Burtom Konur Cerrahi Tıp Merkezi Dermatoloji Uzmanı Doç.Dr.Seval Doğruk Kaçar, çok terleme tedavisi hakkında önemli bilgiler verdi.
Terleme beden ısısındaki artışa yanıt olarak ortaya çıkan doğal bir yansıdır. Beden sıcaklığında artışa sebep olan durumlar (sıcak ortam, fizikî idman, kaygı, korku) sırasında bedende terleme artışının olması olağan bir durumdur. Hiperhidroz (aşırı terleme) ısı yahut idman ile ilgili olmayan olağandışı derecede olan çok terlemedir. Giysilerinizi ıslatacak kadar çok terleyebilirsiniz ya da ellerinizden ter damlar. Olağan günlük aktiviteyi bozmanın yanı sıra, bu çeşit çok terleme, toplumsal derde ve utanmaya neden olabilir.
Hiperhidroz neden olur?
Hudutlu tip hiperhidroz; koltuk altı, avuç içi, ayak tabanı, yüz, saçlı deri üzere sonlu beden bölgeleri meblağ, sıklıkla simetriktir. Bu tip genellikle çocukluk yahut ergenlik döneminde ortaya çıkar, yaş ilerledikçe düzelme olabilir. Hudutlu hiperhidrozun sebebi aşikâr değildir, öteki bir hastalığa bağlı olmadan ortaya çıkar. Hastanın terlemesi daima olabileceği üzere bilhassa gerginlik, utanç ve heyecan üzere hislerle tetiklenebilir yahut artabilir. Uykuda genellikle terleme olmaz. Yaygın tip hiperhidrozda ise bedenin her bölgesinde terleme artışı görülür. Enfeksiyonlar, diyabet ve tiroid bezinin fazla çalışması üzere hormonal hastalıklar, hudut hasarı, gut, obezite, menopoz ve birtakım ilaçlar nedeniyle ortaya çıkabilir. Bununla birlikte hiçbir sebebe bağlı olmaksızın da görülebilir. Telaşlı ya da heyecanlı olmak bazen çok terleme durumunu kötüleştirebilir. Lakin çok terlemesi olan kişilerin olağandan daha kaygılı ya da heyecanlı olduğunu söylemek mümkün değildir.
Kalıtımsal olabilir mi?
Hiperhidrozu olan hastaların üçte birinde benzeri şikayetlere sahip bir aile bireyi bulunur. Hiperhidroz toplumda az görülür. Her yaş ve cinsiyette insan etkilenebilir. Hastalık bedenin hudutlu bir bölgesini tutabileceği üzere birden fazla bölge ve tüm bedende yaygın tutulum da mümkündür. Tutulan alanın genişliğine nazaran hastalık “sınırlı hiperhidroz” ve “yaygın hiperhidroz” olarak isimlendirilir.
Hiperhidroz bulguları nelerdir?
Görünür ter, koltuk altı ıslanan kıyafetler ve nemli ellere bağlı oluşan utanma hissi kişinin toplumsal ve iş hayatını etkileyebilir. Bilhassa birtakım hastalar el sıkışmaktan kaçınır. Kimilerinde ise; yazı yazarken, klavye kullanırken, müzik aleti çalarken ya da tenis gibisi spor oyunlarında oluşan çok terleme rahatsızlık verir.
Hiperhidroz ile makus koku oluşur mu?
Aslında hiperhidroz su bazlı ter oluşturan aktif ter bezlerinden kaynaklanır. Koku oluşumundan sorumlu olan apokrin bezler etkilenmez. Fakat çok tere bağlı değişen bakteri sayısı ve çeşidi makûs kokudan sorumlu olabilir. Isı artışı ve emosyonel gerilim dışında kimi besinler da terlemeyi artırabilir. Bunlar ortasında monosodyum glutamat içeren besinler, kafein, acı-köri-kimyon üzere baharatlar ve alkol sayılabilir.
Hiperhidroz tanısı nasıl konur?
Hiperhidroz tanısı dermatologlar tarafından konulur. Hekiminiz hikaye ve muayene bulgularınıza nazaran gerekli görürse çok terlemenin nedenini anlayabilmek için kimi tetkikler isteyebilir. Her hastada detaylı tetkik yapılmasına gerek yoktur. Altta yatan tedavi edilebilir bir neden saptanırsa hiperhidroz iyileşir. Sempatektomi üzere cerrahi tedaviler birtakım hastalarda etkilidir fakat yan etkileri sebebiyle öteki tedavilerin yararlı olmadığı hastalarda bir seçenek olarak sunulur. Genel yaklaşım terlemeyi denetim etmeye yöneliktir. Terlemeyi azaltan eserlere antiperspiran denir. Bu eserler kokuyu azaltan deodorantlardan farklıdır. Çoğunlukla deodorant ve antiperspiranlar ticari eserlerde birarada kullanılır. Çok terleyen birden fazla hasta bu formülleri denemiştir.
