Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, 26 yıllık iktidarı boyunca hiç karşılaşmadığı en güçlü cumhurbaşkanlığı seçimine giriyor.
Yeni tip corona virüs (Covid-19) salgının devam ettiği, Rusya ile ilişkilerin gerildiği, Batının desteklediği muhalefetin büyümeye başladığı bir dönemde Lukaşenko’nun vazife müddetinin bitmesi nedeniyle halk 9 Ağustos’ta sandık başına gidecek.
Bağımsızlığını ilan ettikten sonra Belarus’ta, o zaman 40 yaşında olan Aleksandr Lukaşenko, 1994’teki seçimde ikinci cinste yüzde 80 oy alarak Belarus Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu.
Ülkede Sovyetler döneminden kalma pek çok sorunun üstesinden gelen Lukaşenko, 26 yıl boyunca girdiği 5 seçimden de galip çıkarak koltuğunu korudu.
Yıllar içinde Rusya ile ilişkileri “kardeş” ülke düzeyinde tutan Lukaşenko, zaman zaman Rusya ile karşı karşıya geldi ve bu ülkeye karşı sert sözler kullandı. Lukaşenko, nihayetinde Rusya ile ilişkileri hiç bozmadı.
RUSYA İLE KARDEŞLİK ALAKASI PAYDAŞLIK MÜNASEBETINE DÖNDÜ
Lakin Lukaşenko’nun en son yaptığı konuşmada Rusya’nın artık “kardeş” ilişkisini, “ortaklık” ilişkisi ile değiştirdiğini söylemesi, Belarus ile Rusya ortasında son dönemlerde çok da düzgün gitmeyen ilişkilerin geldiği noktayı ortaya koydu.
Son yıllarda Rusya’nın Belarus’a Avrupa piyasasının altında doğal gaz satmasını isteyen Lukaşenko, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’den olumsuz yanıt aldı.
Belarus’un Rusya’ya yaklaşık 8 milyar dolar borcunun bulunması Belarus kamuoyunda olduğu kadar Rus kamuoyunda da sık sık tenkit konusu oldu.
Minsk-Moskova sınırı, geçen yıl Rusya’nın Belarus’a kalitesiz petrol satması üzerine gerilmişti. İki ülkenin ortasında kimi besin eserlerinin alışverişi konusunda karşılıklı ambargoların uygulanması da yaşanan meşakkatler ortasında yer alırken, Rusya ile entegrasyon anlaşması konusunda da onca görüşmelere karşın uzlaşamaya varılamadı.
Rusya ile ilişkilerdeki bu pürüzleri bir türlü gideremeyen Lukaşenko, bu sefer yıllardır karşısında olduğu ABD’ye yöneldi.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’yu ülkesinde ağırlayan Lukaşenko, 2008’den bu yana kesilmiş olan iki ülke ortasındaki diplomatik ilişkilerin büyükelçiler seviyesinde yine başlaması kararına imza attı.
Minsk-Washington yakınlaşması devam ederken “kaynakları çeşitlendirme” gerekçesiyle Belarus, ABD’den petrol satın aldı.
Bu atılımı öncesinde Lukaşenko’nun, ABD petrolünün Rus petrolünden ucuz olduğunu belirterek, “Kimsenin önünde diz çökmeyiz” sözleri dikkati çekti.
RUS PARALI ASKERLERİN YAKALANMASI TANSİYONU YÜKSELTTİ
Tüm bu gelişmelerin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimi arifesinde Belarus’ta Rus güvenlik şirketi Wagner’e bağlı 33 Rus paralı askerin yakalanması Moskova ve Minsk ortasındaki tansiyonu yükseltti.
Belarus güvenlik güçleri seçim sürecini istikrarsızlığa uğratmak için 200’den fazla paralı askerin ülkeye giriş yaptığı bilgisini paylaştı.
Belarus’a yönelik Rusların “kirli niyeti” olduğunu savunan Lukaşenko, bu paralı askerlerin ülkesine bilhassa gönderildiğini söyledi.
Paralı askerlerin Ukrayna’ya teslimi için görüşme trafiğinin başlaması Rusya’nın yansısını daha da arttırdı. Üst üste açıklamalar yapan Moskova, Minsk’in Rus vatandaşlarını bir an önce göndermesini istedi.
Fakat, Lukaşenko, bu mevzuyu milletlerarası seviyeye taşıyarak, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile ele aldı. Belarus, ülkesine giren Rus paralı askerleri ortaya çıkarması nedeniyle Rusya ile karşı karşıya kaldı.
