Almanya’nın güneybatısında yan alan Stuttgart kentinde 20 Haziran’ı 21’ine bağlayan gece şiddet olayları meydana geldi. Polisin yaptığı bir uyuşturucu denetimi sırasında gerilimin tırmanması, denetim edilenlere etraftan kimi kümelerin destek vermesi, sayılarının süratle artması ve az sayıdaki polisin etrafının sarılmasıyla olaylar kısa müddette büyümüş, birçok alkollü olduğu belirtilen kalabalığın polise ve dükkanlara saldırdığı görülmüştü. Toplumsal medyada çok sayıda görseli paylaşılan olaylarda 32 polis yaralanmış, 40 kadar dükkan zarar görmüş, kimileri da yağmalanmıştı.
Olaylarla ilgili yürütülen soruşturma kapsamında polis 39 zanlının kimliğinin tespit edildiğini açıkladı. Haddinden fazla sağcı ve popülist çevrelerin zanlıların göçmen yahut mülteci olduğuna dair tezleri ve nefret söylemleri toplumsal gerilimi artırdı. Stuttgart polisi, emniyet güçlerine saygısızlık yapılmasına alıştıklarını fakat kaldırım taşları, şişeler yahut gayri gereçlerle ya da tekme atarak şiddete uğramalarının yepisyeni bir gelişme olduğunu ve şaşırdıklarını belirtiyor.
ARALARINDA TÜRKİYE KÖKENLİLER DE VAR
Stuttgart’ta meydana gelen olaylara ilişkin 9 Temmuz günü Stuttgart Emniyet Yöneticisi Franz Lutz, belediye meclisi üyelerine bir rapor sundu. Bu rapora nazaran, 39 zanlıdan 27’si 14 ila 21 yaşlarında.
Başkaca şimdiye kadar kimliği tespit edilebilen 39 zanlıdan 24’ü Alman vatandaşı; Alman vatandaşı olan bu 24 kimseden 11’i ise göçmen kökenli, onlardan dördü de ikili vatandaş. Göçmen kökenli tarifini polis, ebeveynlerinden birinin göçmen kökenli olması halinde kullandığını belirtiyor.
Ikili vatandaş olan zanlılardan birinin Türk-Alman vatandaşlığının bulunduğu belirtiliyor. 39 zanlıdan geri kalan 15 kişinin yabancı bir ülke vatandaşı olduğu açıklandı ki altısının Avrupa Birliği ülkesi vatandaşı olduğu bildiriliyor.
Tam da bu noktada Stuttgart Emniyet Yöneticisi Franz Lutz, polisin birincil hizmeti olmasa da bu soruşturma kapsamında istenen bilgilerin bulunması için birtakım zanlıların kökenine ilişkin tespitin gerektiğini, bunun için de nüfus dairelerine sormak gerektiğini belirtti.
Emniyet yöneticisinin bu açıklamasını Stuttgarter Zeitung isimli gazetenin zanlıların soy ağacının araştırıldığı biçiminde vermesiyle Almanya’da ağır bir tartışma başladı. Toplumsal Demokrat Parti’nin (SPD) Eş Başkanı Saskia Esken, “Beni kalıcı biçimde ürküttü” derken, polis kökenli Birleşik Meclis Yeşiller Milletvekili Irene Mihalic, “Soy ağacı araştırması yapıldığı yalanlandı gelgelelim zanlıların göçmen kökenli olup olmadığına dair inceleme yapılması yalanlanmadı. Stuttgart polisi, köken araştırmasının kabahat olaylarının aydınlatılmasına nasıl hizmet edeceğine dair açıklık da getirmedi. Bu bir hukuk devletine yakışmıyor” diyerek eleştirdi.
Stuttgart’ın bulunduğu Baden-Württemberg eyaletinin Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partili İçişleri Bakanı Thomas Strobl ise emniyet güçlerini destekledi. Strobl, polisin soruşturmalar sırasında aile yapısı ve ömür şekline ilişkin inceleme de yaptığını, kimi nadir durumlarda zanlıların ebeveynlerinin uyruğuna da baktığını, bunun yargı sürecinden bağımsız önlem amaçlı girişimler için de mühim olduğunu söyledi.
EMNİYET YÖNETICISININ RAPORU SUNDUĞU PROTOKOL YAYINLANDI
Stuttgart Emniyet Teşkilatı ise zanlılara yönelik soy ağacı araştırması yapılmadığını, bu tabirin bile kullanılmadığını belirtti ve Pazartesi akşamı Emniyet Yöneticisi Franz Lutz’un raporu sunduğu oturumun konuşma protokolünün tamamını yayınladı.
