Üroloji Uzmanı Opr. Dr. Ahmet Gençbay, erkeklerde kadınlara nazaran 2-3 kat daha fazla görüldüğü bilinen taş hastalığının artık kadınlarda görülme sıklığının dünya çapında artış gösterdiğini söyledi. Gençbay, artışın en büyük nedeninin obezite ve yanlış beslenme olduğu bilgisini verdi.
Medicana Samsun Hastanesi Üroloji Bölümünden Opr. Dr. Ahmet Gençbay, böbrek taşları ve tedavisi konusunda bilgi verdi. Gençbay, “Erkeklerde kadınlara nazaran 2-3 kat daha fazla görüldüğü bilinen taş hastalığının artık kadınlarda görülme sıklığının dünya çapında artış gösterdiği son yapılan incelemelerde ortaya çıkmıştır. Bunun nedenlerini de global ısınma, artan gerilimli hayat kuralları ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimde görmekteyiz. Fast-food usulü beslenme, meşrubatlar, genetiği değiştirilmiş eserler, yetersiz ve sağlıksız beslenme, hareketsizlik ve az su tüketimi, sonuçta obezitenin artmasına neden olmakta, idrardaki dengeyi taş oluşumu lehine bozmaktadır. Tedavi edilmesi ihmal edilen yahut sık tekrarlayan taş hastalığı böbrek işlevlerinde kalıcı bozulmaya ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bir kere taş düşüren hastaların yüzde 50’si 5 yıl içinde tekrar taş düşürmektedir. Bu nedenle taş hastalığı hakkında bilinçli olmalı ve taş oluşumunu önlemeye yahut en azından azaltmaya yönelik önlemler alınmalıdır. Taşların oluşmasını önlemede en önemli faktör, alınan sıvı ölçüsüdür. Taş oluşturmaya yatkın kişiler, günde en az 2-2,5 litre idrar çıkaracak kadar su içmezse, ağır idrarda taş oluşturan hususların çökmesi ile yeni taşlar oluşacaktır. Protein ve karbohidrattan güçlü, lifli besinlerden yoksul diyet taş hastalığı riskini arttırmaktadır” dedi.
Artışın en büyük nedeni obezite ve yanlış beslenme
Artışın en büyük nedeninin obezite ve yanlış beslenme olduğunu belirten Gençbay,
“Son 30 yılda tüm dünyada iki kat artan taş hastalığının görülme sıklığı, bilhassa ergenlik dönemindeki çocuklar ve kadınlarda bariz bir artış göstermektedir. Bu durumun esas nedenlerini ise süratle yaygınlaşan obezite, karbonhidrat ve tuzdan güçlü beslenme alışkanlığı ile hareketsiz ömür şekli oluşturmaktadır. Sağlıksız beslenme ve hareketsiz hayat usulüne bağlı olarak oluşan insülin direnci, kadınlık hormonu olan östrojenin kollayıcı tesirini ortadan kaldırarak, kadınlarda taş oluşumuna yatkınlığa neden olmaktadır. 1950’li yıllarda erkeklerde taş hastalığı kadınlardan 7 kat daha fazla görülürken, günümüzde bu oranın 1,5 kata kadar düştüğü tespit edilmektedir” diye konuştu.
Taş hastalığı olan kişiler nasıl beslenmeli?
İdrar asit-baz istikrarını bozan gazlı-gazsız içeceklerden uzak durulması gerektiğine işaret eden Opr. Dr. Ahmet Gençbay, şöyle devam etti: “Kalsiyum kaynağı olan süt ve yoğurt, peynir üzere süt eserlerinin makul ölçülerde tüketilmesi gerekir. Hiç tüketilmemesi de taş oluşum riskini artırmaktadır. Yüksek oksalat içeren zerzevat, pancar, soya, siyah çay, çikolata, kakao, kuru incir, karabiber, fındık, ıspanak, çilek, böğürtlen üzere besinleri de çok değil makul seviyede tüketmek ve tercihen kalsiyumdan varlıklı besinlerle birlikte tüketmeniz gerekir. Bu şekilde fazla oksalat kalsiyum ile birleşerek kana geçmeden bağırsaklardan atılmaktadır. Tuz kullanımı ve ürik asit zengini hayvansal proteinler (kırmızı et, sakatat ve kabuklu deniz ürünleri) azaltılmalı, baklagiller üzere hayvansal olmayan protein kaynakları tercih edilmelidir. Sitrat, idrarda taş oluşumunu önleyen en önemli kollayıcı unsurlardandır. İdrardaki sitrat seviyesi artırıldığında taş oluşumunun azaldığı bilinen bir gerçektir. Bu nedenle sitrat kaynağı olan limon ve turunçgiller, domates sıklıkla tüketilmelidir. En kolay ve pratik uygulama, günlük içilecek suyun içine limon sıkılmasıdır. Mesken üretimi limonata da tavsiyemdir.”
