Doğum nispetlerindeki düşüş eğiliminin devam etmesi halinde bilirkişilere nazaran yüzyılın ahir çabucak bütün ülkelerin nüfusu azalabilir ve bu topluluklar üzerinde “inanılmaz” etkiler yaratabilir.
Göç, coğrafi özellikler, demografik özellikler ve sosyo ekonomik faktörler de katılarak farklı senaryoların ortaya çıkarıldığı araştırmaya nazaran aralarında İspanya ve Japonya’nın da bulunduğu 23 ülkenin nüfusu 2100 yılında bugünkünün yarısına inmiş olabilir.
Türkiye, nüfusu 2017’ye nazaran azalmayacak, fakat doğum orantısı giderek düşecek ve 110 milyon civarında en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra yüzyılın ahir bunun gerisine düşeceği öngörülen ülkelerden biri.
Bunun bir öteki sonucu da ülke nüfuslarındaki ‘yaşlanma’ olacak. Kimi ülkelerde o yıl doğan çocukların sayısı kadar insan da 80 yaşına basacak.
Neler oluyor?
Doğurganlık nispeti, yani bir kadının doğurduğu ortalama çocuk sayısı bütün dünyada düşüyor.
Bu orantı 2,1’in altına düşmeye başladığında nüfus da azalmaya başlıyor.
1950 yılında kadınların doğum nispeti ortalama 4,7’ye kadar çıkmıştı.
Washington Üniversitesi’nin sağlık istatistiklerini pahalandıran bölümünden bilirkişiler (Institute for Health Metrics and Evaluation) 2017’ye gelindiğinde doğum orantılarının dünya çapında ortalama 2,4’e kadar gerilediğini belirlediler.
Bilim dergisi Lancet’te yayınlanan araştırmaya nazaran, bu düşüş suratı devam ettiği takdirde 2100 yılında 1,7’ye kadar düşmüş olacak.
Bunun sonucu olarak da 2064 yılında 9 milyar 700 milyon ile tepesine ulaşması beklenen dünya nüfusu yüzyılın ahir 8 milyar 800 milyona inecek.
Araştırmayı yapanlardan profesör Christopher Murray BBC’ye “Bu çok büyük bir olay. Dünyanın büyük bir kısmında nüfusun doğal olarak azaldığı bir döneme geçiliyor” diyor.
Profesör Murray “Bunu bütün boyutlarıyla kavramak ve ne kadar büyük bir olay olduğunu görmek sahiden kolay değil. Toplulukların bu değişime tutarlı bir şekilde yine örgütlenmesi gerekecek.
Doğum nispetleri neden düşüyor?
Doğum nispetlerindeki düşüş doğurganlık tartışılırken gündeme gelen sperm sayımındaki düşüş üzere hususlarla ilgili değil.
Bu değişim, daha çok kadının eğitime ve çalışmaya yönelmesi ve doğum denetim yöntemlerine daha rahat erişebilmesi ile ilgili ve kadınlar bu değişikliklerin sonucu olarak daha az sayıda çocuk sahibi olmayı seçiyorlar.
Nüfus artış orantısının düşüşü bu bakımdan büyük bir muvaffakiyet hikayesi aslında.
En çok hangi ülkeler etkilenecek?
Hesaplamalara nazaran eğilimler değişmediği takdirde en çok etkilenecek ülkelerden Japonya’nın, 2017 yılında eriştiği en yüksek nüfus seviyesi olan 128 milyon yüzyılın ahir 53 milyonun altına düşebilir.
İtalya’nın nüfusunun da misal bir şekilde misal bir zaman dilimi içerisinde 61 milyondan 28 milyona düştüğüne tanık olabiliriz.
Dünya çapındaki bu değişikliğin en çok etkileyeceği 23 ülkede nüfusun yüzyılın ahir yarıdan fazla azalması bekleniyor. Bu ülkeler arasında İspanya, Portekiz, Tayland ve Güney Kore de var.
Profesör Christopher Murray bunun “akla hayale sığması güç” bir değişim olduğunu söylüyor.
Şu anda dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip ülkesi olan Çin dört yıl sonra 1 milyar 400 milyon ile tepe yapacak lakin onun da nüfusunun yüzyılın ahir neredeyse yarıya inerek 732 milyon olması bekleniyor. O zaman dünyanın en kalabalık ülkesi Hindistan olacak.
Türkiye, yüzyılın ahir, nüfusu 2017’ye kıyasla azalmayacak ülkelerden biri. Lakin nüfusunun, otuz-kırk yıl kadar giderek düşen bir orantıyla da olsa artması ve 110 milyon civarına tırmandıktan sonra gerilemeye geçerek, yüzyılın ahir 101 milyon civarında olması öngörülüyor.
İngiltere ise 2063 yılında 75 milyon ile nüfusunun doruğuna ulaşacak ve 2100’de yine 71 milyona düşecek.
Lakin bilirkişiler ülkelerin ötesinde global bir problemle yüzyüze olunduğunu, 195 ülkeden 183’ünde doğum orantılarının mevcut nüfusun azalmasına yol açacak seviyeye indiğini söylüyorlar.
Nüfusun azalması neden istenilmeyen olsun?
