Bir Kere Yükselen Bayrak, Bir Daha İnmez

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Bu söz Türk – İslam aleminde kurulan ilk demokratik cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade’ye aittir. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 106 yıl önce zor bir zamanda ve zor şartlar altında kurulmuştu. Devleti kuran heyet elit, eğitimli ve Çarlık Rusya’sı parlamentosunda görev yapmış 44 vatanperverdi. Bu vatanperverlerin yurdu işgal altındaydı. O nedenle Azerbaycan Halk Cumhuriyeti bağımsızlığı Tiflis’te ilan edildi. Geçici başkent olarak Gence ilan edildi. Çünkü Bakü, Lenin dostu Stepan Şaumunyan ve Bolşeviklerin işgali altındaydı.

Yıl 1917…Birinci dünya savaşı devam ediyordu. Çarlık Rusya’sı dağılmış, Rusya’da geçici bir hükümet yönetimdeydi. Lenin ise yeniden Rusya’yı ayağa kaldırmak için Bolşevik devrimi gerçekleştirmeye çalışıyordu. Her ne kadar Lenin halkların dostluğu naraları atsa da aslında o da Çarlık Rusya’nın izinde yol alarak işgal faaliyetine devam ediyordu. Bilindiği üzere Rusya 1828 tarihli Türkmençay antlaşmasıyla hem Azerbaycan topraklarını bölmüş (Aras Nehrinin güneyi İran, Kuzeyi Rusya’ya bırakılmış) hem de bölgenin demografik yapısını değiştirerek ileride Türklere karşı kullanmak üzere İran ve Osmanlı Devletinden göç ettirdiği Ermenileri teşkilatlandırarak Bölgede bir Ermeni devletini kurmaya çalışıyordu.

Lenin’in yeni bir isim ve yeni bir biçimle canlandırdığı Rus İmparatorluğunda (SSCB) bağımsız bir Azerbaycan’ın yeri yoktu. O nedenle yakın arkadaşı olan Ermeni Daşnak çetesinin başı Şaumunyan ve Bolşevikleri kullanarak Azerbaycan’da katliam ve soykırıma girişti. Böylece hem Azerbaycanlı Türklerin milli direnişi kırılacaktı hem de burada çıkan petrol Rusya’ya aktarılacaktı. Diğer taraftan İngilizler de aynı çaba içindeydiler. Onlar da Ermeni Daşnak çete başı Şaumunyan ile yakın ilişki içindeydi. Almanlar da İngilizlerden geri kalmıyorlardı. Bu konjontürden yararlanan cani Şaumunyan Azerbaycan’da katliam ve soykırıma başladı. 31 Mart soykırımı olarak bilinen 31 Mart – 2 Nisan 1918 tarihinde sadece Bakü’de 12.000 masum insan vahşice katledildi. Azerbaycan genelinde ise 50.000 civarında masum insan canice katledildi. Azerbaycan halkı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya iken sözde medeni dünya petrolü ele geçirmenin hesabı yapmaktaydı. Bunun üzerine bir avuç Azerbaycanlı vatanperver milli mücadeleyi başlatmak zorunda kaldı.

Tiflis’te bulunan bu vatanseverler Gürcistan ve Ermenistan ile birlikte Güney Kafkasya Seymi (Güney Kafkasya Birliği) kurmuşlardı. Ancak bu birlik üç ay kadar devam edebildi. O nedenle kurtuluşa giden yolun bağımsız bir Azerbaycan Cumhuriyetinin kurulmasından geçtiğine inanan bu vatanseverler öncelikle Azerbaycan Milli Şurasını teşkil ettiler. 28 Mayıs 1918 tarihinde Milli Şuara bağımsız Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’ni ilan etti. Böylece şarkın ilk demokratik cumhuriyet kuruldu. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti önce Tiflis’ten Gence’ye taşındı. Kafkas İslam Ordusu’nun 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü’yü Ermeni ve Bolşevik işgalinden kurtarması üzerine ve hükümet Bakü’ye taşındı. Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade’nin liderliğindeki Azerbaycan Halk Cumhuriyeti az zamanda büyük işler gerçekleştirdi. Bugünkü Azerbaycan’ın bayrağı ve milli marşı da bu dönemde kabul edilmiştir.

Mondros Ateşkes Anlaşmasının imzalanmasıyla Osmanlı Devleti’nin çökmesi ve ordusunun dağılması üzerinde Kafkas İslam Ordusu da dağılmış ve efsanevi komutanı Nuri Paşa Azerbaycan’ı terk etmek zorunda kalmıştı. Böylece kardeş desteğinden mahrum kalan bu genç cumhuriyet Kızıl Ordu ve Kızıl Ordunun desteklediği Ermenilerle baş başa kalmıştır. Her ne kadar Paris Barış Konferansında Batı tarafından tanınmış olsa da bu diplomatik kazanım Azerbaycan’ı SSCB’ye karşı korumada yetersiz kalmıştır. Bakü’nün kapısına dayanan Kızıl Ordusunun gölgesi altında toplanan Azerbaycan’a parlamentosunda yapılan büyük tartışmalar sonucu bazı şartlar altında Azerbaycan Sovyeti kurularak 28 Nisan 1920 tarihinde Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin varlığına son verildi.

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 23 ay yaşadı. Ancak şarkın ilk cumhuriyeti birçok ilkleri hayata geçirdi. Öncellikle ekonomi, eğitim, din ve vicdan özgürlüğü alanında reformlar yapıldı. Ülkede hukuk devleti ilkesi hayata geçirilerek ırk, din, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlara eşit haklar tanındı. Kadınlara seçme hakkı tanıyan ilk ülke oldu. Ülkenin kendi para birimi ve posta pulları tedavüle girdi. İlk ve orta okullar kurularak eğitimde milli politikalar hayata geçirildi. Osman devletinde kitap ve öğretmenler getirildi. Bakü Devlet Üniversitesi kuruldu. Geleceğin kadrosunu oluşturmak üzere yurt dışına öğrenci gönderildi.

Mustafa Kemal Atatürk bu muhteşem cumhuriyetin Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade’ye şöyle mesaj gönderecekti: “…Men dünyaya senden üç sene erken göz açmışam. Ancag Türk aleminde Türkün bayrağını sen galdırmışsan ve bayrag enmesin deye, men senin elinden alıb Türkiye üzerinde dalğalandırmışam. Enmez demişsen bu bayrag, enmeyecektir”

SSCB’nin dağılmasıyla Azerbaycan bağımsızlığını yeniden berpa etti. Buna tahammül etmeyen Rusya yine Ermeni silahı kullandı. Ermeniler Azerbaycan’ın topraklarının %20’sini 30 yıl boyunca işgal altında tuttu. Vatan Muharebesi sonucu Azerbaycan topraklarını işgalden kurtardı. Bugün Azerbaycan Güney Kafkasya’nın en güçlü ülkesi, Dünya’da sözüne itibar edilen bir ülke haline geldi. Kardeş, müttefik ülke Can Azerbaycan’a daha nice yüzyıllar dileriz. Gururla dalgalanan üç renkli bayrağının sonsuza kadar dalgalanmasını temenni ederiz.