“Ekonominin Koronavirüsle Mücadelesi” raporuna nazaran, en optimist senaryoda bile global ekonominin 2021’in ilk yarısına kadar “V” biçiminde bir toparlanma yaşaması beklenmezken, gelecek yıl salgının büyük ölçüde ortadan kalkması kuralıyla 2022 yılı, ekonomide toparlanma ve telafi yılı olacak.
Siyaset, Ekonomi ve Topluluk Araştırmaları Vakfı’nın (SETA) yayımladığı “Ekonominin Koronavirüsle Mücadelesi” raporuna nazaran, COVID-19 salgını modern dünyada daha evvel eşi gibisi görülmemiş şiddette ve büyüklükte bir bunalıma yol açtı.
Krizden ekonominin hem arz hem de talep cephesi farklı boyutlarda çok önemli darbelere maruz kalırken, finansal piyasalar da bu bunalım nedeniyle önemli bir çöküş yaşadı. Ülke ekonomileri salgın sürecinde arz, talep ve finans boyutlarıyla kendilerini kıymetli bir buhranın içinde buldu.
COVID-19 bunalımıyla savaş kapsamında hükümetler devasa mali destek paketleri açıklarken merkez bankaları da bol sıfırlı yeni likidite imkanları sunarak ekonomiyi ayakta tutmaya çalıştı.
Devletler, bir taraftan karantina tedbirleriyle halkın sıhhatini muhafazaya çalışırken vesair taraftan ekonomik aktivitenin mümkün olduğunca devam etmesi için ağır bir uğraş verdi. Global ölçekte açıklanan ekonomik paketlerin yekun bedeli 8 trilyon dolara yaklaştı.
“2021’in ilk yarısına kadar “V” formunda bir toparlanma yaşaması zor”
Raporda, ortalama senaryoda, COVID-19 salgınının güçlenip zayıflamakla birlikte temelde 1-2 yıl süreceğine işaret edildi. Şu an dünyada salgınla ilgili uygulanan “virüsün yayılmasını geciktirme ve zamana yayma” stratejisinin temelde, sağlık sisteminin salgın nedeniyle çökmesinin önüne geçmek ve gereken tıbbi adımları atma kapasitesini korumak ile virüsün aşısı ve antiviral ilaçları bulunana yahut virüs gereğince mutasyon geçirerek görece zararsız hale gelene kadar zaman kazanmak ismine uygulandığı belirtildi.
Raporda, “Hastalık düşük bir yayılma süratiyle 1-2 yıllık süreçte muhtemelen nüfusun önemli bir kısmına bulaşmış olacaktır ki bu da önemli seviyede bir ‘kitlesel bağışıklık’ manasına gelir. Öte yandan, bu süreçte tam bir kitlesel bağışıklığın kazanılamaması yahut COVID-19’a yönelik aşının ve güçlü antiviral ilaçların bulunamaması durumunda ise salgının üçüncü yıl ve sonrasında da hayatlarımız üzerinde, ilk 1-2 yılki kadar olmasa da kıymetli ölçüde tesirli olacağı unutulmamalıdır.” tabirlerine yan verildi.
Topluluk sıhhati, tedavi ve aşı boyutlarında çok fazla belirsizlik bulunması sebebiyle COVID-19krizinin global ekonomi üzerinde kısa ve orta vadeli tesirlerine dair nokta atışı iddiada bulunmanın hayli güçlükle olduğuna değinilen raporda, şunlar kaydedildi:
“En optimist senaryoda bile global ekonominin 2021’in ilk yarısına kadar ‘V’ halinde bir toparlanma yaşaması çok mümkün gözükmemektedir. Global ekonominin kendine gelmesi için en az 1.5-2 yıl gerekebilir. 2. yıl için de salgının büyük ölçüde ortadan kalkması kuralıyla üçüncü yıl çok büyük orantıda bir toparlanma ve telafi yılı olacaktır. Lakin ne toparlanma eksiksiz bir halde gerçekleşecektir ne de ekonomi ‘eski haline’ dönecektir. Bu durumun art planında ise temel olarak bir taraftan şirketlerin, yatırımcıların risk algılarında ve stratejik anlayışlarında yaşanacak dönüşüm gayrı taraftan da tüketicilerin satın alma davranışlarında görülecek değişim bulunmaktadır.”
