Milli güç ve maden siyaseti kapsamında en önemli politik ve stratejik gayelerinden birisinin daha çok yerli kaynak kullanarak Türkiye’yi dışa bağımlılıktan kurtarmak olduğunu belirten Dönmez, “Denizlerdeki hidrokarbon aramalarımıza son yıllarda tartı verdik. 5-6 yıl önce Barbaros Hayreddin Paşa Sismik Gemisiyle başladık. Daha sonra filomuza MTA’nın Oruç Reis sismik araştırma gemisi katıldı. Fatih, Yavuz ve bu yıl da Kanuni ismini verdiğimiz üçüncü derin deniz sondaj gemimizle filomuzu genişlettik. İki sismik araştırma gemimiz, üç de derin sondaj gemimizle teknik kapasitemizi artırdık. Sismik araştırma ve sondaj gemilerini almadan önce TPAO, bu işleri milletlerarası yabancı ortaklarla yapıyordu. Biz istedik ki hem kendi insan kaynağımızla hem de kendi teknik imkanlarımızla bu işleri kendimiz yapar hale gelelim. Bilhassa petrol, doğalgaz, güç üzere çok stratejik emtialarda zaman zaman bu tip hizmetleri paranız olsa bile alamadığınız devirler olur. Birtakım diplomatik bariyerlerle karşılaşabiliyorsunuz. Şirketler size o servisi veremez hale gelebiliyor. O açıdan biz bunu mümkün mertebe millileştirelim istedik. Şu anda son aşama isabetli bir karar aldığımızı daha rahat ve daha net görüyoruz. Bugüne kadar hem Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bize vermiş olduğu ortamlarda hem de kendi ortamlarımızda keşif emelli altı sondaj yaptık. Yedincisi de şu anda adanın batısında devam ediyor. Sismik araştırma periyodu bitti. Keşif emelli sondaj sürecindeyiz. Ekonomik bir keşif yakaladığımızda o alanda üretim hedefli sair kuyular da açacağız. Sonrasında platformun yapılması ve boru hattıyla en yakın karaya nakli gerekiyor. Bunlar uzun zaman gerektiren işler. Biraz sabırlı olmayı gerektiriyor” diye konuştu.
“Oradaki çalışmalarımızı Libya milli petrol şirketiyle birlikte yapmayı planlıyoruz”
Geçtiğimiz yıl Kasım ayında Libya ile iki önemli anlaşma yaptıklarını anımsatan Dönmez, bunlardan birisinin güvenlikle ilgili meydanlarda iş birliği, gayrısının de deniz salahiyet ortamlarının hudutlarının belirlenmesine ilişkin olduğunu söyledi.
Sürecin milli parlamentolardan geçtiğini, şu anda Birleşmiş Milletler’de tescille alakalı sürecin devam ettiğini bildiren Dönmez, “Bu arada Libya hükümetiyle çeşitli içtimalar yapıldı. Sayın Serrac buraya geldi. Sonrasında Dışişleri Bakanımız, Kaynak ve Maliye Bakanımız ve bizim Bakanlığımızdan bürokrat arkadaşlarımız geçtiğimiz günlerde bir ziyaret yaptı. Serrac Türkiye’ye geldiğinde, hem sayın Cumhurbaşkanımız hem sayın Serrac güç, petrol, doğal gaz konusunda iş birliğinin karşılıklı artırılması, geliştirilmesi konusunda bir iradenin olduğunu karşılıklı ilan etmişlerdi. Bu kapsamda Libya’da bu iş birliği nasıl geliştirilebilir, attırılabilir, ona bakıyoruz. Lakin şu anda Libya’da öncelikli bahis ve amaç orada kalıcı bir barışın, huzurun sağlanması. Türkiye Petrolleri’nin 2000’li yıllara kadar giden süreçte Libya’da birtakım faaliyetleri oldu. İki önemli petrol meydanı var. Birisi Libya’nın güney ve batısına düşen Murzuk’taki petrol üretim meydanları. Bir de Sirte’de Libya’nın üretim alanları. Biz her iki tarafta da arama ve üretimle alakalı birtakım faaliyetler yürüttük. Bir kısmı arama safhasından sonra keşif olmadığı için sonlanmış. Bir kısmı üretime geçmiş. Ama 2011’de iç savaşın başlamasıyla birlikte faaliyetlerimize ara verdik. Biz oradaki çalışmalarımızı Libya milli petrol şirketiyle birlikte yapmayı planlıyoruz. Geçmişte de bu halde ilerlemiş. Bu arada birlikte hareket edebileceğimiz memleketler arası petrol şirketleri de olabilir. Onu zaman gösterecek” diye konuştu.
