Salgın sürecinde 3 aydan fazla mağazaları kapalı olan alışveriş merkezleri, artık de düşen cirolar karşısında kiracılarına nasıl bir sistem uygulayacaklarını düşünüyorlar. Birçok zincir marka ise AVM’lere kendi kurallarını bildirip, yola devam edip etmeme tekliflerini sunuyor. Büyük zincir markalar ile AVM yönetimleri istedikleri üzere ayarlama yapabilirken, olan tek şirket mağazası ve orta ölçekli besin firmalarına oluyor.
Alışveriş merkezleri dolar ve avro üzerinden aldıkları kiraları TL’ye çevirmenin hengamesinden şimdi çıkamadan, salgın süreci ile dükkanların büsbütün kapanması riski ile karşılaştılar. Dönüş ise kolay olmadı. AVM’ler açıldı lakin, kalabalık yerlerde bulunmaktan korkan müşteriler şimdi tam manası ile AVM ve mağazaları dolduramıyor. Virüsü denetim manasında AVM’ler geçen 1 ayı aşkın müddette Sağlık Bakanlığından tam not alırken, vatandaş kalabalık ortama keyifli bir şekilde gelemiyor yahut alışveriş için kolay kolay kalabalıkların ortasına dönemiyor.
Bu durumda AVM’ler kapı girişlerini azalttı, cirolar da şimdi eski sayılara dönmedi. Bir de üstüne üstlük milletlerarası uçuşların tam başlayamaması sebebiyle yabancılar da gelmeyince cirolar yaz aylarının sayılarından çok uzak kaldı. Yaz aylarını Orta Doğulu konuklar ile Avrupa’dan gelen gurbetçilerin alışverişleri ile atlatan mağazaları, Temmuz’da bayram hareketliliği kurtardı. Kurban Bayramı öncesinde 2 haftadır hoş cirolara kavuşan mağazalar, AVM’lerin Ağustos ayında nasıl bir yeni kira taktiği uygulayacaklarını düşünüyorlar. Salgın sonrasında dolar ve avro endeksli kiralarda yüzde 30 ile 50 ortasında bölümüne nazaran indirim yapan AVM yönetimleri, artık bu fedakarlıklarını, cirodan yüzde 10-15 üzere oranlarda artı hisse isteyerek telafi etmeye çalışıyorlar.
AVM’de kiracı olan lakin ana kontrat dışında, hiçbir ögenin sabit olmadığı kira ortamında, mağaza sahipleri önlerini görememekten şikayetçiler. Hiçbir zaman, bu kadar bilinmeyen bir ortam olmadığını düşünün işletme sahipleri AVM’lerin gelecek yıllarda var olabilmeleri için 2020 yılını fedakarlık ve nefes alma yılı olarak görmelerini istiyorlar. Birçok firma da yalnızca ciro üzerinden kira hissesi alınmasını savunuyorlar. OR-KA Küme Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, AVM’lerde kira sorunu yaşadıklarını belirterek, anlayış göstermeyen 15-20 alışveriş merkezinde mağazalarını kapatacaklarını açıkladı.
Cirodan kira hissesi almak ise her dalda avantajlı bir durum olmadığını belirten, kuyumcu, saat, parfümeri, güçlü tüketim ve hijyen kümesi mağazaları, giysi konfeksiyon kesiminde yüzde 15-20’lik cirodan kira ödemesinin makul ve mantıklı olabildiğini söylediler. Damat, Twenn üzere markalar ile birçok AVM’de yer alan Orakçıoğlu küme ise bilhassa yabancı sermaye fonlarının yönetiminde olan AVM’lerde kira konusunda anlaşamadıklarını, yalnızca cirodan yüzde 15 kira ödemeyi kabul etmelerine karşın, bu mevzuda mutabık kalamadıkları AVM’lerden çıkacaklarını açıkladı.
İstanbul’un merkezindeki birçok AVM’lerde ise yüzde 30 oranında dükkanlar boşalırken, yeni kiracı bulma konusunda evvelce sıra yazan AVM yönetimleri de artık dükkanları açık tutmanın sıkıntısına düştü. Haziran ayında birçok AVM’nin 2019’a nazaran kiraları yüzde 50 oranında düşürdüğüne dikkat çeken mağaza sahipleri, fakat bu indirimin bile dükkanları 2021’de açık tutmaya yetmediğini söz ediyorlar. AVM’ler ise her ay sonunda kapı giriş ve dükkan dükkan ciro sayılarını mukayese ederek, farklı bir şekilde kira istemeye devam ediyorlar. Önümüzdeki 4-5 aydan sonra 2021 yılında AVM’lerden daha büyük bir kaçış gündeme gelebilir.
Bu ortada, Bursa’da Endülüs Park üzere HM’nin de mağazası bulunan birtakım büyük AVM’ler salgından sonra şimdi kapılarını daha ziyaretçilere açamadılar. Kimi AVM’lerin de bayramdan sonra çıkacak mağazalar ile doluluk oranlarının yüzde 50’nin altına düşme riski bulunuyor. AVM’ler kiralarında akılcı bir uygulama ile önemli bir indirim sağlamazlar ise birçok işletme bayramdan sonra kapanacak. Metrekaresi 100-120 avro üzere olan kiralarını, ödeyecek bir firma bulmaları çok güç olacak. Esasen esnek çalışma sebebiyle birçok markanın saat 22 olmadan kepenkleri indirdiği AVM’lerde müşteri giriş sayıları da yaz döneminde çok canlı olmayacak. Öbür taraftan AVM’lerdeki kiraların da 2021 yılında muhakkak TL bazlı sabit kontratlar ile yapılması için firmalar kendi ortalarında görüşme yapıyorlar. Vatandaşlar ise AVM’ler yerine açık çarşıları, tarihi yerleri tercih etmeye başladılar. İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Adana, Gaziantep, Diyarbakır, Denizli, Mardin, Trabzon, Samsun, Sakarya, Edirne, İzmit üzere yerlerde açık cadde mağazaları ile tarihi han ve kapalı çarşıların daha fazla istek görmesi dikkat çekiyor.