Özel diyet önerilerine uyulmalı
Özel diyet önerilerine uyulması gerektiğini söz eden Gençbay, “Vücut kitle indeksini korumalıyız, yani obeziteden kaçınmalıyız. Günlük yaşantımıza uyarlanacak nizamlı fizikî aktivitenin, bilhassa yüzme ve yürümenin metabolizmayı hızlandırarak taş oluşumunu azaltmada epeyce önemli olduğunu bir yere not edelim. Kilo vermek için önerilen kimi diyetler hayvansal proteinden varlıklı, karbonhidrattan düşük diyetler olmaktadır. Bu içerikteki diyetler uygulanırsa idrarda kalsiyum, oksalat ve ürik asit seviyesi yükselir ve sitrat azalır, bu durum taş oluşumunu kolaylaştırır. Taş hastalığı sık tekrarlayan hastalarda metabolik tahlil yapılması ve özel diyet önerilerinin hazırlanması gerekmektedir” halinde konuştu.
Kapalı yöntem böbrek ve üriner sistem taş cerrahisi
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte böbrek taşlarının tedavisinde birçok alternatif tedavinin hastaların hizmetine sunulduğunu belirten Üroloji Uzmanı Opr. Dr. Ahmet Gençbay, “Böbrek taşlarının tedavisinde asıl amaç böbreğe en az ziyan vererek azamî taşsızlık sağlamaktır. Geçmişte açık cerrahi ile tedavi edilen böbrek taşları son yıllarda gelişen teknoloji paralel olarak perkütan nefrolitotomi (PCNL), retrograd ıntrarenal cerrahi (RIRS) ya da beden dışından şok dalgaları ile taş kırma (ESWL) tedavisi üzere birçok alternatif metotla tedavi edilmektedir. Gerek endoskopi teknolojisindeki ilerlemeler, gerekse lazer teknolojisindeki gelişmeler sonucu yeni nesil fleksibl üreteroskopların klinik kullanıma girmesi ile böbrek taşlarının tedavisinde retrograd intrarenal cerrahi (RIRS) önemli bir alternatif haline gelmiştir. Günümüzde açık cerrahiye, perkütan nefrolitotomiye (PCNL) ihtiyaç duyulmadan retrograd ıntrarenal cerrahi (RIRS) ile başarılı bir şekilde tedavi edilmektedir” bilgilerini verdi.
“Hastaların doğal anatomik boşluklarını kullanarak rastgele bir kesme yahut delme süreci yapmadan böbreğe ulaşıp, taşları lazer gücüyle kırıyoruz” diyen Gençbay açıklamasını şöyle tamamladı: “Taşları kum taneciklerine dönüştürüyoruz. Kendiliğinden rahatça düşebilecek 3 milim ve altındaki büyüklüklere kadar parçalıyoruz. Birtakım hastalara ameliyatın durumuna ve taşın büyüklüğüne bağlı olarak stent konulabilir. Ki bu stent sayesinde hastalar taşlarını rahatlıkla dökebiliyor. Sonraki gün hasta taburcu olup olağan hayatına dönüyor. Ameliyattan sonraki dönemde ağrı hayli az oluyor. Retrograd intrarenal cerrahinin (RIRS ) düşük komplikasyon ve yüksek muvaffakiyet oranları ürolojide kullanımını süratli bir şekilde artırmıştır. Bu tekniğin önemli bir avantajı da, böbreğinde doğuştan anomali ( rotasyon anomalisi, at nalı böbrek, kalisiel divertikül vb.) olanlarda, obezlerde-şişmanlarda, çocuklarda, her iki böbreğinde taş olanlarda ve kanama bozukluğu olan hastalara da uygulanabilmesidir.”
