Egeli bilim insanları ‘Temrenler’i sanal platforma taşıdılar
Modellenen Türk Kağanlığı Periyodu Temrenleri Sanal Arkeoloji Müzesinde sergilenecek
Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Mertcan Akan ve Arş. Gör. Recep Efe Çoban tarafından temrenler ile ilgili sanal arkeoloji platformu oluşturuldu. EÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından desteklenen “Sanal Arkeoloji Üzerine Bir Deneme: Altay Bölgesi Türk Kağanlığı Devri Temrenlerinin Dijital ve Fizikî 3B Model Hâline Getirilmesi” başlıklı proje kapsamında “ditamu” tasarlanarak bir dijital müze platformu hayata geçirildi. Projenin yürütücülüğünü Dr. Öğr. Üyesi Akan üstlenirken araştırmacı olarak ise Arş. Gör. Çoban yer aldı.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Tam Akredite Araştırma Üniversitemizin bu süreçteki maksatlarından birisi olarak da tam dijital Ege Üniversitesi konsepti hayata geçirmek olarak belirledik. Tüm idarî ve akademik süreçleri dijital ortama aktararak; daha kolay, daha süratli ve verimli hale getiriyoruz. Yenilikçi teknolojilerin sunduğu tüm algoritmaları ünitelerimizin hizmetine sunuyoruz. Hem öğrencilerimize hem de çalışanlarımızın dijital yekinkilerini daha nitelikli hale getirmek için her türlü kolaylığı sağlıyoruz. Üniversitemiz Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü bilim insanları da hem dijitalleşme maksadımıza hem de literatüre katkı sunan değerli bir çalışmayı yürütüyorlar. Proje kapsamında Altay bölgesindeki Türk Kağanlığı devri arkeolojik kültürüne ilişkin olan temrenlerle ile ilgili bilgileri modelleyip, sanal bir platforma taşıyarak müze haline getiriyorlar. Türk savaş tarihine ve arkeoloji bilimine katkı sunan bilim insanlarımızı tebrik ediyor, muvaffakiyetler diliyorum” dedi.
Projenin ayrıntıları hakkında bilgi veren Dr. Öğr. Üyesi Mertcan Akan, “COVID-19 salgını sebebiyle arkeolojik kültür buluntuları üzerinde çalışan araştırmacıların planları sekteye uğradı. Biz de farklı araştırmacıların yaşadığı bu sorunun çözülebilmesi için “sanal arkeoloji” kavramı kapsamında değerlendirilebilecek teknikleri deneyebileceğimizi düşündük. Bu bağlamda kısıtlı bir coğrafya ve periyot içerisinde spesifik bir buluntu örneklemini ele alarak sanal arkeoloji kapsamında özgün bir platform oluşturabileceğimizi; tekrar bu platform kapsamında hazırladığımız dijital ögeleri, 3B yazıcılar ile fizikî nesneler hâline getirebileceğimizi ve böylelikle ilgilerin daha tesirli bir öğrenme sağlayabileceği eğitim gereçleri oluşturabileceğimizi öngördük” dedi.
Altay Bölgesinde yer alan temrenler üzerine çalıştıklarını söz eden Dr. Öğr. Üyesi Akan, “Hedeflerimize yönelik olarak en uygun örneklemin Türk (Göktürk) Kağanlığı periyodunda Altay bölgesinde yer alan temrenler olacağını düşündük. Temrenler, bildiğiniz üzere okların ucuna takılan, delici-kesici fonksiyonları olan aparatlar olup Türk maddî kültür mirasının kıymetli bir kısmını ihtiva ederler ve öbür maddî kültür ögelerine kıyasla daha yaygın olarak rastlanırlar, tipolojik açıdan da çeşitlilik gösterirler. Bu sebeple temrenleri mevzu edinen eden hatırı sayılır bir literatür vardır. Araştırmamızın birinci basamağı da bu bağlamda geniş çaplı bir literatür çalışması oldu. Çünkü bu kapsamda Altay bölgesindeki Türk Kağanlığı devri arkeolojik kültürüne ilişkin olan temrenlerle ilgili bilimsel yayınların tespit edilmesi, bu bilimsel yayınlardaki teknik çizimleri referans alarak ilgili buluntuları üç boyutlu (3B) olarak modellenmesi gerekiyordu. Sonrasında ise hazırlanan bu dijital modellerin 3B yazıcılar yardımıyla fizikî nesnelere çevirdik. Öteki taraftan projemizin bir öbür çıktısı olan çevrimiçi platformu oluşturduk ve bu bilgileri dijital eğitim gereci hâline getirdik. Buradaki başat hedefimiz, hususla ilgili araştırmacılar için kolay ulaşılabilir bir platformun kurulmasıydı. Böylelikle çevrimiçi dijital platformumuz olan ‘ditamu’ sitesini tamamladık ve Altay bölgesindeki Göktürk devrine tarihlenen ok ucu buluntularını internet ortamında 3B olarak görebilmenizi sağlayan özgün bir dijital müze platformu hazırladık” dedi.
129 temren üzerinde çalışıldı
Proje sürecine ait açıklamalarda bulunan Arş. Gör. Recep Efe Çoban ise, “Proje sürecinde yapılan literatür taraması sonucunda tespit edilen ve Altay bölgesinde Türk Kağanlığı periyoduna tarihlenen 252 adet temren buluntusunun 123 adeti ziyadesiyle deforme olması sebebiyle tekrar inşa edilemedi. Bunlar dışında kalan 129 adet temreni, FreeCAD isimli fiyatsız bir katı modelleme yazılımı üzerinden dijital 3B modeller hâline getirdik. Her temrenin modelleme süreci yaklaşık 1 saat sürdü. Münasebetiyle modelleme süreci toplamda 129 saati aşkın vakit aldı. Modelleme sonucunda elde edilen evraklar, hedeflenen dijital platforma yüklendi ve bütün internet kullanıcıları için ulaşılabilir hâle getirildi. Elbette bu süreç içerisinde, fizikî eğitim malzemelerinin de hazırlanması gerekiyordu. Dijital olarak modellediğimiz her temren, 3B yazıcı ile basıldı. Bir modelin basılma mühleti yaklaşık 150 dakika kadar sürüyordu. Baskı sürecinde pek çok teknik kasvet ile karşılaştık, yanılgılı veya kalitesiz baskıları eledik ve tekrar baskı yapmak zorunda kaldık. Bütün bu aksilikleri göz gerisi etsek dahi projemiz kapsamında hazırlanan 129 temrenin toplam baskı mühleti yaklaşık 322 saat sürdü. Yani yalnızca modelleme ve baskı için 451 saat çalışıldı. Bu mühlet dahi proje için ne kadar büyük bir emek verildiğinin göstergesidir” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
