ABD Chicago Üniversitesi bünyesinde yapılan bir araştırmaya nazaran hava kirliliği, ortalama hayat mühletini dünya genelinde iki yıl kısaltıyor. Hava Kalitesi Hayat Endeksi (AQLI) isimli çalışmada 1998-2018 yılı ortasındaki dönemde hava kirliliğinin ortalama hayat müddeti üzerindeki etkilerine bakıldı.
Araştırma raporunun müellifleri “hava kirliliğinin insan sıhhatinin önündeki en büyük risk olduğunu” kaydetti. Kirliliğin ağır olduğu ülkelerde ortalama ömür süresindeki kısalmanın 10 yıla kadar çıktığı belirtildi.
Çalışmada başta fosil yakıtların kullanılması sonucunda ortaya çıkan ince toz parçacıklarının insan sıhhati üzerinde yarattığı etkiler araştırıldı. Hava kirliliğinden muzdarip ülkelerin başında Bangladeş, Hindistan, Nepal ve Pakistan geliyor. Dünya nüfusunun dörtte biri bu ülkelerde yaşıyor. Bu ülkelerde hava kirliliğinin 20 yıl önceye kıyasla yüzde 44 daha fazla olduğu tespit edildi. Ömür müddetinin bu nedenle ortalama beş yıl daha kısaldığı tespit edilirken, Hindistan ve Bangladeş’in kimi bölgelerinde kısalmanın 10 yıla çıktığı söz edildi.
Bilhassa Güneydoğu Asya ülkelerinde orman ve tarla yangınları, trafik ve güç santralleri hava kirliliğinin esas nedenleri ortasında. Yaklaşık 650 milyon insanın yaşadığı bölgenin yüzde 89’unda hava kirliliği kıymetleri Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği sonları aşıyor.
ABD, Avrupa ülkeleri ve Japonya’da ise hava kalitesinin iyileştiği kaydedildi. Buna karşılık dünya geneline vurulduğunda hava kirliliğinin ortalama ömür müddetini yaklaşık iki yıl kısalttığı tespit edildi.
TÜRKİYE’DE 2018 YILI SAYILARI NASIL OLDU?
Araştırmaya nazaran 2018 yılında Türkiye’de hava kirliliğinin en yüksek olduğu 10 il, Bursa, İzmir, Aydın, Kocaeli, Manisa, Yalova, Ankara, Bilecik, Sakarya ve İstanbul olarak sıralandı. Hava kirliliğinin en düşük olduğu 10 il ise azdan çoğa yanlışsız Ardahan, Kars, Van, Hakkari, Kırklareli, Artvin, Bitlis, Ağrı, Trabzon ve Gümüşhane.
2018 yılı sayılarına nazaran, hava kıymetlerinin Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tavsiye ettiği standartlara uygun hale getirilmesi halinde Türkiye’de ortalama ömür müddeti yaklaşık 146 gün uzuyor. Kent bazında ise sonuçlar büyük farklılıklar gösteriyor. Bursa ve İzmir üzere hava kirliliğinin en yüksek olduğu kentlerde bedellerin DSÖ standartlarına çekilmesi halinde ortalama ömür müddeti 1 yıl daha uzuyor. Ardahan, Bitlis, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Kırklareli ve Tunceli’de ise hava kirliliğinin ortalama hayat mühletinin kısalmasına neden olmadığı tespit edildi.
“UZUN VADEDE KORONADAN TEHLİKELİ”
Chicago Üniversitesi Güç Siyasetleri Enstitüsü (EPIC) Yöneticisi ve AQLI kurucusu Michael Greenstone hava kirliliğinin uzun vadede insan sıhhati açısından koronavirüsten daha büyük bir tehlike olduğunu söyledi. Greenstone ayrıyeten hava kirliliğinin yol açtığı sağlık sıkıntılarının Kovid-19 hastalığından daha büyük bir risk oluşturduğunu belirtti. Greenstone koronavirüs pandemisinin akabinde hava kirliliğine karşı uğraşın tekrar öncelik kazanması gerektiğini savundu.