Oradaki petrol ve doğal kaynaklarının Libya halkının refahı ve kalkınması için olduğunu lisana getiren Dönmez, “Biz orada kazan-kazan formülüne dayalı daha önce de olduğu üzere alanlarda paydaşlık yapmayı planlıyoruz. Onlardan da sıcak bir yaklaşım kelam konusu. Yalnızca petrol değil elektrik alt yapısıyla alakalı kişisel şirketlerimizin üstlendiği büyük girişimler de var. Faaliyete geçecek iki büyük santral var. Bu da münhasıran Trablus ve etrafının elektrik arz güvenliği konusundaki problemleri büyük orantıda çözecek iki girişim. Bunların da yüklenicisi iki şahsi firmamız. Libya’da iç savaştan önce de gerek altyapı gerekse üst yapı da önemli manada müteahhitlerimizin aldığı girişimler vardı. O coğrafyayı hem çalışanımız hem iş kişilerimiz yakinen biliyor. Tecrübe edinilmiş sahalar” halinde konuştu.
“Karadeniz’e ilk kere kendi milli sondaj gemimizle bu operasyonu yapacağız”
Dönmez, Karadeniz’de en çok deniz salahiyet sahasına sahip ülkenin kıyı uzunluğu münasebetiyle Türkiye olduğunu anlattı. Karadeniz’deki sıkıntıların çok önceden çözüldüğü için Akdeniz’deki üzere tartışmalı bir sahanın olmadığını kaydeden Dönmez, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Türkiye Petrolleri, Karadeniz’de daha önce milletlerarası ortaklarıyla birlikte yaklaşık 5-6 tane derin deniz sondajı, 10 tane de sığ deniz sondajı yaptı. Türkiye Petrolleri’nin kendi sondajıyla Akçakoca’da bir doğalgaz keşfi oldu. Rezerv yakaladılar. Üretim de yapılıyor. Garp Karadeniz tarafında bu türlü bir keşfimiz ve üretimimiz var. Karadeniz’den o açıdan biraz daha ümitliyiz. Karadeniz’e ilk sefer kendi milli sondaj gemimizle bu operasyonu yapacağız. Zonguldak açıklarında planlıyoruz. Tuna-1 ismini verdiğimiz lokasyonda. Fatih’in şu anda Trabzon Limanında kule dikim süreçleri tamamlandı. Temmuz ayının ilk yarısında oradaki ilk operasyona başlamış olacağız. Türkiye Petrolleri’ndeki mütehassıslar alandan elde edilen sismik olguların umut var olduğunu söylüyorlar. Karadeniz’de Romanya’da mesela birtakım keşifler oldu bize yakın meydanlarda. Bulgaristan’da bu tip sismik araştırmalar devam ediyor. Ukrayna tarafında birtakım çalışmalar var.”
