Gazze’de dünyanın son vakitlerde şahit olduğu en büyük insanlık dramlarından biri yaşanıyor. İsrail’in 7 Ekim’den bu yana düzenlediği taarruzlar, çoğunluğu bayan ve çocuklardan oluşan 24 bini aşkın kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.
Uzun yıllardır İsrail ablukası altında yaşayan kent “dünyanın en büyük açık hava hapishanesi” olarak adlandırılıyordu… Artık ise sokakları bile mezarlığa dönüşmüş durumda…
2 milyondan fazla insanın meskenlerinden zorla göç etmek zorunda kaldığı, açlık ve susuzlukla boğuştuğu Gazze için Birleşmiş Milletler (BM) ateşkes kararı bile alamadı çünkü ABD İsrail aleyhine olan her karara karşı çıktı.
Asıl mevzu: Çıkar
Yemen’deki Husiler ise İsrail’in 7 Ekim’den bu yana devam eden Gazze taarruzlarına reaksiyon olarak Kızıldeniz’den İsrail’e ilişkin yahut İsrail’e giden gemilere müdahale etmeye başladı.
Saldırıların akabinde çok sayıda gemicilik şirketinin Kızıldeniz’deki seferlerini durdurma kararı alması sonrası, ABD ve İngiltere’nin başını çektiği bir koalisyon kuruldu.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) 6 Aralık 2023’te Yemen’deki Husi güçlerinin Kızıldeniz’deki ticari gemilere yönelik taarruzlarına karşı milletlerarası “Deniz Vazife Gücü” kurulması için görüşmeler yaptıklarını bildirmiş, 18 Aralık’ta da “Refah Muhafızı Operasyonu” isminde çok uluslu misyon oluşturulduğunu duyurdu.
Husilerin hücumları, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayarak Avrupa ile Asya ortasındaki en kısa rotayı sunan ve global ticaretin yaklaşık yüzde 12’sinin yapıldığı Süveyş Kanalı’ndan geçişleri tehlikeye atarken, Kızıldeniz’de ticari gemilerin uğradığı ataklar ve şirketlerin pes peşe aldığı kararlar, global iktisatta yeni bir “tedarik zinciri krizi”nin başlayacağına ait kaygıları artırmıştı.
Amerikan denizcilik şirketi Flexport’a nazaran ekseriyetle Süveyş Kanalı’ndan geçen ve kapasitenin tahminen yüzde 95’ini oluşturan global konteyner firmaları, son haftalarda Kızıldeniz’den geçişleri askıya aldı.
ABD ve İngiltere Husilere yönelik birinci akınlarını ocak ayının başlarında yaparken, dün de tekrar başşehir Sana başta olmak üzere birçok nokta koalisyon tarafından vuruldu.
Ayrıca Husi taarruzlarını engellemek için de Kızıldeniz’de konuşlu destroyerler hava savunma füzelerini etkin formda kullanıyor.
2 milyon dolarlık füze, 2 bin dolarlık İHA’ya karşı
Husiler daha çok İran’dan tedarik ettikleri yahut İran yardımıyla ürettikleri insansız hava araçları ve seyir füzeleri ile İsrail’i yahut İsrail gemilerini gaye alıyor. Uzmanlara nazaran, Husilerin kullandıkları ekipmanların maliyeti ABD ve ortaklarının atakları engellemek için kullandığı mühimmattan çok daha uygun.
Eski bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi bu durumu “sorun“ olarak nitelendiriyor.
“Bu süratle bir sorun haline geliyor zira gelen füzeleri ve insansız hava araçlarını düşürsek bile en büyük yarar onların lehine oluyor. ABD olarak, bize saldırmak için harcadıkları maliyetle daha uyumlu olacak halde bunları yenebilecek sistemlere bakmaya başlamamız gerekiyor.”
Peki, ABD Husi akınlarını engellemek için hangi mühimmatı kullanıyor. Pantegon bu mevzuda resmi bir açıklama yapmaktan çekiniyor lakin eski yetkililer ve uzmanların işaret ettiği mühimmat: SM-2.