Lukaşenko’nun Rusya ile zaman zaman yaşadığı krizi, iç siyasette kullanmak için çıkardığı eleştirileri sık sık dile getirildi.
SALGINA KARŞIN KARANTİNA KARARI ALINMADI
Kovid-19 salgınının başladığı dönemde ülkede karantina önlemleri almaya gerek duymayan Lukaşenko’nun salgına yaklaşım biçimi ve daha sonra kendisinin de virüse yakalandığını açıklaması tenkit konusu oldu. Salgın nedeniyle ekonomide yaşanan düşüncelerin daha hissedilir hale gelmesi, ülke içerisinde seçim öncesinde Batı yanlısı muhalefetin eline koz geçmesine ve büyümesine neden oldu.
Cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde Batı yanlısı aday adaylarından kimilerinin tutuklanması ve Merkez Seçim Kurulunun, bu isimlerin adaylık müracaatlarını haklarındaki tezler nedeniyle kabul etmemesi, muhalefet cephesinde yansıyı arttırdı.
Aday adaylarından Youtuber olan Sergey Tikhanovskiy, kolluk kuvvetlerine yönelik şiddet daveti ve kitlesel ayaklanmalara hazırlık yaptığı gerekçesiyle mahpusa atıldı. Akabinde reaksiyon olarak eşi Svetlana Tikhanovskaya, kocasının yerine aday oldu.
Başka aday adayı eski Belgazprombank Genel Müdürü Viktor Babariko vergi kaçırma, rüşvet verme ve kara para aklama suçlamaları ile tutuklandı.
Ayrıyeten aday adaylarından eski diplomat Valeriy Tsepkalo ise aday olabilmek için gereken 100 bin imzayı toplayamadığı için cumhurbaşkanlığı yarışının dışında kaldı.
Bu süreçte Belarus’ta yaşayan bir Türk iş adamının, inşasını yaptığı konutun parasını ödemediği teziyle hakkında dava açtığı Tsepkalo, mahpusa atılacağından tasa ettiğini söyleyerek Moskova’ya kaçtı.
MUHALEFET TARİHİN EN KALABALIK MİTİNGİNİ YAPTI
Kelam konusu kimselerin tutuklanması ve aday yapılmamasının temelsiz nedenlere dayandığını argüman eden Babariko ve Tsepkalo’nun seçim karargahı, Svetlana Tikhanovskaya’yı destekleme kararı alarak Lukaşenko’nun karşısına çıktılar.
Belarus’un tarihinde ilk defa, seçim kampanyası çerçevesinde 25 bin kişinin üzerinde iştirakle muhalifler Minsk’te en kalabalık mitingini gerçekleştirdi. Muhalefet Babariko’nun temsilcisi, Tsepkalo’nun eşi ve Tikhanovskaya’dan oluşan 3 kadını protestoların sembolü olarak lanse etti.
CUMHURBAŞKANLIĞI KOLTUĞU İÇİN 5 ADAY
Belarus Cumhurbaşkanlığı için hafta sonu Lukaşenko dahil toplam 5 aday yarışacak.
Govori Pravdu (Doğruyu Söyle) Hareketi Eş Başkanı Andrey Dmitriyev, hedefinin ülkede adaleti ve nizamı sağlamak, yine seçime gidilmesini sağlamak olarak olarak açıklıyor. Rusya ile entegrasyondan yana olmayan Dmitriyev, Avrupa Birliği (AB) ve NATO’ya da karşı bir siyaset izliyor.
Eski Belarus Parlamentosu Milletvekili Anna Kanopatskaya, ekonomik, toplumsal ve siyasal alanda ıslahatlar yapmak istediğini belirtiyor. Rusya ile entegrasyon istemeyen Kanopatskaya, Belarus’un “demokratik Avrupa yolunda kalkınması” fikrini destekliyor.
Belarus Toplumsal Demokrat Gramada Partisi Başkanı Sergey Çereçen, devletin bütün alanlardaki rolünün azaltılması ve yalnızca alt yapı işleriyle uğraşması gerektiğini savunuyor.
Svetlana Tikhanovskaya, seçimleri kazanması halinde parlamenter sistemin yetkilerini arttıran 1994 anayasasına dönmek, eşini mahpustan çıkarmak ve yine seçimlere gidilmesini sağlamak tezinde bulunuyor. Rusya ile yakın ilişkiye karşı olan Tikhanovskaya, Batı yanlısı hal sergiliyor.
