ŞEBNEM TURHAN
Kamu mevduat bankalarının açık durumu yasal sona dayandı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 10 Temmuz tarihli haftalık verilerine nazaran kamu bankalarının döviz cinsi varlıkları ve yükümlülükleri arasındaki fark neredeyse ikiye katlanarak 10 Temmuz itibarıyla 9 milyar 740 milyon doları buldu. Kamu bankalarının yasal özkaynakları ise tıpkı dönem içinde 32 milyar 232 milyon dolar seviyesinde bulunuyor ve buna nazaran net döviz açığı, varlıklarının yüzde 30,22’sine denk geliyor. Ve yüzde 20’lik yasal sonun üzerine çıkmış durumda. Yasal hududu üç haftadır aşıyor kamu mevduat bankaları. BDDK bir yılda 6 defa yasal aşıma müsaade veriyor. Ve haftalık orantılarda oluşabilecek aşım meblağının takip eden iki hafta içinde giderilmesi farz. Lakin BDDK verisi kamu mevduat bankalarının ortalamalarını gösteriyor. Yasal nispetin aşımı konusunda değerlendirmeler banka banka bakılarak yapılıyor.
Aralık 2019’da net döviz fazlası vardı
BDDK verilerine nazaran 13 Aralık 2019 haftasında net döviz fazlasına sahip olan kamu mevduat bankalarının o dönemde yasal özkaynakları da 29.9 milyar dolardı. Döviz net konumu ise 108 milyon dolar artıda bulunuyordu. 20 Aralık 2019’da 1.5 milyar dolarlık açık verildi ve bu tarihten itibaren açık katlanarak artmaya başladı.
Bu yılın ilk haftasında 4.3 milyar dolar net döviz açık konumu olan kamu mevduat bankalarındaki olumsuz seyir mayıs ile birlikte hızlandı. Dolar kurunun 6 Mayıs’ta kırdığı 7.26 liralık rekorun öncesi ve sonrasında kamu mevduat bankalarının döviz açık konumu 5 milyar doların üzerine çıktı. Haziran sonu itibariyle de kamu mevduat bankalarının döviz net konumu önce 6.7 milyar dolara, 3 Temmuz’da 8.3 milyar dolara ve son olarak 10 Temmuz’da da 9 milyar 740 milyon dolara yükseldi. BDDK’nın belirlediği yabancı para net durumu yasal özkaynak orantısı olan yüzde 20 hududunu ise bu yıl ilk defa 26 Haziran haftasında aştı kamu mevduat bankaları. 26 Haziran haftasında nispet yüzde 20,9 oldu. 3 Temmuz haftasında yüzde 25,8’e çıktı ve son olarak 10 Temmuz’da ise yüzde 30,22’ye ulaştı.
Yerli ve yabancı mevduat bankaları artıda
Yabancı mevduat bankaları ise 10 Temmuz haftasında 1 milyar 651 milyon dolarlık net döviz fazlası durumuna sahip. Yerli mevduat bankalarının ise net döviz fazlası 2.3 milyar dolar seviyesinde.
Kamu mevduat bankalarının net döviz açık konumuna geçtiği 20 Aralık 2019 haftasında da yabancı mevduat bankalarının döviz fazla durumu 1 milyar dolar seviyesindeydi. Yerli hususî mevduat bankalarının da tıpkı hafta net döviz fazla konumu 2.2 milyar dolardı.
Analistler kamu mevduat bankalarının bu görünüm nedeniyle yüksek döviz riski üstlenmiş durumda olduğuna dikkat çekerek döviz konumu açığı yüzünden kur artışlarının kur zararına yol açacağına işaret ediyor.
Kuru görünür bir seviyede tutmak için Merkez Bankası rezervleri ile kamu bankalarının kullanıldığını belirten analistler lakin son dönemde rezervlerdeki kayıp nedeniyle kamu bankalarının kendi bilançolarından döviz arzına başladığını ileri sürüyor.
Döviz arzı 100 milyar doları buldu
Reuters’in haberine nazaran bankacıların TCMB verilerinden yaptığı hesaplama, mayıs sonu itibarıyla kamunun Merkez Bankası rezervlerinden yaptığı döviz arzı yaklaşık 55 milyar dolar seviyesinde olduğunu gösteriyor. TCMB’nin lokal bankalarla gerçekleştirdiği swap anlaşmaları dahil edilince hesaplanabilir hale gelen bu meblağ Goldman Sachs’ın iddiasına nazaran haziran da dahil edildiğinde 60 milyar dolara ulaşıyor. Geçen yıl da 30-32 milyar doları bulan bu arz, kamu bankalarının da iştirakiyle 2019’dan beri bakıldığında 100 milyar doların acilen üzerine çıkmış durumda.
BDDK yönetmeliğinde açık durum için ne diyor?
BDDK’nın yabancı para net pozisyon/özkaynak orantısına ilişkin yönetmelik unsuru şöyle:
“MADDE 6 – (1) Yabancı para net genel pozisyon/özkaynak standart nispetindeki aşım fiyatının tespitinde esas alınacak haftalık nispet, iş günleri üzerinden hesaplanan günlük orantıların mutlak bedellerinin kolay aritmetik ortalamasıdır.
(2) Yabancı para net genel pozisyon/özkaynak standart orantısının azami sonunun aşılması halinde, bankalar aşımın nedenlerini, bildirim cetvelinin Kuruma gönderilme vadesi içinde bildirmek zorundadır. Haftalık nispetlerde oluşabilecek aşım meblağının takip eden iki hafta içinde giderilmesi mecburidir. Bir takvim yılı içerisinde haftalık nispetlerde, giderilen aşımlar dahil altı seferden fazla aşım gerçekleştirilemez.”
