AVM kesiminde olağanlaşma süreciyle birlikte toparlanma başladı. Kesim, ikinci dalga olmazsa yıl sonuna kadar pandemi öncesi sayılara ulaşılacağını öngörüyor.
Yurtiçi ve yurtdışında 50’nin üzerinde AVM’ye proje ve konsept geliştirme, kiralama ve yönetim hizmeti veren KDM, yaptığı araştırmayla Türkiye’nin AVM haritasını çıkardı. Eylül 2020 prestijiyle ülke genelinde AVM sayısı 434 olurken, pazar bedeli 58 milyar dolar olarak gerçekleşti. Toplam kiralanabilir alan ise 13 milyon metrekare. Sağladığı istihdam sayısı da 520 bin olarak görüldü. 81 ilin 65’inde AVM var. Toplam kiralanabilir alan sıralamasında başta İstanbul var, onu Ankara ve İzmir takip ediyor. Bin şahsa düşen metrekare listesinde ise sıralama Ankara, İstanbul, Bolu olarak değişiyor. İlçelere bakıldığında 1000 şahsa düşen kiralanabilir alanın en yüksek olduğu yerler İstanbul Bakırköy, İzmir Balçova, İstanbul Şişli. KDM’nin kurucusu Murat İzci AVM’ler hakkında bilgiler paylaştı.
Araştırmaya göre, 2006-2015 yılları ortasında 278, 2016-2020 yılları ortasında ise 80 AVM açıldı. Şu anda 434 AVM hizmet veriyor. Ekonomide 58 milyar dolarlık yatırımla 520 bin nitelikli istihdam barındırıyor. Tematik özellikleriyle yarı açık ve yarı kapalı 4’üncü nesil AVM dönemini yaşadığımız süreçte ülke geneli toplam avm kiralanabilir alan 13 milyon metrekare. Pandemi süreci ile birlikte, havalandırma sistemleri, açık hava alanları, hijyen özellikleriyle daha teknik ayrıntıların ön plana çıkacağı AVM’ler önümüzdeki süreçte bizi bekliyor.
“İkinci dalga olmazsa dal yılsonuna olağana yaklaşır”
Türkiye’nin AVM yatırımları konusunda durup bir soluklanması gerektiğini söyleyen Murat İzci, “Biz dal temsilcileriyle ortamızda yaptığımız konuşmalarda daima gidilecek yol olduğundan bahsettik. Kendimize karşılaştırma olarak Avrupa’yı alırdık. Şu anda metrekare bazında baktığımızda aramızdaki fark çok azaldı. Ancak kişi başı gelir noktasında onlardan neredeyse 4 kat gerideyiz. Yeni yatırımlardan fazla artık elimizdekini nasıl ayakta tutarız, buna odaklanmamız gerekiyor” dedi.
Pandemi ile birlikte bölümün şu anda hasar tespit çalışması yaptığını belirten İzci, bölümün kriz konusunda tecrübeli olduğunu, ikinci bir dalga olmadığı takdirde toparlanmanın başladığını, yılsonunda pandemi öncesi sayılara çok yaklaşılacağını söyledi.
İzci kelamlarına şöyle devam etti: ‘’Sektör için en önemli katkılardan biri ülkeye olan turist girişiydi. Yüklü turiste bağımlı AVM’ler oldu son yıllarda. Neredeyse yüzde 30 alışverişi turistten geliyordu. Bizim takip ettiğimiz bilgilerde 1 turist 10 vatandaşımız kadar alışveriş yapıyordu. Buda ortalamada perakendecilerin yüzde 10-15 cirosunun turistlerden geldiği manasına geliyor. Bugün gerçekleştiremediğimiz turist cirosunu hariç tutarsanız ve salgın denetim altına alınırsa geçen yılın cirolarını yılsonunda görebileceğimiz umudunu taşıyorum’’.
İzci, olağan koşullarda 2020 yılı sonuna kadar 11, 2021 sonuna kadarsa 26 AVM’nin açılışının planlandığını belirti. Lakin pandemi yüksek ihtimalle bu açılışları etkileyecek, yalnızca yeni yatırımları değil, mevcut AVM’lerin önümüzdeki dönem işleyiş şekillerini de değiştirecek.
