Türkiye’de kolon kanserinin yaygın olmasının en büyük nedenlerinden birinin yeme alışkanlığı olduğunu dile getiren Prof. Dr. İlker Sücüllü, “Kırmızı et, işlenmiş et eserleri, çok yağlı ve kalorili besinler ve bir kadro yiyeceklerin yüksek ısıda pişirilmesi (mangal,ızgara gibi) ile ortaya çıkan kimyasal eserlerin kolon kanseri riskini arttırdığı net olarak bilinmektedir” dedi.
Türkiye’de akciğer kanserinden sonra en çok görülen kanser çeşidi olan kolon kanseri hakkında bilinmeyenleri ve alınması gereken önlemleri Pendik Medipol Üniversitesi Hastanesi Genel Cerrahi / Cerrahi Onkoloji Bölümünden Prof. Dr. İlker Sücüllü anlattı.
KOLON (KALIN BAĞIRSAK) KANSERİ NEDİR, NASIL BAŞLAR?
Prof. Dr. İlker Sücüllü, “Vücutta hücrelerin denetim dışı bir şekilde çoğalmaya başlaması ile kanser oluşumu gerçekleşir. Bedenimizin her yerindeki hücreler kanserleşebilir.” dedi ve ekledi: “Bunun kolondan köken alanına kolon kanseri denir. Birden fazla kolon kanseri, kolon iç katmanında yer alan ve ismine ‘polip’ denilen küçük oluşumlar ile başlar. Polip cinslerinin kansere dönüşmesi yaklaşık 5 ila 7 yıl üzere yıllar alan bir süreçtir. Her polip kansere dönüşecek diye de bir kural yoktur.”
Prof. Dr. İlker Sücüllü, en sık karşılarına çıkan polipleri ise şöyle sıraladı;
“Adenomatöz polip (adenom): Bu polipler kansere dönüşebilir. Şimdi kanser olmayan ancak kansere dönüşme ihtimali yüksek olan lezyonlardır. En sık kolon kanseri tipi adenokarsinom yani kolon yahut rektumu kaplayan bezleri oluşturan hücrelerin olağandışı büyümesidir. (yüzde 95)
Hiperplastik polip: Daha sık görülen polip çeşididir. Çok büyük oranda kansere dönüşmezler.
Kolon duvarı birçok katmandan oluşur. Kolon kanseri mukoza ismi verilen en iç katmandan başlar ve başka katmanların içine doğu hatta çevredeki lenf ve kan damarlarına hakikat büyüyerek bedenin uzak bölgelerine taşınabilirler. “
“YAŞ FAKTÖRÜ ÇOK ÖNEMLİDİR”
Kolon kanserinde değiştirilemez risk faktörleri hakkında ise şunları söyledi;
“Yaş faktörü çok önemlidir, 50 yaşından sonra risk besbelli olarak artmaktadır. Bunun yanı sıra iltihabi bağırsak hastalığı, chron ya da ülseratif kolit üzere hastalıklar ile birlikte bağırsak uzun vadeli iltihabi durumla karşı karşıya kalmakta, bu da zaman içinde displazi denilen kanser öncesi lezyonlara dönüşebilmektedir. Bu hastalık kümesinin kolon kanseri riski nedeniyle daha erken yaşta ve daha sık aralıklarla takip edilmesi gerekmektedir. Birebir zamanda genetik dediğimiz yani ailesinde kolon kanseri ya da adenomatöz polip (Kolon yahut rektumu kaplayan bezleri oluşturan hücrelerin olağandışı büyümesi) birinci derecede akrabalarda kolon kanseri olması yüksek risk manasına gelir. Ayrıyeten bu akrabanın kolon kanseri teşhisini 45 yaşından genç almış olması riski daha da arttırır. Ortalama her 5 hastanın 1’inde ailede kolon kanseri tanısı almış biri vardır. O nedenle aile hikayesi olan kimselere 50 yaş beklenmeden 35-40 yaş civarında kolonoskopi denetimi önerilir.”
