İran’da hür döviz piyasasını takip eden “Bonbast.com”a nazaran, serbest piyasada doların satış kuru 19 bin 80 tümene kadar çıktı.
Euronun 21 bin 325 tümene kadar yükseldiği ülkede, 1 Türk lirası ise 2 bin 785 tümenden süreç görüyor.
İran’da 1 ABD doları, ocak ayında 13 bin 350 tümen civarında süreç görüyordu. Buna nazaran, İran’ın para ünitesi yıl başından bu yana dolar önünde yüzde 42 bedel kaybetti.
ABD’nin nükleer muahededen çekilmesinden sonraki 25 aylık süreçte ise tümenin dolara karşı paha kaybı yüzde 190’ı aştı.
Öte yandan İran Merkez Bankası Abdunnasır Himmeti, dolar kurundaki dalgalanmalara ait toplumsal medya hesabından paylaştığı iletisinde, Mali Hareket Vazife Gücü’nün (FATF) İran’ı kara listeye alması, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve petrol fiyatlarındaki düşüşler üzere gelişmelerin doların artışına neden olduğuna dikkati çekti.
Buna karşılık geçen yıl olduğu üzere dolardaki artışın denetim altına alınabileceğini vurgulayan Himmeti, “Doların gerçek bedeli, ekonomik, siyasi ve ruhsal değişkenler dikkate alınarak bugün piyasadaki fiyatıyla kıyaslandığında katiyen daha düşüktür.” değerlendirmesinde bulundu.
Himmeti, ABD’nin tek taraflı yaptırımları nedeniyle petrolden elde edilen döviz ölçüsünün azaldığını ancak ülkenin döviz istikrarının güzel durumda olduğunu belirtti.
İran’da 1 ABD dolarının Nisan 2018’de 4 bin tümen seviyelerinden 6 bin 100 tümene çıkması Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümetini harekete geçirmişti. İran Merkez Bankası, tümenin döviz kurlarına karşı paha kaybını önlemek hedefiyle 10 Nisan 2018’de doları 4 bin 200 tümen olarak sabitlemiş ve ülkede devlet kuru ve muaf piyasa kuru olarak iki farklı döviz kuru ortaya çıkmıştı. Devletteki ithalatçılara devlet kurundan döviz tahsisi yapılmıştı.
ABD idaresinin Mayıs 2018’de Kapsamlı Ortak Fiil Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer ittifaktan tek taraflı çekilerek, İran’a yönelik yaptırımları geri getirmesinin akabinde, 26 Eylül 2018’de 19 bin tümene çıkarak tarihi seviyesini gören dolar, daha sonraki süreçte 10 bin 300 tümene kadar inmişti. İran’da dolar kuru, Eylül 2018’de gördüğü tarihi doruğun akabinde 18 Haziran’da birinci defa tekrar 19 bin tümen sonuna yaklaşmıştı.
DIREKT YABANCI YATIRIMLAR GEÇEN YIL 1,5 MİLYAR DOLARA İNDİ
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) 16 Haziran’da yayımladığı raporda, İran’daki direkt yabancı yatırımların geçen yıl 1,5 milyar dolara gerilediği belirtilmişti. Memlekete direkt yabancı yatırımlar 2017’de 5 milyar doları aşmış 2018’de ise 2,3 milyar dolara inmişti.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani, yaptırımların İran’a döviz gelirleri ve yabancı yatırımlar açısından 200 milyar dolara mal olduğunu söylemişti. Bütçe ve Planlama Kurumu Yöneticisi Muhammed Bakır Nobaht ise 2 Haziran’da mecliste yaptığı sunumda, ülkesinin 2011’de 119 milyar dolar olan yıllık petrol ve doğalgaz gelirlerinin geçen yıl 8,9 milyar dolara kadar indiğini açıklamıştı.