İzci, pandeminin bir nevi tsunami tesiri oluğunu belirtirken, sebeplerini şöyle açıkladı:
“Yaşam hali, çalışma biçimi, alışveriş alışkanlıkları, zaman kavramı değişti. Yeni planlanan AVM’ler kendilerini pandemiye göre adapte etmek zorundalar, mevcutlar da kiracılarını elde tutmak için çabalayacaklar. Perakendeci yeni AVM’ye girmekte, yeni lokasyon açmakta hiç iştahlı değil. Çok karamsar tablo çiziyorlar, mevcudu koruma etmeye çalışıyorlar. Perakendeciye AVM’nizde kiralama yapacaksanız aşikâr kimi tavizleri(dekorasyon takviyesi, kirasız dönem, hasılat bazlı kiralama, vb.) bütçelemeniz gerekiyor. AVM yatırımcısının da buna paralel yatırımın geriye dönüşünü biraz daha ötelemesi gerektiğini düşünüyorum. Bugün tüketici 4’üncü nesil AVM’de geziyor. Lakin daha tematik bilhassa, yarı açık yarı kapalı, içine sıkışmayacağı alanlar istiyor. Pandemi; Avm’lerimizdeki önceliğimizi ‘hijyen ve sağlık’ olarak değiştirdi. Bundan sonra planlanacak her AVM’nin bu kriterler doğrultusunda evrileceğini düşünüyorum’’.
Gaye yurtdışı
Firmalarının maksatlarını açıklayan İzci, “Özellikle yurtdışında önemli fırsatlar var. Yurtdışına Türk markalarını götürmeyi öncelikli görev olarak görüyoruz. AVM ve perakende konusunda Türkiye olarak çok büyük tecrübemiz var, bilgi birikimimiz var. Örneğin Özbekistan’da yürüttüğümüz bir projemiz var. Özbekistan 33 milyonluk ülke ve yalnızca 8 AVM var. Türk markaları orada inanılmaz istek görünüyor. Bütün markalarımızı biliyorlar ve öncelikli olarak onları istiyorlar. Dolayısıyla bu dönemde önceliğimiz yurtdışında proje gerçekleştirmek” formunda konuşuyor.
KDM’nin yaptığı araştırmaya göre:
Türkiye’de 81 ilin 65’inde AVM bulunuyor. Toplam kiralanabilir alan sıralamasında İstanbul 4 milyon 678 bin metrekare ile başı çekerken onu 1 milyon 717 bin metre kare ile Ankara ve 768 bin metrekare ile İzmir takip ediyor. Fakat 1000 bireye düşen metrekare listesinde ilk 3 kent Ankara, İstanbul ve Bolu olarak sıralanıyor.
43 AVM’nin yer aldığı Ankara’da 1000 şahsa düşen metrekare ise 312. İstanbul’da 118 AVM yer alırken 1000 bireye düşen metrekare sayısı ise 301. Türkiye geneline bakıldığında ise 1000 şahsa düşen kiralanabilir alan 157 metrekare olarak gerçekleşiyor.
İstanbul’un 39 ilçesinin 34’ünde AVM yer alıyor. İstanbul genelinde en yüksek AVM metrekaresine sahip ilçe 400 bin metrekare ile Bakırköy. Bakırköy’ü Ataşehir, Şişli ve Esenyurt takip ediyor. İstanbul ilçelerinde 1000 bireye düşen m2 sıralamasında 1746 metrekare ile birinciliği Bakırköy alıyor.
İstanbul’un Avrupa ve Anadolu yakası karşılaştırıldığında ise 14 ilçeli Asya yakasında 39 AVM yer alırken 1000 bireye düşen metrekare ise 295 olarak gerçekleşiyor. 25 ilçeli Avrupa yakasında ise 79 AVM bulunuyor ve 1000 şahsa düşen metrekare sayısı 305.
Ankara’nın toplam AVM sayısı 43, toplam kiralanabilir alan 1 milyon 717 bin. 25 ilçesinin 6’sında AVM bulunan Ankara’da AVM kiralanabilir alanı en yüksek ilçe 660 bin ile Çankaya. Çankaya’yı Yenimahalle ve Keçiören takip ediyor. Ankara ilçelerde 1000 şahsa düşen metrekarede ilk sırada ise Yenimahalle var. Sonrasında Çankaya ve Etimesgut.
İzmir’in 30 ilçesinin 10’unda AVM bulunuyor. Toplam AVM sayısı 26. AVM kiralanabilir alanı en yüksek ilçe 194 bin metrekare ile 6 AVM’li Bornova. Bornova’yı Karşıyaka (3 AVM) ve Balçova (6 AVM) takip ediyor. İlçelerde 1000 şahsa düşen metrekare sıralamasında ilk sırada Balçova var. Sonrasında Gaziemir ve Karşıyaka geliyor.
Türkiye geneli sıralamasında 1000 şahsa düşen kiralanabilir alanın en yüksek olduğu ilçeler Bakırköy, Balçova, Şişli, Beşiktaş ve Canik (Samsun).
Türkiye – Avrupa karşılaştırmasında ise 2019 yılı verilerine göre 1000 bireye düşen metrekare Türkiye’de 155, Avrupa’da 206. Lakin kişi başı milli gelire bakıldığında Türkiye 9 bin 346 dolar’da kalırken Avrupa’da bu sayı neredeyse 4 katına yani 35 bin 646 dolara yükseliyor.
