Prof. Dr. Ateş Kara, İngiltere’de Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü ile Oxford Aşı Kümesi iş birliğinde geliştirilen ve üretim lisansı İngiliz-İsveç ilaç şirketi AstraZeneca tarafından satın alınan ‘AZD1222’ isimli aşının durdurulmasını kıymetlendirdi. Prof. Dr. Kara, aşı çalışmalarına bir molekülün belirlenmesi ile başlandığını sonrasında ise hayvan çalışmalarına geçildiğini belirtti. Daha sonra faz-1 çalışmasında çok az kişi ile ilk etapta inançlı mi değil mi, diye bakıldığını kaydeden Prof. Dr. Kara, “Ciddi manada istenmeyen tesir olunca orada fark ediliyor. Faz-2’de biraz daha sayı fazla ve yeniden inançlı mi değil mi biçimindeki ve doz ayarlama çalışmaları yapılıyor. Faz-3’te ise çok daha fazla şahısta yapılan ve birebir zamanda etkili mi, inançlı mi diye bakılan kısım. Faz-3 çalışması kısmında 4 aşı çok ön planda. Bunların 2 tanesi 60 bin kişi ile faz-3 çalışmalarını yapıyor” diye konuştu.
“HASTANEYE YATMASINA NEDEN OLABİLECEK KADAR CİDDİ”
‘AZD1222’ isimli aşının uygulamaları sırasında bir şahısta gelişen istenmeyen bir tesir olduğunu belirten Prof. Dr. Kara, “Bu tesir biraz da ağır bir tesir. Ortaya çıkan bir klinik tablo var. Bu kişinin hayatını tehdit edebilecek ya da hastaneye yatmasına neden olabilecek kadar önemli. Bu türlü bir durum olunca ‘acaba bu aşıdan mıdır yoksa büsbütün baht yapıtı de alabilir mi’ bu türlü bir durum ortaya çıktığında çalışma orada durdurulur. Sonra dönülüp bakılabilir, ‘acaba bu aşıdan olabilir mi’ diye. Bu değerlendirilirken geriye dönük elde edilen veriler incelenir. Tahminen eş zamanlı olarak gelişti, tahminen de büsbütün aşı ile ilgili. Bunun kararı ortaya çıkana kadar başka gönüllüleri yahut aşı uygulanacak kişileri riske atmamak için ilk etapta bunun tüm verileri geriye dönülerek incelenecek, değerlendirilecek ondan sonra da aşı çalışmasına ‘devam’ denilecek” dedi.
“BU ARAŞTIRICILAR İÇİN UYARIDIR”
Prof. Dr. Kara, Oxford Üniversitesi’nde devam eden koronavirüs aşı çalışmasının görülen istenmeyen tesir nedeniyle durdurulmasının Türkiye’de yapılacak aşı çalışmalarına tesir edip etmeyeceğine ilişkin şunları söyledi:
“İlk etapta olumsuz bir şey olarak değerlendirmemek lazım. O aşı çalışması Türkiye’de yapılmıyor. Bizde planlanan aşı çalışması öbür aşı ile ilgiliydi. Bu her halükarda araştırıcılar için bir ikazdır. ‘Bizde de bu türlü bir yan tesir olabilir mi’ diye aşıyı uygulayacak kişiler, aşı uygulanacak kişilere bilgi verilecek. Her gün o aşı yapılacak kişilere ‘parmak ucunuzda karıncalanma’, ‘his değişikliği’ var mı diye sorulacak. Bu şekilde değişiklikler oluyor. Olay çok önemli ve aşı ile ilişkili olma ihtimali yüksek, o zaman Türkiye’deki için de ‘biraz duralım, oradaki veriler netleşsin ona göre devam edelim’ denilecek. Bu tahminen nitekim aşı ile ilişkili; ancak bazen şöyle olur; aşı olan kişi evine giderken trafik kazası geçirdi. Bu birinci ihtardır. Ancak ikinci bir kişi geçiriyorsa bu şöyle değerlendirilir; ‘acaba benim yaptığım aşı o denli bir şeye neden oluyor ki kişi o an trafikte dalgın mı kalıyor’, ‘uyuklamasına neden oluyor da onun için mi trafik kazası geçiriyor?’. Bu hiç beklemediğiniz bir şeydir. Lakin ‘böyle bir tesir olabilir mi’ diye dönüp araştırılır, o zaman denir ki ‘bu aşı bu türlü bir şeye neden oluyor’. O zaman şuna karar vermek lazım; sanki aşının yararı ne, riski ne? Şöyle bir değerlendirmeye gidilir, denilir ki ‘aşı olduktan 24 saat sonra siz araç kullanmayacaksınız, trafiğe çıkmayacaksınız’. Baktık ki iş uzun ve önemli o zaman da denir ki ‘bu aşı trafiğe çıkması gerekenlere yapılmayacak’.”
Prof. Dr. Kara, bu türlü bir tesir çıktığında Türkiye’deki çalışmalara da bakılacağını, “Aşı uygulandıktan sonra 24-48 saat içinde bu türlü bir trafik kazasına maruz kalan ya da merdivende takılıp düşen var mı? Bunlar araştırılır. Yoksa ‘biz aşı uygulamaya devam edelim’ denilir. Ancak herkese şu söylenir; araştırmacılara da aşı uygulayan gönüllülere de ‘ayağınız takılsa bile, kırmızı ışıkta geçseniz bile bize haber verin’. Bu sefer daha hassas bir takip sonucu başlar. Şu anda bu aşı çalışması tüm dünyada durmuş vaziyette” diye konuştu.
“ZAMANA GEREKSINIMIMIZ VAR”
Prof. Dr. Ateş Kara, Türkiye’deki koronavirüse karşı başlatılan aşı çalışmalarına ilişkin, “Çok daha yol var, Türkiye’deki aşı çalışmaları şu anda klinik döneme geçme kademesine gelmiş vaziyette. Bu klinik döneme geçişte çok az şahısta aşı uygulanacak, inançlı olduğu gösterilecek. Sonra faz-2 daha çok sayıdaki kişi 30 ile 200 ortasında bir sayı olabilir bu. Faz-3 ise binler ile tabir edilen sayılar. Biraz daha zamana gereksinimimiz var. Öteki ülkeler ile karşılaştırdığımızda ‘oldukça gerideyiz’ diye düşünmemek lazım. Aşıda attığımız her adım bir sonraki salgın için de bir sonraki aşı için de bir avantaj. En önde giden bir aşıydı Oxford’un aşısı; ancak bu türlü bir durumda anında durduruldu. Bu iş çok önemli ise tahminen de bu aşı büsbütün rafa kalkar, yeni ve farklı aşı çalışmasını Oxford başlatmak zorunda kalır. Almanya’da Türk araştırıcılar tarafından geliştirilen aşı biraz daha öne çıkmaya başlıyor” dedi.