Ticari antiperspiranların etkisiz olduğu ya da iş ve toplumsal hayatı önemli etkilenen hastalar doktora başvurmalıdır.
Tedavi seçimi terlemenin tipi, görüldüğü bölgeler, şiddeti, hastanın daha önce kullandığı tedaviler göz önünde bulundurularak yapılır. Tedavi seçenekleri ortasında; deri yüzeyine sürülen ilaçlar, iyontoforez, botulinum toksin enjeksiyonları, cerrahi teşebbüsler ve ağızdan alınan ilaçlar yer alır. Tüm bu tedavi seçeneklerinin farklı aktiflik seviyeleri ve yan etkileri vardır.
Pek çok ticari eserde ve sürme etkili kremlerde alüminyum tuzları vardır. Bu husus ter bezleri tıkayarak terlemeyi önler. Geceleri kullanım önerilir. Hassas derili kişilerde kızarıklık olabilir. Alüminyumun antiperspiranlar ile kol altı kullanımının göğüs kanseri ile ilişkili olabileceği ile ilgili yayınlar olması son zamanlarda kullanımını kısıtlamıştır. Son veriler ışığında aluminyum ve göğüs kanseri ortasında kesin bir ilişki saptanamamış olsa da emilimi azaltmak için bu eserleri bütünlüğü bozulmuş deriye ve epilasyondan çabucak sonra kullanmamalıdır. Bunun yanında antikolinerjik etkili hazır ya da majistral solüsyonlar bölgesel terlemede kullanılır.
İyontoforez nedir?
El ve ayak terlemesi ve uygun aparat ile kol altı terlemesinde kullanılan bu metodta musluk suyu ya da özel ilaçlı sular içinde deriye düşük doz elektirk akımı uygulanır. Ter salgısını bozarak kanalda tıkanıklık oluşturur. Sistemli seanslar halinde uygulanan ve yaklaşık 20 dakika süren bu süreç hafif bir batma hissi oluşturur. 8-10 seans sonunda hastaların yüzde 85’inde terlemede bariz bir azalma izlenir. Yöntemin etkili olması durumunda mesken aygıtları önerilir. Clostridium botulinum isimli bakteriden laboratuvar ortamında elde edilen Botulinum toksini uygun dozlarda ter bezlerini uyaran hudutları bloke etmek için kullanılır. Bu yöntem iğne ile cilt altına hekim tarafından uygulanır ve epeyce etkilidir. Aktiflik 3. günde başlar ve 10. günde azamiye ulaşarak yaklaşık 4-8 ay kadar sürer. Kimi hastaların memnuniyeti 12 ay kadar sürer. Kol altı terlemesinde çok sık tercih edilen bir metodtur. Avuç içi ve ayak tabanı uygulamaları da yapılır. Bu bölgelerde kas güçsüzlüğü oluşabilir.
Hiperhidroz tedavisinde cerrahi yöntemler nelerdir?
Bilhassa el ve ayak terlemesi olan hastalarda endoskopik torasik sempatektomi yapılabilir. Ter bezlerini uyaran sonlar kesilerek ya da süreksiz klipslenerek bloke edilir. Anestezi altında yapılan bu süreçte anesteziye ilişkin riskler, akciğer ve hudut zedelenmeleri üzere komplikasyonlar açısından tabip ile görüşülmelidir. Cerrahi sonrası birtakım hastalarda diğer bölgelerde çok terleme olabilir.
Bunun dışında cerrahi olarak ya da mikrodalga teknolojisi kullanarak aygıt ile ter bezlerini kalıcı hasarlayıp terleme azaltılabilir.
Hiperhidroz tedavisinde diğer tedaviler var mı?
Yaygın hiperhidrozu olan hastalarda terleme azaltmak için antikolinerjik tesire sahip ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar terlemeyi uyaran hudutlarda iletimi bloke eder. Bu ilaçlar ile ağız kuruluğu, bulanık görme, idrar yapmada zorluk, karın ağrıları ve kabızlık üzere şikayetler olabilir. Bu nedenle hekim takibinde dozu ayarlanarak kullanılır.
Hiperhidrozla başa çıkmak için hastalar neler yapabilir?
Bu hastalar; ter emici kumaştan (örneğin yüzde 100 pamuklu kumaşlar) yapılmış iç çamaşırları ve çorap giymelidir. Kıyafetlerin uygun alanına yapıştırılabilen “koltuk altı pedi” kullanabilir. Sentetik olmayan, doğal ipliklerden üretilmiş, geniş kesim kıyafetler giymek, deri ayakkabılar giymek, ayakkabıyı çıkardıktan sonra havalandırmak, sık çorap değiştirmek, ter emici özelliği nedeniyle yüzde 100 pamuklu yahut antibakteriyel özellikleri nedeniyle gümüş ve bakır iplik içeren çorap kullanmak öneriler ortasındadır. Bu hastalar ayrıyeten terlemeyi artıran ilaç ve besinlerin kullanımından kaçınabilirler.