KOLON KANSERİNDEN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Kolon kanserinden koruyabilecek kesin bir yöntem olmamakla birlikte kişinin önlenebilir risk faktörlerine dikkat edilmesi ile riski azaltılabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. İlker Sücüllü, “Düzenli taramalar ile kolon kanseri büsbütün tedavi edilebilecek, erken bir evrede saptanabilir. Şimdi kansere dönüşmemiş polipler kolonoskopik olarak çıkartılarak kanser önlenmiş olabilir” diye konuştu.
Prof. Dr. İlker Sücüllü’nün kolon kanseri hakkındaki sorulara verdiği cevaplar şöyle;
KOLON KANSERİ KISA MÜDDETTE Mİ ANLAŞILIR?
“Anormal hücrelerin büyüyerek polip oluşturmasının başlangıcı ile kolon kanseri gelişimi ortasında geçen süreç yaklaşık 7-10 yıldır. Sistemli tarama ile polipleri şimdi kanser oluşturmadan çıkartmak mümkündür.
KOLON KANSERİNDE SENKRON METAKRON NE DEMEKTİR?
Eş zamanlı olarak kolonun iki farklı bölgesinde kanser belirlenmesine senkron tümör ismi verilir ve yüzde 2-12 oranında görülür. Farklı zamanlarda ve farklı kolon bölgelerinde kanser belirlenmesine ise metakron tümör ismi verilir.
KOLON KANSERİNDE TARAMA YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Gaitada bilinmeyen kan tahlili hem kolay uygulanabilir olması hem de ucuz olması nedeniyle tüm toplumun taramasında kullanılabilecek en pratik yöntemlerden biridir. Burada kişinin verdiği örnekten gaitada kan bulunup bulunmadığı pratik bir yöntemle ortaya konmakta ve şayet bu türlü bir durum söz konusu ise de kişi kolonoskopiye yönlendirilmektedir. Risk faktörü olmayan hastalara tarama 50 yaşında başlanmalıdır. 10 yılda bir kolonsokopi altın standarttır. Bu inceleme ile yalnızca kanser tespit edilmemekte kanserin öncüsü olan polipler de hem bulunup hem de çıkartılabilmektedir. Yani kolonoskopi tıpkı zamanda bir tedavi aracıda olabilmektedir.
Kolonsokopi’nin uygun olmadığı hastalarda 5 yılda bir sigmoidoskpi (kısa kolonoskopi) ve dışkıda saklı kan öbür alternatiftir. Anne, baba ,kardeş üzere yakın akrabalarında kolon kanseri saptanmış kişilere tarama 40 yaş yada en genç kanser tanısı almış akrabasından 10 yıl önce başlanmalıdır. Birinci kolonsokopi olağan ise takibe 5 yıl orta ile devam edilmelidir.
KOLON KANSERİNDE TEDAVİ HALLERI NELERDİR?
Kolon kanseri tedavisi, genel cerrahi, onkoloji, nükleer tıp, radyoloji ve patoloji uzmanlarından oluşan multidisipliner bir heyetin nezareti altında gerçekleştirilir. Cerrahi tedavi açık cerrahi, laparoksopik cerrahi ve robotik cerrahi yöntemleri ile gerçekleştirilebilir. Cerrahi olarak kanser içeren kolon kısmı çıkartılır ve akabinde kalan her iki sağlam uçlar birbirine bağlanır.
KOLON KANSERİNDE LAPAROSKOPİK CERRAHİNİN FARKI NEDİR?
Açık yöntem ile yapılan kolon ameliyatları karın cildinde yapılacak uzun bir kesiyle mümkün olmaktadır. Bu uzun kesinin neden olduğu ameliyat sonrası ağrı ve karın içi yapışıklıklar hastaların hastanede kalış müddetini ve olağan günlük yaşama dönme müddetlerini uzatmaktadır.Laparoksopik cerrahide cerrah, yarım santimetre genişliğinde bir kesi yaparak buradan karın içine, laparoskop denilen ince metal bir teleskop aygıtı yerleştirir. Cerrah karın içini hastalığın durumunu ve yaygınlığını değerlendirdikten sonra yapılan öteki küçük kesilerden başka cerrahi aletler karın içine yerleştirilerek ameliyata başlanır. Hastalıklı kolon kısmı yeniden küçük bir kesiden beden dışına alınır.