Buna nazaran emniyet yöneticisinin soy ağacı araştırması terimini kullanmadığı, kimi zanlıların göçmen kökeni olup olmadığının incelenmesinden bahsettiği ortaya çıktı fakat tartışma buna karşın dinmedi.
Bu arada köken araştırması için talimatın Yeşiller partili Baden-Württemberg Eyalet Başbakanı Winfried Kretschmann tarafından verildiğinin ortaya çıkması bile polisin muaheze oklarına maruz kalmasını durdurmadı.
Stuttgart polisi, dinmek bilmeyen eleştirilere yanıt verirken, Twitter üzerinden yaptığı bir açıklamada, kendilerini yanlış biçimde tabir ettiklerini vurgulayıp, kimseyi incitmek istemediklerinin de altını çizdi.
KÖKEN SORUŞTURMALARDA GEREKLİ Mİ?
Almanya’daki güçlü polis teşkilatlarından olan Alman Kriminal Polisleri Birliği’nden Daniel Kretzschmar, DW Türkçe’ye verdiği demeçte kişilerin etnik kökeninin soruşturmalarda prensipte hiçbir rol oynamadığını söylüyor. “Bir zanlının göçmen kökenli olup olmadığı yalnızca siyasi bir kategori” diyor. Kültürel kökenin “töre cinayetleri” üzere çok kişisel durumlarda belirleyici rol oynadığını yahut zanlıların mesela Almanya’da oturumu olup olmadığının saptanması noktasında gündeme geldiğini vurguluyor. Ama “Bütün bunlar halihazırda Stuttgart özelinde yürütülen tartışmada laf konusu değil” diye de ekliyor.
Kretzschmar, kimi olaylarda zanlıların toplumsal etrafının, maddi durumunun, eğitim hayatının, çalışıp çalışmadığının belirleyici olabildiğini lakin etnik kökenin bu kriterler içinde mahal almadığını belirtiyor. Soruşturma süreci için de zanlıların Almanca bilip bilmemesine bakıldığını çünkü bu bilginin zanlının çevirmene muhtaçlığı olup olmadığında belirleyici olduğunu kaydediyor. İlaveten Almanya’ya kısa vade önce gelmiş kişiler kelam konusu olduğunda, onların barınmasına yahut toplumsal destek verilmesi noktasında, örneğin savaş yahut buhran kesiminden gelmiş kişiler laf konusu olduğunda, onlara yönelik akıllıca bir program uygulanması için etnik kökenin olumlu rol oynayabildiğini hatırlatıyor.
ZANLILARIN KÖKENİNİ ARAŞTIRMAK IRKÇILIK MI?
Göç araştırmacısı Dr. Yaşar Aydın, bir kişinin kökeninin araştırılmasının bir kabahatin aydınlatılması için illa zarurî olmadığı görüşünde ve “Bu yönde kanıtlanmış bilimsel bulgular da yok” diyor. Sair yandan getirisi olmayacağı yönünde kesin yargıya varmanın da yanlışsız olmayacağını belirtiyor ve pratikteki pratiğine ve sonuçlarına bakmak gerektiğini bildiriyor. Aydın’a nazaran köken araştırmasının peşinen ırkçılık olduğunu ileri sürmek akıllıca değil çünkü o durumda ırkçılık kavramının içinin boşaltılacağı kaygısını taşıyor. Ona nazaran, köken araştırması yalnızca göçmenlere yahut etnik olarak Alman olmayanlara uygulanırsa, o durumda hem ayrımcılık hem de ırkçılıktan kelam etmek mümkün.
DW Türkçe’ye konuşan siyaset bilimci Yaşar Aydın, köken araştırmasının, göçmenlerin suça eğilimli olduğunu öne sürenler tarafından berbata kullanılabileceğini, başkaca polisler arasında da ırkçıların bulunduğunu ve onların da bu durumu berbata kullanabileceklerine işaret ediyor.
Hamburg Protestan Toplumsal Bilimler Yüksek Okulu Talim Üyesi olan Aydın, etnik temelli hata yapılarının ortaya çıkarılmasında ise köken araştırmasının getirisi olabileceğini de düşünüyor. Lakin o sahada da çok hassas olunması gerektiğini, aksi takdirde köken araştırmasının bir kabahati, hatalıyı yahut zanlıyı kültürel temele indirgeyebileceği tehlikesi olduğuna dikkat çekiyor. Yani hatanın nedenlerinin toplumsal bir perspektiften değil, kültürel aidiyete yorulması sonucunu doğurabileceğini söylüyor. Aydın, “Bazı cürümlerin belli başlı etnik kümelerle özdeşleştirilmesi mümkünlüğü da ortaya çıkabilir” diyor.
