (24) ve Milan’dan Samu Castellejo (25). Bizim bu türlü bir kimliğimizin olması için TFF’nin Gelişim Departmanı’nın tüm programları ve içindeki mevcut sorumlu sistemleri hazırlayıp kulüplere empoze etmesi gerekiyor. Kendimize şu soruları sormamız lazım: “Türkiye’ de hangi futbol ekolü başarılı olur? Kendi kültürel ve toplumsal özelliklerimiz ışığında hangi stratejileri uygulamalıyız? Ne tıp projelerle muvaffakiyet elde edebiliriz?”
A Milli Grubumuzun EURO 2020 finallerine kalma başarısı göstermesinin yurt dışındaki teknik etraflarda ne üzere yansımaları oldu?
“Türkiye ile ilgili ilginç görüş açıları var. Bu soruyu cevaplarken biraz gerilere gitmek isterim. EURO 2008 öncesinde, Köln Spor Akademisi’nde turnuvaya katılan tüm ülkeleri tanıtma amaçlı Alman Milli Kadrosu’na sunulan rakip tahlil raporları hazırlandı. Milli Kadromuz, olumlu ve olumsuz manada öngörülmez özelliklere sahip bir kadro olarak nitelendirildi. Türkiye için kullanılan tabirler şöyleydi: “Onlar, her şeyin bittiği düşünülen bir anda bir kıvılcımla tutuşup canlanırlar ve kaybedildiğine inanılan maçı lehlerine çevirebilirler. Buna rağmen, kendileri için her şey yolunda giderken beklenmedik meseleler yaşayıp ellerindeki maçı da kaybedebilirler.” Yabancı gözüyle bu bakış her ne kadar eski bir turnuvaya ilişkin olsa da Milli Kadromuzun katıldığı son eleme müsabakalarında büyük sükse yaparak EURO 2020 finallerine kalması, rakiplerimizin gözünde bizimle ilgili “öngörülemezlik” algısını canlı tutacak ve bizi her açıdan inceleyerek eksiksiz tahlil edeceklerdir.”
EURO 2020 Elemelerinin bir tahlilini yaptığınızı iddia ediyorum. Bu tahlillerden bizimle paylaşabileceğiniz veriler nedir? Geliştirmemiz gereken yönlerimiz ve kendimize çizmemiz gereken rota ne olabilir?
“Şenol Hocamız, ekibimizin emelini belirledi. Dünya futbolunda ekol olmuş ülkelerle yarış içinde olmak ve eğitimin sağlayacağı sonuç doğrultusunda unvan sahibi ekiplerden biri olup o düzeyde kalabilmek. Niyetimiz, daha genç oyuncuların geldiğini görmek ve tüm kategorilerdeki milli ekiplerimizin Dünya Kupaları, Olimpiyatlar ve Avrupa’da yarışları için sağlam bir temel oluşturmak. 2020 Avrupa Şampiyonası, bunun ne kadar güç olacağının altını çiziyor zira Avrupa’nın en iyilerinin güçleri birbirine çok yakın. Birinci sınıf futbolda artık her ayrıntı büyük önem taşıyor. Hiçbir şey tesadüfen gerçekleşmiyor. Dünya futbolundaki en yeterli grupları ve oyuncuları bu nedenle dikkatle tahlil etmek önem kazanıyor. Birbirine çok yakın olan ekipler ortasındaki ince nüanslar, lakin ayrıntılı tahlille fark edilebilir. Bu tahlillerle kendi teknik-taktik prensiplerimize ışık tutabiliriz.
Öte yandan, her kısa vadeli trendin akabinde koşmamak da önemlidir! Öncelikle ayırt edici, güçlü yönlerimiz, zayıf yönlerimiz, toplumsal, kültürel ve hatta genetik özelliklerimiz değerlendirilerek ve kullanılarak birleşik bir oyun fikri geliştirmek hedeflendi. Bu, geleceğe yönelik oyun planı; eğitim ideolojimiz ve yeteneklerimizin tanıtımı için yönlendirme noktası ve yol gösterici bir prensip olacaktır. Şenol Hocanın prensibinin, sürekli grup ruhu, hürmet ve disiplin üzere geçerli bedellere dayandığını düşünüyorum. Bu noktada, dikkatli, son derece önemli kıymetlendirme çalışmaları için tüm tahlil gruplarının uğraşları kilit durumda. Avrupa Şampiyonası, Dünya Kupası’ndan daha yüksek bir kalite yoğunluğuna sahiptir. Bu kupada Avrupa’nın en güzel milli kadroları, ilgi cazibeli birçok teknik-taktik, oyun konsepti ayrıntılarını ve yeniliklerini sunacak. Amaç, Avrupa’nın en uygun kadrolarının ve oyuncularının net eğilimlerini ve kalite standartlarını filtrelemek ve bunları kendi oyun ideolojimize ve konseptimize entegre etmek olacaktır! Avrupa Şampiyonası elemelerinde tahlil grubumuz, hocalarımız, Avrupa’nın en düzgün milli kadrolarını sunan teknik-taktik ayrıntılar ve mevcut oyun kavramlarını kıymetlendirdi. Bizim futbolumuz bu mevcut kalite özelliklerine nazaran kendini ölçebilir. Ayrıyeten, perspektif odaklı 2018 Dünya Kupası değerlendirmesiyle birlikte yurt dışında ve ülkemizde oynayan oyuncularımızın bulundukları konum ve ekibe nazaran oynadığı farklı oyun ideolojileri ve alışkanlıklarıyla birlikte aldıkları müsabaka müddetlerini de içeren bir konsept hazırlandı.”