Her hasta ya da hastalık laparoskopik cerrahi için uygun olmayabilir. Hastalar ve cerrahlar için asıl önemli olan hangi teknik uygulanırsa uygulansın başarılı bir cerrahinin gerçekleşmesidir. Bu nedenle başarılı bir laparoskopik cerrahi için deneyim ve tecrübe çok önemlidir.
Laparoksopik cerrahi; yapılan kesilerin küçüklüğü nedeniyle ameliyat sonrası hastanede kalış mühleti ve günlük yaşama dönme mühleti daha kısa, ameliyat sonrası ağrı çok daha az ve kesi yerlerden kalan yara izi daha azdır. Bu özellikleri nedeni ile laparoskopik cerrahide daha süratli iyileşme görülmektedir.”
NIZAMLI BESLENME VE FIZIKÎ AKTİVİTE İLE KOLON KANSERİ RİSKİNİ AZALTAN ÖGELER
Göbek çevresinin artmasına neden olan kilo alımı ve obezite engellenmeli
Sigara ve alkolden kaçınılmalı
Kırmızı ve işlenmemiş et tüketimi azaltılmalı
D vitamini ve kalsiyum seviyesinin olağan seviyede tutulmalı
Menopoza geçiş döneminde hormon tedavisi
Tertipli aspirin kullanımı
KOLON KANSERİNDE DEĞİŞTİRİLEBİLİR RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Çok kilolu yahut obez olmak
Erkeklerde biraz daha fazla olmak üzere her iki cins için bir risk faktörüdür.
Fizikî aktivite
Fizikî olaral faal bir ömür üslubunun olmaması kişiyi risk kümesine sokar. Günde sistemli 30-60 dakika spor riski yüzde 40 azaltır.
Beslenme alışkanlıkları
Kırmızı et, işlenmiş et eserleri, çok yağlı ve kaloroli besinler, besinlerin yüksek ısıda pişirilmesi (mangal,ızgara vs) ile ortaya çıkan kimyasal eserlerin kolon kanseri riskini arttırdığı net olarak bilinmektedir. Bunun yanında tahıl zerzevat ve meyvede güçlü bir şekilde bulunan, bol posalı diyet, probiyotikler ise riski azaltır.
Multivitamin takviyesi
Sistemli folik asit, d vitamini ve kalsiyum preparat kullanımı riski azaltabilir.
Sigara
Kolon kanseri riskini arttırır.
Alkol
Kadınlarda günde 1 erkeklerde günde 2 kadeh alkol tüketiminin riski arttırdığı bilinmektedir.
Ailede kolon polibi yahut kolon kanseri varlığı
Bu türlü bir durumda genetik danışmanlık almak ve p genetik testleri yaptırmak riski azaltabilir.
KOLON KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Dışkıda kan görülmesi
Dışkı parlak kırmızı ya da koyu siyah renkli olabilir. Hastaların yüzde 35-60’ında görünebilir ya da gaitada zımnî kan mevcuttur.
Karın ağrısı
Kramp biçiminde aralıklı gelen karın ağrısı olabilir.
Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik
Hastaların yüzde 25’inde bir haftadan uzun sürebilen kabızlık ya da ishal dönemleri olabilir. Dışkı çapında incelmeler görülebilir.
Dışkının tam olarak boşalamama hissi
Zayıflama
Diyet yapmaksızın kilo kaybı gelişebilir.
Anemi
Bağırsak tıkanıklığı
Hastalarda büyüyen tümörün bağırsakta tıkanıklık yapması ile oluşur. Acil çözülmesi gereken bir sorundur.
Bağırsakta delinme (perforasyon)
Tümörün yarattığı tıkanıklık ile birlikte delinme gelişebilir. Bu durumda birebir tıkanıklıkta olduğu üzere acil cerrahi süreç gerektiren bir durumdur.
Hastaların yaklaşık yüzde 3’ünde rastgele bir şikayet yoktur.”
CORONA VİRÜS KANSER TEŞHİSLERİNİ NASIL ETKİLEDİ?