“Devletler kısa ve orta vadede sağlık sisteminin direncini müdafaayı amaçlıyor”
Raporda, bunalımın ülkeler üzerindeki tesirinin farklı kademelerde hissedileceği belirtilirken, devlet kapasitesi ve toplumsal kapitali yüksek olan ülkelerin bunalımı atlatma konusunda daha başarılı olacağı kaydedildi.
Devletlerin kısa ve orta vadeye yönelik en değerli gayelerinin sağlık sistemini direncini korumak, şirketleri ayakta tutmak ve işsizliği önlemek olacağı aktarılan raporda, “Uzun vadede ise bu yaşananların global sistemdeki muhtemel tesirlerini uygun tahlil edip akıllı ve kapsamlı siyasetleri hayata geçirmek, ülkelerin siyaset ajandasının bir numaralı gündem unsuru olacaktır. Bunları başarabilen ülkelerin ilerleyen yıllarda global ekonomideki yüklerini kayda bedel nispetlerde artırmaları beklenebilir” sözlerine bölge verildi.
Türkiye özelinde ise yarı karantina tatbiklerinin iç talep üzerindeki olumsuz tesirleri ve global ekonomik aktivitedeki yavaşlamadan ötürü COVID-19 salgınının ekonomik büyümeyi aşağıya çekmesinin ve işsizliği artırmasının kaçınılmaz olduğu vurgulanan raporda, şu açıklama yapıldı:
“Sanayide kapasite tasarruf nispetlerinin gerilemesi ve hizmetler kolunda faaliyet gösteren birçok şirketin uzunca bir mühlet saklı kalması da büyümeyi dramatik biçimde daraltmaktadır. COVID-19 buhranı nedeniyle global ekonomide yaşanan daralma doğal olarak Türkiye’nin ihracat seviyesini kayda bedel nispette düşürecektir. Türkiye’nin gerçekleştirdiği ihracatta önemli bir hisseye sahip olan Avrupa’nın COVID-19 buhranından birincil seviyede etkileniyor olması da ihracattaki düşüşü perçinleyecektir.”
“Türkiye, oluşacak yeni sistemde müspet ayrışabilir”
Türkiye’nin gelecek yıllarda oluşacak yeni sistemde müspet ayrışabileceğinin vurgulandığı raporda, şu sözlere konum verildi:
“Çok uluslu şirketler, üretime dair riskleri farklılaştırmak ve dağıtmak için üretim tesislerinin bir kısmını Çin’den diğer coğrafyalara taşımayı tercih edebilirler. Burada gerek imalat sanayiindeki eser çeşitliliği ve yetişmiş insan gücü gerekse lojistik avantajlarından ötürü Türkiye önümüzdeki yıllarda daha fazla direkt yabancı yatırım çekerek üretim ağını güçlendirme fırsatı yakalayabilir.
Düşen petrol fiyatlarının sebep olacağı ekonomik badirelerden ötürü Rusya ve Orta Şark piyasalarının da daralacağı dikkatlerden kaçmamalıdır. İhracatın yanı sıra cari dengeyi olumsuz etkileyebilecek bir gayrı alan turizmdir. COVID-19 buhranı turizm kolunu derinden etkilemektedir. Bu durum Türkiye üzere turizm sektörünün ekonomideki yükü yüksek olan ülkeler için önemli bir dezavantaj oluşturmaktadır. Öte yandan, petrol fiyatlarındaki sert gerileme ise yılda ortalama 37.5 milyar dolar ‘enerji açığı’ olan Türkiye açısından cari süreçler hesabını dengeleyici bir ögesidir. Azalan ekonomik aktiviteyle birlikte şirketlerin ve bireylerin ithalat eğilimde önemli bir gerileme yaşanması da kuvvetle olasıdır.”
Raporda, pandemi sonrası periyotta, tıbbi cihazlar, kimya, hijyen eserleri, besin, tarım, robotik, 3D yazıcılar, yapay zeka, büyük done, yenilenebilir güç teknolojileri, su ve atıksu arıtma bölümler ve teknolojilerinin daha fazla öne çıkabileceği belirtildi.
Kaynak: AA
