Ay’a beşerli araç göndermeyi planlayan ülke sayısı yıldan yıla artıyor. Lakin insanları Ay yüzeyinde ne cins potansiyel tehlikelerin beklediği şimdi net olarak bilinmiyor. Bunların başında radyasyon seviyesi de geliyor. Bugüne kadar Ay’a gönderilen misyonlardan elde edilen veriler bu mevzuda detaylı bilgi içermiyor.
Söz konusu olan, kozmik radyasyonun ay toprağı ile etkileşiminden kaynaklanan nötron ve gama ışınlarının yanı sıra, galaktik kozmik ışınlar ve güneş parçacıklarının sistemsiz emisyonları.
Galaktik kozmik ışınlara uzun müddet maruz kalmanın, katarakt, kanser ve merkezi hudut sisteminin dejeneratif hastalıkları dahil sağlık problemlerine neden olduğu biliniyor. Güneş parçacıkları söz konusu olduğunda ise kısa vadeli tesir bile kâfi.
Science Advances dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, bilim insanları, Ay yüzeyindeki günlük radyasyon dozunu belirlemek için, 2019’da Ay’da faaliyet gösteren Çin robotik iniş kadrosu ve keşif aracı Chang’e 4’den alınan veriler temel alınarak hesaplama yapıldı.
Bilim insanları, ayda günlük iyonlaştırıcı radyasyon dozunun ortalama 1369 microsievert olduğunu belirledi ki, bu da Memleketler arası Uzay İstasyonu’ndaki dozdan 2.6 kat daha fazla.
Çin Bilimler Akademisi Ulusal Uzay Merkezi’nin bilim insanları grubunda yer alan ve Almanya’nın Keele Üniversitesi Deneysel ve Uygulamalı Fizik Enstitüsü üyesi Robert Wimmer-Schweingruber, “Ay’da ölçtüğümüz radyasyon seviyeleri Dünya yüzeyindekinden yaklaşık 200 kat, New York’tan Frankfurt’a uçan bir uçaktan 5-10 kat daha yüksek. Astronotlar, transatlantik uçuşlarda yolcu yahut pilotlardan daha uzun mühlet radyasyona maruz kalacakları için bu önemli bir etki” ifadelerini kullandı.
Chang’e 4 misyonunun iniş grubunda, biriken iyonlaştırıcı radyasyonu kaydeden 10 adet katı hal silikon dedektörü vardı. Araştırmacılar, soğurulan radyasyon ölçüsünü, modülün ay yüzeyinde geçirdiği gün sayısına bölerek ortalama günlük dozu elde etti.
Elde edilen kıymetlere en büyük tesirin galaktik kozmik ışınlar tarafından yapıldığı düşünülüyor, zira Chang’e 4 aracının faaliyet gösterdiği dönemde Güneş aktivitesi son derece zayıftı. Öbür yandan, zayıf Güneş’in manyetik alanı, gezegenlerin yüzeyini kozmik radyasyona karşı koruyamadı, bu yüzden kozmik radyasyon bu dönemde doruğa ulaştı.
Chang’e 4 aracındaki ekipman, yalnızca yüklü değil, tıpkı zamanda nötr parçacıkların, yani Ay yüzeyinden seken nötronların radyasyon tesirini de ilk kere ölçmeyi mümkün kıldı. Bunun için Keele Üniversitesi bilim insanları özel olarak nötron dozimetresi geliştirmişti.
