Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, bu hafta Baht Sohbetleri’nde Kurban Bayramı öncesi ve sonrasındaki gelişmeleri kıymetlendirdi. Gerçek ekonomide toparlanmaya dikkat çeken Ağaoğlu ve Güldağ, swap piyasasındaki problemlerle su üstüne çıkan ve kurların süratli yükselişi ile devam eden gelişmelerin gerçek kesimi nasıl etkileyebileceğini tartıştı. Enflasyonda yılsonu beklentilerini, kurdaki atakla birlikte ele alan ikili, Merkez Bankası’nın fonlamayı pahalılaştırmasının akabinde, faiz tarafında farklı bir siyasetin gelmesini bekliyor.
Ağaoğlu: Son konuşmamızdan bu yana fiyatlamalar daha uç noktalara gerçek gidiyor. Mesela dolar-euro paritesi 1.19’a çıktı. ‘1.15’e gelirse 1.19’lara gider’ diye iddiada bulunmuştum. Fakat bu kadar süratli beklemiyordum.Merkez Bankası rezervlerinin azalışından konuşuyorduk. Eksilme devam ediyor. Geçenlerde bir sohbette biri ilginç birşey söyledi: ‘Demirel’in 70 cente muhtacız’ kelamı meşhurdur, artık 70 centi arar durumdayız teknik olarak… 70 centte rezervler sıfır demektir. Net rezervlerin eksi durumu ise cepten de yemişsin manasına geliyor.
Güldağ: Merkez Bankası, ‘izlediğimiz siyasette sorun yok’ diyor. Temmuz enflasyonunun hazirana nazaran yıllık bazda yaklaşık bir puan gerilemesine işaret ederek…
Ağaoğlu: Evet, TÜFE temmuzda 0.58 artarak beklentilerin altında geldi. Lakin unutmayalım baz tesiriyle düştük…
Güldağ: Gerçek, geçen yılın temmuzunda TÜFE artışı yüzde 1.36 olmuştu.
Ağaoğlu: Düşüş, bir müddet daha devam eder ancak yılsonu piyasa beklentisi üstte…
Güldağ: Enflasyonda bugünün altında yılı kapatmak güç üzere görünüyor. Merkez Bankası da 7.40 olan 2020 enflasyon kestirimini geçen hafta yüzde 8.90’a çıkardı. Lakin o da uzun mühlet geçerli olacak üzere değil. Alaattin Aktaş hesaplamıştı geçen gün. Birinci 7 ayda TÜFE artışı yüzde 6.37 oldu. 8.90 diye bakınca demek ki yıl sonuna kadar 5 ayda yalnızca 2.38’lik bir artışa imkan var. Mümkün mü? Çok güç. Kura bakmak lazım. Son konuşmamızda ‘her şey kura bağlı’ demiştik ya… Kur artışı hızlandı. Bu durumda bugünkü yüzde 11-12 seviyesi bile yılsonu için tehlikede diye düşünüyorum. Olağan, radikal bir hareket gelmezse. Faiz cephesinde mesela… Goldman Sachs da son raporunda yıl sonunda faizlerin yükseleceğine işaret ediyor. Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 10 olarak öngörüyor.
Ağaoğlu: Yalnız yükseltecek ise tekrar şok ve radikal bir faiz artışıyla gelecek üzere görünüyor. O zaman da o bahsettiğin düzeyler çok gerilerde kalabilir. Londra swap piyasası tekrar dağıldı. Evet, ‘dolara dokunanın eli yanar’ ideolojisiyle bu bölümü cezalandırıyor olabiliriz fakat sonuçta Türkiye ile Londra ortasında swap köprüsünü yıktık. Kalıntılarını da ortadan mı kaldırıyoruz denir bu duruma bilmiyorum. Olumsuz sonuçları bizi bekliyor. Artık yabancı bankaların birçoğu TL kotasyonu vermeyecekler. TL’nin pratik konvertibilitesi de kalmayacak.
Güldağ: Bu iş hayatını da önemli şekilde etkiler. Yalnız dün BDDK’nın swap piyasasına ilişkin kararları burayı biraz onarmaya yönelik geldi bana. Koşullara bağlı muafiyet tanıyor. Türkçesi ile, ‘Siz gelin spekülasyon yapmayın, ben de size TL imkanı sağlayayım’ diyor. Ancak sahiden de bütün bu hay huy içerisinde tam toparlanıyoruz derken gerçek kısmın etkilenmesi gündemde…
Ağaoğlu: Evet etkileyecek. Swap piyasasının yarattığı tasalar dönüp Türkiye’nin kredi riskini vurabilir. Bu da akreditasyon tarafında gerçek ekonomiyi direkt etkileleyen kanalları takınma ihtimali var. Şayet bu türlü birşey olursa iş mecburen nakite döner. O zaman da elimizdeki rezervler eksi olduğunda işimiz daha da zorlaşır. Bunun yarattığı bir Türkiye riskinin artışı kelam konusu. CDS tekrar 600’lerin üzerine çıktı. CDS’i hafife almanın manası yok. Türkiye’nin bilhassa negatif rezervlerinin olduğu bir ortamda yurtdışından fon gereksinimi olduğu durumdayız. Biz 1980’den bu yana biz yurtdışından fon ithal ederek, büyüyen bir ekonomiyiz. Bu türlü bir Türkiye riskinin artmasına sebep olan bir hareket bu swap.
Güldağ: ‘Dolarda yeni bir tepe göreceğiz üzere duruyor’ diyordun, o denli de oldu, 7.30’u geçip rekoru kırdı. TL karşısında tarihinin en yüksek düzeyinde. Merkez’den radikal bir atılım bekler misin?
