CENEVRE/BRÜKSEL, 29 Temmuz (Reuters) – Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) Ağustos sonunda misyonu bırakacak olan başkanı Robert Azevedo’nun yerini almak için Meksika’dan Moldova’ya kadar sekiz farklı ülkeden aday bulunuyor. Pekala bir sonraki WTO başkanı nasıl seçiliyor ve örgütün başına geçince hangi problemleri çözmesi gerekecek.
MESELELER
Bir sonraki başkanın yeni milletlerarası ticaret görüşmelerine aracılık etmesi gerekecek, lakin bunu ABD ile Çin ortasındaki gerilimin arttığı, COVID-19 salgını nedeniyle müdafaacı ticaret siyasetlerinin güçlendiği ve ticaret siyasetlerinde ıslahata gidilmesi gereken bir dönemde yapıyor olacak.
WTO’yu “arızalı” ve “korkunç” olarak niteleyen ABD Başkanı Donald Trump’ın güttüğü “Önce Amerika” siyaseti global ticaret nizamını altüst ettiği üzere örgüt için varoluşsal bir tehdit oluşturuyor.
Washington, ticaret anlaşmazlıklarını çözmekle vazifeli WTO’nun temyiz organına hakim atamalarını engelledi. Temyiz organı şu anda karar alması için kâfi sayıda hâkime sahip değil.
LIDER NASIL SEÇİLİYOR
Adaylara kampanyalarını yürütmek için 7 Eylül’e kadar iki ay mühlet verildi. Olağanda bu takvim çeşitli başkentlere ziyaretleri kapsıyordu, lakin COVID-19 salgını nedeniyle görüşmelerin büyük kısmı sanal ortamda yapılıyor.
Bir sonraki kademede aday sayısı büyük olasılıkla önce beşe, sonra da kesin karar alınmadan önce ikiye indirilecek.
WTO’da kararların 164 ülke ortasında oybirliği ile alınması gerekiyor. Önde gelen kurullara başkanlık eden üç WTO elçisi, hangi adayların en geniş dayanağa sahip olduğunu belirlemeye çalışarak sürece liderlik edecek.
İki ay sürmesi beklenen bu süreçte üyeler tercihlerini bu “üçlü”ye, ortalarında sıralama yapmadan ve veto kullanmadan tercih ettikleri adayları bildirecek.
Uzlaşmaya varılamaması halinde, bir sonraki başkanın seçilmesi için son deva olarak oylamaya başvurulacak.
Bu süreç her zaman pürüzsüz ilerlemiyor. 1999’da WTO üyeleri, Yeni Zelanda eski başbakanı Mike Moore ve Taylandlı Supachai Panitchpakdi ortasında bölündü ve sonunda her bir adaya dört yıldan üç yıla düşürülen bir misyon mühleti verilerek uzlaşmaya varıldı.
Azevedo’nun misyon müddeti yerine gelecek aday vazifeye başlamadan önce sona ereceğinden üyeler ayrıyeten seçim sonuçlanana kadar Azevedo’nun dört yardımcısından birini süreksiz başkan olarak belirlemek zorunda.
SERT GÜÇTEN ÇOK YUMUŞAK GÜÇ
1995 yılında WTO’yu kuran Marakeş Anlaşması, başkanlık durumunun detaylı bir tarifini yapmıyor. Fakat başkanın sorumluluklarının “sadece milletlerarası seviyede” olması gerektiğini belirtiyor.
Yeni başkanın dört yeni yardımcı belirlemesi, bütçe teklifi sunması ve balıkçılık sübvansiyonları üzere çok uluslu anlaşmaları denetleyen ticaret müzakereleri kuruluna başkanlık etmesi gerekecek.
WTO başkanı, tarafların anlaşamaması üzere arabuluculuk gerektiren çok az durumlarda müzakerelere müdahil olma yetkisine sahip. Bu türlü durumlarda ise kendisinin şahsen arabulucu olmasından fazla hakem panellerine temsilciler atayarak ticaret anlaşmazlıklarına da müdahale etmesi tercih ediliyor.
Bunlar dışında WTO başkanının global ticaret siyasetini şekillendirmesi beklenmiyor, lakin tarafsız bir arabulucu olarak hareket etmesi, kısmen bir yönetici, kısmen de uzlaştırıcı olması isteniyor.
(Haberi bildiren Emma Farge and Philip Blenkinsop; Haberi çeviren Zeynep Berkem; Redaksiyon Can Sezer)