SM-2 hava savunma füzesinin maliyeti ise 2.1 milyon dolar olarak tabir ediliyor.
Uzmanlar Husilerin kullandığı füze ve İHA’ların maliyetinin ise hayli düşük olduğunu belirtiyor.
Kazanan Çin mi?
ABD’nin Kızıldeniz’de kurduğu füze kalkanı ve Yemen’de düzenlediği hücumlar devam ederken, artan askeri gerginlik yeni bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Esasen Husi atakları ve birtakım kargo şirketlerinin rota değiştirmesinin dünya ticaretine tesiri çokça tartışıldı.
Ancak akademisyen ve müellif Minxin Pei, yeni ve kıymetli bir mevzuyu gündeme getirdi: Çin.
Jeopolitik olarak ABD’nin en büyük rakibi Çin neden Kızıldeniz’de yok? Kızıldeniz’den kıymetli oranda bir ticari geçiş sağlayan Pekin, Husi taarruzlarına neden sessiz kalıyor? Kızıldeniz’de Husi ataklarını durdurmak isteyen Washington, temelinde en büyük jeopolitik rakibi Çin’e yardım mı ediyor?
Şimdi gelin, “Husilerin engellenmesinden en büyük faydayı Çin sağlıyor” diyen müellifin görüşlerine yakından bakalım…
Pei’ye nazaran, ABD’nin Kızıldeniz üzerinden global seyrüsefer güvenliğini sağlaması ve su yollarını açık tutmak için bu misyonu üstlenmesi doğal.
Ancak Pei’in makalesinde belirttiğine nazaran, Amerikan ve İngiliz kuvvetleri Husi hücumlarını bastırabilirse, bilhassa de ihracatının yüzde 60’ı Kızıldeniz’den geçtiği için Çin bundan en büyük faydası sağlayacak ülke olacak.
Yazar ayrıyeten, Çin Donanması’nın, Kızıldeniz’e çok da uzak olmayan Hint Okyanusu’ndaki Aden Körfezi’nde korsanlıkla çaba vazifesini yürüten bir iş gücüne sahip olmasına karşın bölgeye tek bir savaş gemisi göndermediğini belirtiyor.
İki farklı faktör
Yazara nazaran, bu durum, Sam Amca’nın “aptallığının” ispatı değil, daha çok ABD ile Çin ortasındaki rekabetin eşitsiz tabiatının bir örneği ve aslında iki farklı faktörle karakterize ediliyor. Birincisi, ABD’nin bilhassa askeri yetenekler ve teknoloji konusunda güç sahibi olmak için nedenleri var ve ittifak kurma da onu Çin’den kıymetli ölçüde üstün kılıyor.
Makaleye nazaran, dünyadaki tek üstün güç sayılan ABD, en büyük güvenlik yükünü taşıyor ve bu sorumluluğun gereklerini yerine getirmek de çok büyük kaynaklar ayırmayı gerektiriyor.
Buna karşılık Çin, güvenlik dertlerinin odağında Doğu Asya’daki bölgesel bir üstün güç. ABD dünya çapında en az 80 ülkede 170 bin asker ve yaklaşık 750 askeri üs konuşlandırırken Çin’in Aden Körfezi’ndeki korsanlıkla gayret operasyonlarını desteklemek için 2017’den bu yana Cibuti’de bir askeri üssü bulunuyor.
İki ülke ortasındaki rekabetin tabiatını farklılaştıran ikinci faktöre gelince, Pei’ye nazaran bunun açıkça Çin’in çıkarına hizmet ettiğini vurguluyor.
Pei, Amerika’nın dünya güvenliğine yönelik taahhütlerinin, dikkatini ve kaynaklarını daima olarak Çin’den çok uzakta meydana gelen krizlere hakikat kaydırması gerektirdiğine dikkat çekiyor.
