Van’ın Erciş ilçesindeki ızgara planlı Zernaki Tepe’de yüzey çalışmalarına başlanıyor. Doğu Anadolu’da ilk olan ızgara planlı tarihi kent kalıntısında Urartuların izleri var.
Van’ın Erciş ilçesinde Urartu uygarlığının temelini attığı 2,5 kilometre uzunluğunda ve 1,5 kilometre genişliğinde kireçtaşından oluşan bir zirve üzerinde kurulan Zernaki Zirve, 2600 yıllık uykusundan uyandırılacak. Doğu Anadolu’da ilk olan ızgara planlı tarihi kent kalıntısında yüzey araştırması yapılması planlanıyor. Yaklaşık 70 bin kişinin yaşadığı kestirim edilen tarihi alanda kent, sokak ve caddelerin kesişmesiyle ortaya çıkan düzgün kare yapılar ile planları ve büyüklükleri birebir yapıların temelleri görüntülendi. Sur duvarlarında kullanılan taşların ise harç kullanılmadan birbirlerine geçmeli kilit sistemiyle monte edildiği belirlendi.
Erciş Kaymakamı ve Belediye Başkan Vekili Nuri Mehmetbeyoğlu, AK Parti Van Milletvekili Abdulahat Arvas, Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, Van YYÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu ve birçok akademisyen bölgeye giderek incelemelerde bulundu. Erciş Kaymakamı ve Belediye Başkan Vekili Nuri Mehmetbeyoğlu yaptığı açıklamada, “Kadim medeniyetin ortaya çıkarılması, bu coğrafyada yaşayan uygarlıkların yapmış oldukları çalışmalar hakkında bilgi sahibi olmak için hocalarımızla birlikte inceleme gezisi yaptık. Bu seyahatin ne kadar pahalı ve değerli olduğunu gördük, bizi çok memnun etti. Kadim mirasımızın ortaya çıkarılması ve bu mirasın yeni jenerasyonlara aktarılmasını değerli bir çalışma olarak görüyoruz” dedi.
AK Parti Van Milletvekili Abdulahat Arvas da, “Burada ızgara tipli bir kent olduğu, bu zirvede 2 bin 500 metre ve bin 500 metre alan üzerine şurası 70 dekarlık bir alanda bu tarihi kalıntılarımız, kültürümüzün burada bir ömür alanı olduğunu gösteriyor” diye konuştu.
Rektör Prof. Dr. Hamdullah Şevli, “Şehrimiz Van ve Van Gölü Havzası adeta kazdıkça tarih fışkıran bir kent. Kültür ve Turizm Bakanlığımızın, Van Müze Müdürlüğümüzün takviyesi ve üniversitemizdeki bilim insanlarımızın danışmanlığında ’Urartu Yılı’ ilan edilmesinin bölgeye turizm açısından önemli bir katkı sağlayacağına inanıyorum” dedi.
Van YYÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu ise, “Van Gölü’nün kuzey kıyısında ve Erciş ilçesinin çabucak kuzeyinde yer alan Zernaki Tepe/Zırnaqol, yaklaşık 2,5 kilometre uzunluğunda ve 1,5 kilometre genişliğinde kireçtaşından oluşan bir zirve üzerinde kurulmuştur. Bilhassa ızgara planlı dizaynıyla dikkati çeken bu yerleşim, 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren çeşitli araştırmacılar ve gezginler tarafından incelenmiş, birçok yayın ve rapora mevzu olmuş ve genellikle Urartular ile ilişkilendirilmiştir. Zernaki Tepe’yi 19. yüzyılda ilk ziyaret edenlerden biri 1840’da Fransız araştırmacı Schulz’dur. 1950 yıllarında ise Charles Burney tarafından incelenmiştir. Burney, Urartular tarafından ızgara plan biçiminde tasarlanıp kurulduğunu söylemiştir. Akabinde Paul Lampl, Carl Nylander Paul Zimansky, Altan Çilingiroğlu üzere birçok bilim insanı Urartu yerleşmesi olduğunu belirtmiştir. Bizim de burada yapmış olduğumuz araştırmalarda Zernaki Tepe’nin batı eteklerinde Urartu dönemine ilişkin iki kaya mezarı ile T formunda niş yer aldığını tespit etmiş bulunmaktayız. Bu kalıntılar klasik Urartu dönemi özelliği taşımaktadır” dedi.
Zernaki Tepe’deki kalıntıların 230-240 hektarlık geniş bir alana yayıldığını söz den Prof. Dr. Çavuşoğlu, “Buradaki ızgara plan göz önüne alındığında 7 bin ila 14 bin ortasında insanın yaşadığı iddia ediliyor. Su gereksiniminin nasıl karşılandığı şimdilik bilinmiyor. Tek su kaynağı zirvenin eteklerinde bulunmaktadır. Zernaki Tepe’yi tek bir dönemde iskân edilmiş bir alan olarak düşünmek güç görünmektedir. Urartuları takip eden dönemlerde de iskân edilmiş olmalıdır. Burney’den başlayarak ve birçok araştırmacı tarafından sık sık tekrarlanarak, bunun hiç tamamlanmayan gizemli bir yerleşim olduğu hipotezleri sadece ardışık ve tekrarlayan müşahedelere dayanmaktadır. Kaçak kazılarla tahrip olmasına karşın yapı kalıntıları kalede hala görülebilmektedir. Bu da burada yerleşilmiş olduğunu göstermektedir. Kaleyi çevreleyen sur duvarları da bu yerleşimdeki sürekliliğe işaret ediyor. Zernaki Tepe’nin Sasani Dönemi’nde kullanılmış olma ihtimali de bulunmaktadır. Fakat bu dönemde inşa edildiğini söylemek için arkeolojik daha çok dataya gereksinim bulunmaktadır. Sasani mimarisinde var olduğunu bildiğimiz harç ve tuğla Zernaki Tepe’de şimdiye kadarki verilerde gözlemlenmemiştir. Zernaki Tepe’nin ızgara plan tasarımı ve kenet sistemi, bölgedeki farklı bir kültüre mi yoksa Urartu dönemine mi işaret ediyor. Bu geniş yerleşimin makul kısımları farklı zamanlarda iskan edilmiş görünüyor. Sonuç olarak, Zernaki Tepe’nin gerçek durumunun anlaşılabilmesi için gerek ızgara planlı yer kalıntılarının bulunduğu alanda ve gerekse stadel olarak isimlendirilen batı ucundaki bölümde ayrıntılı araştırmalara ve arkeolojik kazılara muhtaçlık bulunmaktadır. Dolayısıyla Zernaki Tepe’de gerçekleştirilecek arkeolojik hafriyatlar ile geçmişte hangi uygarlıklar tarafından kullanıldığı aydınlığa kavuşacaktır” biçiminde konuştu.