“Bu sene Türkiye Petrolleri günlük yurt içi üretimde 53 bin varil seviyesine ulaştı”
Geçtiğimiz yıl yaklaşık 120 tane hem keşif hem de üretim hedefli kuyu açtıklarını aktaran Dönmez, “Bunlar Türkiye Petrolleri tarihinde rekor seviyedeki kuyularımız. Bu sene de içinden geçtiğimiz sürece karşın şu ana kadar 44 kuyu açtık. Yeni keşiflerimiz de oluyor. Bu sene Türkiye Petrolleri günlük yurt içi üretimde 53 bin varil seviyesine ulaştı. Yurt dışındaki iştiraklerle birlikte Türkiye Petrolleri’nin günlük üretimi 150 bin varile ulaşmış oldu. Kişisel kesimin 10-12 bin varillik üretimiyle birlikte yekun 65 bin varillik yurt içi üretim ortalamamız mevcut. Türkiye gereksiniminin yüzde 5-6’sına denk geliyor. Son yıllarda kayaçların içerisine sıkışmış gaz yahut petrolü nasıl çıkartırız bunun teknolojik araştırmaları içindeyiz. Güneydoğu’da petrol var fakat ağır ve sıkışmış bir petrolden bahsediyoruz. Diyarbakır, Adıyaman, Batman. Buralar yıllardır keşif yaptığımız, üretim yaptığımız alanlar. Körfez ülkeleriyle karşılaştırıldığında, meydanlarımızda görece maliyeti daha yüksek operasyonlardan bahsediyoruz. Petrol üretiminde yeni teknolojileri kullanıyoruz” sözlerini kullandı.
“Elektrik koluna yapılan yatırımın fiyatı 100 milyar dolara ulaştı”
Dönmez, yerli ve yenilenebilir enerjiye ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu:
“Daha çok yerli, daha çok yenilenebilir derken yalnızca doğal kaynaklarda değil elektrik tarafında da mümkün mertebe yerli kaynakları daha fazla kullanma emelimiz var. Yıllık ortalama 40 milyar dolar civarında bir güç ithalatımız var. Bunu azaltmamız lazım. Bu yüzden petrol arıyoruz, gaz arıyoruz, kömürlerimizi daha fazla ekonomiye kazandırmak için gayret sarf ediyoruz. Güçte bağımsızlığın güçlü Türkiye olmanın en büyük ögelerinden birisi olduğunu düşünüyoruz ve tüm ekibimizi de o biçimde motive etmeye çalışıyoruz. Mahsusen hidrolik kaynaklar açısından ülkemiz güçlü bir potansiyele sahip. AK Parti hükümetleri devrinde, son 18 yılda piyasanın serbestleşmesiyle birlikte yerli ve yabancı yatırımcı Türkiye’ye güvendi, geleceğine güvendi, hukukuna güvendi ve burada yatırım yaptı. Son 18 yılda gerek üretim tesisleri, gerekse iletim-dağıtım tarafında elektrik koluna yapılan yatırımın fiyatı 100 milyar dolara ulaştı. Bunun büyük bir kısmı kişisel kesim eliyle yapıldı. Bunun da meyvelerini almaya başladık. Geçtiğimiz yıl yerli ve yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki hissesini yüzde 62’yle kapatmıştık. Bir önceki yıl yüzde 51’ler seviyesindeydi. 10 puan daha yükseltmiş olduk. Bu seneni ilk 5 ayında yerli ve yenilenebilir elektriğin üretimdeki hissesi yüzde 66’lar seviyesine geldi. Her 1 puanlık yerli ve yenilenebilir kaynaklardan üretimimizin yaklaşık 100 milyon dolarlık cari açığımıza olumlu eği olduğunu görüyoruz. Öbür türlü bunları gaz yahut kömür yoluyla ikame etmek zorunda kalacaktık. 24 Mayıs’ta günlük üretimde yüzde 90’a ulaşarak önemli bir muvaffakiyete imza attık. Alt kırılımlarına baktığımızda yerli kömürde yüzde 16,5, rüzgârda yüzde 14,5, jeotermalde yüzde 5,3, hidrolikte yüzde 43,7, güneşte yüzde 7, biyokütle ve başkalarıyla birlikte yüzde 90’lık hissesi görebiliyoruz. Hidrolikte Avrupa’da kurucu güç açısından 2., jeotermalde birinciyiz. Lisanssız üretimde de son devirde önemli bir gelişim gösterdik. Şu anda lisanssız da 6 bin megavatları geçmiş durumdayız ve bu son iki-üç yılda gerçekleşti.”