Kızıldeniz’deki kriz
Son periyotlarda Yemen’deki Husilerin, İsrail’in Gazze’ye akınlarına karşılık ticari gemilere yönelik aksiyonlarının akabinde çok sayıda gemicilik şirketi Kızıldeniz’deki seferlerini durdurma kararı almıştı.
MarineTraffic datalarına nazaran, Aralık 2023’te Kızıldeniz’den geçen konteyner gemilerinin sayısı Aralık 2022’deki gemi sayısına nazaran yüzde 25 geriledi.
Bu devirde, Kızıldeniz’den geçen ro-ro gemilerinin sayısı da yüzde 25 azalırken, sıvılaştırılmış doğal gaz, LPG, kuru ve yaş yük gemilerinin sayısında değerli bir değişim görülmedi.
Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’deki akınları sonrası Danimarkalı denizcilik şirketi Maersk, dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), Alman nakliyecilik şirketi Hapag-Lloyd, Fransız gemicilik şirketi CMA CGM ve İngiliz güç şirketi BP, bölgedeki seferlerini askıya alma kararı almıştı.
Şirketlerin bu kararları sonrası Kızıldeniz’deki günlük gemi trafiği Aralık 2023’ün ikinci yarısında, ayın birinci yarısına nazaran yüzde 20 azaldı. Kızıldeniz’deki gemi trafiğinde 16 Aralık 2023 prestijiyle süratle düşüş görüldü.
Kızıldeniz’de 1 Aralık’ta seyahat eden gemi sayısı 646 iken, bu sayı 16 Aralık’ta 681’e kadar yükseldi. Kızıldeniz’deki toplam günlük gemi sayısı 31 Aralık’ta 521’e kadar düştü.
Gemi trafiği kelam konusu bölgede günlük olarak bulunan ve seyir halindeki toplam gemilerin sayısını söz ederken, Kızıldeniz’i ay boyunca kullanan toplam gemi sayısı, giriş yapan her geminin bir kere sayıldığı manasına geliyor.
Ümit Burnu’ndan geçişler arttı
İngiltere merkezli denizcilik data sağlayıcısı Lloyd’s List Intelligence datalarına nazaran de gemi trafiği 25-31 Aralık haftasındaki keskin düşüşle ay içinde yüzde 20 yavaşladı.
Konteyner gemilerinin Kızıldeniz’deki geçişlerinin Ümit Burnu’na yönlendirilmesinin akabinde, Ümit Burnu’ndan gemi geçişlerinde, 25-31 Aralık haftasında bir evvelki haftaya nazaran yüzde 27 artış görüldü.
Kızıldeniz rotasındaki değişiklikler
Babu’l Mendeb Boğazı’nda Husi hücumlarının artması ve bölgede yükselen tansiyon nelere yol açabilir? Dünyanın en ağır boğazındaki güvenlik riski hangi ekonomik kayıplara neden olur?
Bu durumu anlamlandırabilmek için önümüzde epey pahalı bir örnek var.
2021 yılının mart ayında 400 metre uzunluğunda ve 59 metre genişliğindeki dev gemi “Ever Given”ın Süveyş Kanalı’nda karaya oturması ve kanalda 6 gün boyunca çift istikametli seyir trafiğinin aksaması büyük telaşlara neden olmuştu.
Öyle ki, kanalın bir hafta boyunca kapalı kalması, global ticarette günde yaklaşık 10 milyar dolar fiyatında kayba neden oldu.
Süveyş Kanalı Yönetimi’nin günlük kaybı ise birinci evvel 14 milyon dolara, daha sonra ise günde 28 milyon dolara ulaştı. Bir haftada ise kayıp, yaklaşık 200 milyon dolar oldu.
Bu durum nakliye, sigorta, üretim maliyetleri ve yakıt fiyatlarının iki katına çıkmasına, global petrol ve gaz fiyatlarının artmasına ve hasebiyle global emtia fiyatlarının yükselmesine yol açtı.
News
Dünya
Dünya
Dünya
Dünya
Dünya
Dünya
DÜNYA
DÜNYA
DÜNYA
DÜNYA