Ağaoğlu: Merkez’in açıklamasına bakınca bundan sonra verdiği borcun faizni üst banda yaklaştırmasını bekleriz. O da 9.75 düzeyini işaret ediyor. Fonlamayı pahalılaştıracak. Yeni tepeyi gördük dediğin üzere lakin yönü değiştirecek bir radikal adım gelmedi şimdilik. Fakat şunu söyleyeyim; biz kuru yöneterek algıyı yönetmeye çalışıyoruz. Lakin finansın temeli faizdir. Kuru da belirleyen faizdir.
Endekse dolar bazında bakın!
Güldağ: Borsa tarafını da konuşmamız lazım. Temmuz ayında gelişmekte olan piyasalara baktığımızda bizimki daha fazla kaybettirmiş. 3 aydan beri negatif faizde olmamıza karşın, paranın gidecek fazla adres bulamamasına karşın, borsada da bir yorgunluk var güya…
Ağaoğlu: Swap hareketi ve son kur hareketi borsayı da yordu.
Güldağ: Borsada yabancılar artık kalanı da çıkartmak istiyorlar deniliyor…
Ağaoğlu: Burada bir yanlış var. Önceki günkü satışda da söylendi. Yabancılardan geldi satış. Sonra bunlar gidip döviz alıyorlar. Döviz de yükseliyor. Bu yaklaşım yanlışlı. Zira birincisi yabancılar piyasa düşerken mal satmazlar genellikle. İkincisi, pay senedini satmış olan birisi prosedür gereği yarın parasını alacak. Çabucak dolar alması çok kolay değil. Genel kanının tersine yabancılar borsa çıkarken mal satarlar.
Güldağ: Amerika’dan Hindistan’a herkesin virüs nedeniyle meseleler yaşadığını göz önüne alırsak, tam da uygun kurgulanmış bir ekonomi paketi borsaya dayanak vermez mi?
Ağaoğlu: Burada bilinçli olacaksa, benim önerim bunun bir derli toplu paketle gelinmesi lazım. Faizle ilgili olan kasvetimizi aşmamız, faizi tekleştirmemiz, Londra ile olan kavgamızı bitirmemiz gerekiyor. Bunlar olmadığı takdirde tercih etmekten, mecburî olanı yapmaya geçeriz. Onu da denetim etmek zordur. İçerideki tasa farklı talepler doğurabilir. Kamu da farklı tepki almak zorunda kalabilir. Ekonominin 20 yılda alıştığımız çalışma sisteminden öteki noktaya evrilebiliriz.
Güldağ: Inanç endekslerinden siparişlere ekonomide V’yi çizdik. İmalat da güzel toparlandı. Bu çerçevede borsayı nasıl görüyorsun?
Ağaoğlu: Dolar artarken pay senetlerinin artıyor olması beni çok şaşırtmaz. Dolar bazında ucuzladı diye beşerler pay senedi alabilirler. Onun için endekse dolar bazında göz atmakta fayda var. Ben şu anda endeksi pek 1.55 dolar altında beklemem.
Gümüşteki üzere yükseliş daima bir dengelenme getirir
Güldağ: Altında önemli bir gelişme de var. Altın 2 bin doları aştı. Ne görüyorsun?
Ağaoğlu: Ons fiyatı 1970 dolarlara gelir diyordum. Geçti üstelik süratli da geçti. Temel gümüş dayanılmaz gitti. Gümüşün onsu 26 dolar oldu, yüzde 100’den fazla arttı. Altın gümüş paritesi dediğim, sonuçta ons fiyatlarının birbirine bölünmesinden ortaya çıkan oran 130’lara gitmişti, artık 76’lara geldi. Bu harikulade gümüş pahalanması demek. Buradan itibaren birlikte hareket ederlerse, 27 dolar düzeyleri önemli bir eşik. Aşarsa gümüş daha süratli pahalanacak. Ancak bir düzeltme olması lazım. Bir anda üst çıktılar ikisi de. Artık bu sürdürülebilir bir şey değildir. Yatırımcılar 26 dolardan 50 dolara çıkacak diye bakıyor, gidecek yol var diyor. Fakat bu gümüş 3 ay önce 13 dolardı. Artık 26’dan 50’ye gelmesi yüzde 100 kıymet kazanması demek. 13 dolardan alanlar karını bir yerde realize eder. Bu derece yükselişler daima bir dengelenme getirir. Fiyatlar ortalamaya yaklaşmaya meyillidir. Fiyat üstte kalarak yatay gitse de ortalama yükselse bile o ortalamaya yaklaşır. Şu andaki hareket çok süratli olduğu için o ortalamaya gelmesi beni şaşırtmaz. Gümüşte bekliyorum. Altında şimdi daha o düzeltme için biraz daha yer var. Altının ons fiyatı 2180-2200 dolarlara kadar gidebiliyor. Fakat 2125 dolar bölgesi artık karı cepe koyma düzeylerine yaklaşır.
Euro ile ihracat yapanlar üçte birini hedge etsinler
Güldağ: Euro daha da üste masraf mi?
Ağaoğlu: Bu türlü bir ihtimal var. Euro-Dolar paritesinde 1.1805 idi eşik şu anda bunun 1.2250 bandına gitme ihtimali var. Lakin buradaya da süratli geldiğimizi unutmayalım. Bence 1.25’e ikinci rauntta masraf.
Güldağ: Avrupa’ya ihracat yapanlara önerin?
Ağaoğlu: Birtakım euro cinsinden ihracat yapan şirketlere bir ölçüsünü hedge etmelerini söylerim. En az 3’te birini hedge etsinler, 1.18 kârını cebe koymakta yarar var. Öte yandan Euro’nun kıymet kazanması ihracat için önemli ve kıymetli. Avrupa’nın açılması da önemli.
