Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve Kosova Başbakanı Avdullah Hoti, Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile yarın Brüksel’de bir araya gelerek ikili ilişkileri ve Balkanlar’daki son gelişmeleri ele alacak.
AB’nin Belgrad-Priştine Diyaloğu Kişisel Temsilcisi Miroslav Lajcak’ın da katılacağı içtima, 2018 yılının kasım ayından sonra diyalog süreci kapsamında yapılacak ilk içtima olacak.
12 Temmuz Pazar günü yapılması planlanan içtima, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Borrell, Vucic ve Hoti’nin geçen hafta görüntü konferans yoluyla yaptığı tepenin akabinde 16 Temmuz’a ertelenmiş, 12 Temmuz’da ise yeniden online olarak hazırlık içtiması gerçekleştirilmişti.
ABD’DEKİ IÇTIMAYA İDDİANAME ENGELİ
Sırbistan ile hala kendi toprağı olarak gördüğü Kosova arasındaki diyalog sürecine geçen ay ABD de dahil olmak istemiş fakat 27 Haziran’da Washington’da yapılması planlanan içtima son anda iptal edilmişti.
Lahey’deki Kosova Şahsi Savcılığının, Cumhurbaşkanı Haşim Thaçi hakkında 1998-1999 yıllarındaki Kosova Savaşı’nda sivillere karşı savaş hatası işlediğine dair hazırladığı iddianameyi kamuoyuyla paylaşması üzerine önce Thaçi akabinde Hoti ABD’ye gitmekten vazgeçmişti.
ABD’nin milletlerarası çaptaki ara buluculuk eforlarına Kosova-Sırbistan meselesini ekleme teşebbüsü, en azından bir müddetliğine askıya alınmış oldu.
Hem Kosova ile ABD arasındaki ittifak hem de Rusya’nın her daim Sırbistan’ı desteklemesi dikkate alınırsa nahiyenin gelecekte yine büyük güçlerin gövde gösterisi yapacağı “bir soğuk savaş sahnesine” dönüşebileceği tabir ediliyor.
ABD’NİN ADIMINA AB ACILEN KARŞILIK VERDİ
ABD’nin diyalog sürecine dahil olmak için attığı adımın akabinde her ne kadar bugüne kadar çok somut bir muvaffakiyet edememiş olsa da sürecin mimarı olan AB de çabucak harekete geçti.
AB’nin kişisel temsilcisi Lajcak, haziran ayında önce Kosova’yı akabinde Sırbistan’ı ziyaret ederek tarafları AB çatısı altında yine diyalog süreci içtimalarına başlama noktasında ikna etti.
Sırp mallarına yüzde 100 vergi pratiği süreci askıya aldı
Eski Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) kumandanlarından Ramush Haradinaj’ın başbakanlığındaki hükümet, 2018’in sonlarına gerçek Sırbistan ve Bosna Hersek menşeli mallara yüzde 100 gümrük vergisi tatbike karar alınca diyalog süreci bir kere daha kesintiye uğramıştı.
Sırbistan’ın, daha önce Kosova’yı bağımsız devlet olarak tanıyan ülkeleri bu kararlarından vazgeçirmek için ağır efor sarf etmesinden rahatsız olan Kosova hükümeti, cevaben ek vergi uygulasa da AB, ABD ve Kosovalı kimi siyasi partiler koyulan vergilerin kaldırılmasını istiyordu.
Haradinaj’dan sonra başbakanlık koltuğuna oturan Albin Kurti ise gümrük vergisi tatbikinin lakin Sırbistan ile ekonomik ve siyasi mealde mütekabiliyet sağlandığında değiştirilmesinin Kosova’nın çıkarına münâsib olacağını savunuyordu.
Kurti’yi ve önderi olduğu Kendin Karar Al Hareketi’ni Sırbistan-Kosova ilişkilerinin sıradanlaşmasına engel olarak gören Kosova Demokratik Birliği (LDK), kendisinin de ortağı olduğu hükümeti Meclisteki itimat oylaması sonucu düşürürken, LDK’den Hoti yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi.
Hoti ise hizmeti devraldığı 4 Haziran’dan iki gün sonra, bir önceki hükümetin mütekabiliyet önlemini kaldırarak bir bakıma diyalog sürecinin tekrar başlatılmasının önünü açmış oldu.
KOSOVA KARŞILIKLI TANINMA İSTİYOR
Thaçi, yaşanan gelişmelerin akabinde yaptığı açıklamada, Kosova tarafının diyaloğun önündeki engelleri kaldırdığını ve memleketler arası topluluğun baskısının artık Sırbistan’a yönelmesi gerektiğini belirterek, “Sonucu iki ülke tarafından karşılıklı tanınma olacak diyalog sürecinin, zaman kaybetmeden tekrar başlaması gerekiyor.” dedi.