“2020 amacımız 45 ton”
Türkiye’de 2002’den önce altın üretiminin çabucak derhal yok üzere olduğunu, 2000’li yılların başı itibariyle altın arama ruhsatlarının hem kamu hem hususî bölüme açıldığını ve burada üretim artışlarının başladığını lisana getiren Dönmez, “2001, 2002’den itibaren, yıllar içinde 33 ton üretime kadar geldik. 2019’da 38 ton üretim gerçekleştirdik. 2020 maksadımız 45 ton. Pandemi hasebiyle bir ölçü üretimde kayıplar, azalmalar var lakin 2. yarıyılda kol o açığı telafi edecek formda çalışmalarını sürdürüyor. Geçen yılki üretimin karşılığı yaklaşık 2 milyar dolar civarıydı. Üretmeseydik bunu da ithal edecektik. Son yıllar ortalamasına baktığımızda 130-150 ton civarında altın tüketimimiz var. Yurt dışında ithal edilen altına yaklaşık 7-8 milyar dolar ödüyoruz. Altın üretiminde amacımız bunu üçlü hanelere getirmek en kısa vadede. Ama altında yatırım periyodu çok meşakkatli ve uzun. Bir sahanın keşfiyle birlikte üretime geçmesi için en az 5-6, velev 8-10 yıla muhtaçlık oluyor. Yatırım fiyatları da çok yüksek bu tip tesisleri yapmak için. En az 100 milyon dolarlık yatırımdan bahsediyoruz. Konumuna nazaran 1 milyar dolara kadar çıkabilen bir yatırım meblağı kelam konusu. Tenör dediğimiz oran önemli. Yani hangi alanda ne kadar altın var. Piyasada altının bedeli arttıkça da bu tenör bedelleri tahminen 0,5 grama kadar ekonomik olabilecek. Bazen altının bedeli düşüyor. O zaman o meydanlar ekonomik olmaktan çıkıyor ve üretim durduruluyor. Bu daha çok fiyat ve maliyet ilişkisi. Altını yalnızca vatandaşlarımız değil, dünyadaki merkez bankaları da adeta bir rezerv para üzere stoklarında tutma eğilimindeler. Türkiye’de 6 bin 500 ton civarında bir potansiyelimiz var. Lakin bunun bin 500 tonu rezerv olarak elimizde duruyor” dedi.
Dönmez, Akkuyu Nüklere Nükleer Güç Santrali’ne ilişkin, “Akkuyu’nun temelini 2 yıl önce sayın Cumhurbaşkanımız ve sayın Putin birlikte atmışlardı. Türkiye’nin asırlık girişimlerinden birisi bu vesileyle gerçeğe dönüşecek. Çalışmalar devam ediyor. Pandemi periyodunda yurt dışından kimi bilirkişilerin geliş-gidişinde izolasyon, tecrit ve karantinayla alakalı birtakım yavaşlamalar oldu lakin onları da en kısa müddette aştık. Şu anda tam kapasite meydanda çalışma devam ediyor. Dört ünite, her biri 1200 megavat. Bittiğinde 4800 megavatlık bir nükleer güç santralimiz olacak. Şu anda bir numara ünitenin sızdırmazlık kabı montajı devam ediyor. 2. ünitenin temeli atıldı. Lisanslama çalışmaları tamamlandı. Bir taraftan da üçüncü ve dördüncü üniteyle ilgili lisanslama ve inşaat öncesi hazırlıklar tekrar devam ediyor. 2023’te inşallah ilk üniteyi devreye almayı planlıyoruz. Santral tam kapasite devreye girdiğinde bugünkü elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 8-10’unu karşılayacak” sözlerini kullandı.