Dünya nüfusunun azalmasının etraf için eksiksiz bir haber olduğunu, daha az nüfusun karbon salımlarını azaltacağını, orman meydanlarının daha az tahrip olacağını düşünebilirsiniz.
Profesör Murray’e nazaran bunların hepsi gerçek ancak bir sorun var: Nüfus yapısı değişiyor ve insan nüfusunun yaş ortalaması yükseliyor. Nüfusta yaşlıların orantısının artması ise bir seri olumsuz tesir yaratıyor.
Çalışma nüfus yapısına ilişkin şu çarpıcı varsayımları ortaya koyuyor:
- Beş yaşın altındaki dünya nüfusu 2017’de 681 milyon iken, 2100 yılında 401 milyona düşecek.
- 80 yaşın üzerindeki dünya nüfusu 2017’de 141 milyon iken, 2100 yılında 866 milyona çıkacak.
Profesör Murray “Bu durum devasa bir toplumsal değişime yol açacak. Bundan korku duyuyorum zira 8 yaşında bir kızım var ve onun yaşayacağı dünyanın nasıl bir mahal olacağını merak ediyorum” diyor.
Bu kadar büyük bir yaşlı nüfusun olduğu bir dünyada, kim vergi ödeyecek? Yaşlıların bakım ve sağlık hizmetleri nasıl finanse edilecek? Yaşlılara kim bakacak? Beşerler o yıllarda, bugünkü üzere bir gün emekli olabilecekler mi?
Bunlar karşılığı çok çetin sorular. Profesör Murray “Yumuşak bir geçiş yapmamız gerekiyor” diyor.
Bu sorunun tahlili var mı?
İngiltere üzere doğum nispeti düşük ülkeler bunu göç ile telafi ettiler. Fakat dünyanın bütün ülkelerinin nüfusu azalmaya başladığında göç bir tahlil yolu olmaktan çıkacak.
Profesör Murray “Sınırları açıp açmamanın hükümetlerin tercihi olduğu bir noktadan, ülkelerin ehliyetsiz sayıdaki göçmenleri kapmak için birbiriyle yarışma ettiği bir tarafa yanlışsız gidiyoruz” diyor.
Nüfus küçülmesiyle şimdiden yüzyüze olan kimi ülkeler annelik ve babalık müsaadelerini artırma, ücretsiz çocuk bakı hizmeti sağlama, çocuk sahibi olmayı mali olarak teşvik etme üzere yollara başvuruyor. Lakin bunlar eğilimleri bilakis çevirebilecek çapta bir değişim yaratmıyor.
İsveç bu yolların birçoklarını deneyerek doğum nispetini 1,7’den 1,9’a çıkarabildi ancak vesair ülkeler bu kadar bile başarılı değil. Singapur’da doğum nispeti şu anda 1,3 yani nüfus fiilen her gün eksiliyor.
Profesör Murray “İnsanların bu durumu inanılmaz bularak gülüp geçtiğini görüyorum. Kadınlar biraz daha fazla doğum yapmaya karar verir ve sorun olmaz diye düşünüyorlar. Ama gerçek bir tahlil bulunamazsa bir kaç yüzyıl sonra insanlığın yokoluşuna kadar gidebilecek bir eğilim bu” diyor.
Mütehassıslar bir yandan da nüfustaki azalma eğilimine karşı alınacak önlemlerin, kadınların eğitim, iş hayatı ve doğum denetimi ortamlarında büyük savaşlarla kazanılmış haklarında gerilemeye yol açmaması gerektiği ihtarında bulunuyor.
Afrika’da neler olacak?
Dünyanın genelinde muteber olan eğilimler Sahra altı Afrika’da farklı bir seyir gösteriyor.
Sahra altı Afrika nüfusunun yüzyılın ahir üçe katlanarak 3 milyarı aşması bekleniyor.
Araştırmaya nazaran Nijerya 2100 yılında 791 milyona ulaşan nüfusuyla, o sırada Çin’i geçmiş olan Hindistan’dan sonra dünyanın en büyük nüfuslu 2. ülkesi olacak.
Profesör Murray “Bu durum dünyanın bir çok ülkesinde Afrika kökenli nüfusun artması sonucunu yaratacak. Irkçılık konusundaki meselelerle global seviyede yüzleşilebilmesi daha da hayati bir önem kazanacak ” diyor.
Nüfusun birebir kalması için neden doğum nispetinin 2,1 olması gerek?
Bir çocuğu iki kişi yarattığına nazaran insanlığın tıpkı sayıda kalabilmesi için doğum nispetinin 2 olmasının ehliyetli olduğu düşünülebilir.
Gelgelelim sağlık sisteminin en güçlü olduğu ülkelerde bile kimi çocuklar yetişkinliğe kadar yaşayamıyor. Başkaca yeni doğan bebekler arasında erkek orantısı çok az bir fazlalık gösteriyor. Bu nedenlerle gelişmekte olan ülkelerde nüfusun birebir kalabilmesini sağlayacak nüfus nispetinin 2,1 olduğu düşünülüyor.
Çocuk ölüm orantılarının yüksek olduğu ülkelerde bu nispetin daha yüksek olması gerekebilir.