Her ne kadar yetkililer tarafından daha önce yalanlanmış olsa da masaya yatırılan tahlil önerileri arasında toprak değişimi önemli bir faktör olmaya devam ediyor.
Yerdeki kimi basın organları, Kosova kurumları aracılığıyla bu fikir hakkında lobicilik faaliyeti yürütüldüğünü öne sürerken, fikrin eski Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’a ilişkin olduğunu tez ediyor.
Bir kesim, toprak değişiminin ortamda “Pandora’nın kutusunu açmak” mealine geleceğini savunurken, Kosova ile Sırbistan arasında mübadele ya da toprak değişimi olmasının yere hakikaten barış ve istikrar getirip getirmeyeceği sorusunu soruyor.
RUSYA’NIN HALI DEĞİŞMEDİ
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, haziranda Sırbistan’a yaptığı ziyarette, Rusya’nın Kosova meselesine yaklaşımının değişmediğini belirterek, Rusya’nın, hem Priştine hem de Belgrad yönetimleri tarafından karşılıklı kabul görecek her türlü adımı destekleyeceğini söyledi.
Birebir ziyaretin akabinde açıklama yapan Vucic ise “Lavrov’dan aldığı notların bir cumhurbaşkanı olarak kendisini endişelendirdiğini” belirterek, bu notların genellikle Kosova meselesinin tahliline yönelik sunulan plan ve tasavvurlardan oluştuğunu aktardı.
Sırbistan’ı güçlükle bir sürecin beklediğini ve meseleye ilişkin tahlil önerilerinde epeyce dikkatli olmaları gerektiğini söz eden Vucic, bu noktada Rusya’nın verdiği destek için de teşekkür etti.
AB’YE ÜYELİK İÇİN SONUNCU TAHLIL KAIDE
Hem Kosova hem de Sırbistan, AB’ye tam üyelik yolunun meselenin kesin tahlilinden geçtiğinin farkında. Avrupalı birçok başkan, iki ülke arasında anlaşma olmadan ne Kosova’nın ne de Sırbistan’ın AB’ye üye olabileceğini belirtmişti.
Kosova’yı bu aşamada güçlükle durumda bırakan ise AB üyesi 4 ülke ve (İspanya, Yunanistan, Romanya ve Slovakya) Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin kendilerini hala bağımsız bir devlet olarak tanımaması.
Kosova’nın önündeki bir diğer engel ise hala Birleşmiş Milletler (BM) üyesi olmaması. Kosova’yı bugüne kadar 100’ün üzerinde BM üyesi ülke tanıyor gelgelelim Kosova’nın BM üyesi olabilmesi için 193 üyenin üçte ikisi tarafından tanınması gerekiyor.
EKSPERLERE NAZARAN KOSOVA’NIN MEVCUT DURUMU ÂLÂ DEĞİL
Kosovalı siyasi eksperler, Lahey’deki savcılığın Cumhurbaşkanı Thaçi ve eski Meclis Başkanı Kadri Veseli hakkında iddianame hazırlamasının akabinde gelinen noktada, Kosova’nın içinde bulunduğu durumun diyalog sürecinin devamı için âlâ olmadığını savunuyor.
Kosova’daki Adalet Enstitüsü Yöneticisi Ehat Miftaraj, AA’ya yaptığı değerlendirmede, yasal olarak şimdi yükümlülüğü bulunmasa da iddianamenin açıklanmasının akabinde Thaçi’nin etik olarak istifa etmesi gerektiğini savundu.
Öte yandan, AB başta olmak üzere milletlerarası topluluk temsilcilerinin uzun vadedir sürecin yöneticisi olan Thaçi’nin yokluğunda diyaloğun tekrar başlaması konusunda ikilemde olduğunu söyleyen Miftaraj, Thaçi’nin son 6-7 yıldır diyalog sürecinin en önemli aktörü olduğunun altını çizdi.
Miftaraj, iddianamedeki suçlamalar göz önüne alındığında mevcut durumda diyalog sürecinin devam etmesinin Kosova’nın yararına olmayacağını tabir etti.
Priştine Üniversitesinde anayasa hukuku profesörü olan Mazllum Baraliu ise duruşma tarafından şimdi kabul edilmemiş bir iddianamenin kamuoyuna açıklanmasının siyasi bir hamle olduğunu kaydederek, şahsi savcılığın Kosova’ya büyük zarar verdiğini ileri sürdü.
